Ikebana, η ιαπωνική τέχνη της ανθοδετικής

Συντάκτης: Αναστασία Καρούτη, Εκπαιδευτικός, μεταφράστρια

Ημερομηνία: 06/04/2015

Η ανθοδετική στη Δύση είναι η τέχνη της συμμετρικής τοποθέτησης ανθέων σε βάζα ή η συμμετρική προετοιμασία μιας ανθοδέσμης και μιας σύνθεσης. Στην Ιαπωνία, όμως, η ανθοδετική είναι πολύ περισσότερα: με το όνομα ikebana (ακριβής μετάφραση: «λουλούδια που κρατιούνται στη ζωή»), η τέχνη της ανθοδετικής στην Ιαπωνία είναι σύνθετη και απαιτεί μακροχρόνια εκπαίδευση!

Τι είναι η ikebana;

Η ikebana είναι η ιαπωνική τέχνη της ανθοδετικής με ρίζες στον 15ο αιώνα μ.Χ. Πρόκειται για ολόκληρη επιστήμη, καθώς η τελική σύνθεση θεωρείται ζωντανός οργανισμός, για τον οποίο ένωσαν τις δυνάμεις τους η φύση και ο άνθρωπος. Η φιλοσοφία της τέχνης αυτής έγκειται στην ανάπτυξη ενός στενού δεσμού με τη φύση, χαρακτηριστικό των Ιαπώνων, που απολαμβάνουν την ομορφιά της φύσης (βλ. φεστιβάλ και εκδηλώσεις για τον εορτασμό της ανθοφορίας των δένδρων κερασιάς – hanami).

Σχολές και τάσεις

Υπάρχουν πολλές διαφορετικές σχολές, αρκετές από τις οποίες είναι ιστορικές, όπως η Ikenobo, η Sogetsu και η Ohara. Το στιλ που μπορεί κανείς να ακολουθήσει εξαρτάται από τη σχολή στην οποία διδάχθηκε την τέχνη της ανθοδετικής (η κάθε σχολή έχει και το δικό της ύφος), καθώς και από τα φυτά και το βάζο που χρησιμοποιούνται. Για παράδειγμα, το στιλ rikka (από τη σχολή Ikenobo) επιβάλλει τα άνθη να στέκονται όρθια στο βάζο τους, ενώ το στυλ moribana (από τη σχολή Ohara) τοποθετεί τα άνθη το ένα πάνω στο άλλο, με το βάζο που χρησιμοποιείται να είναι ρηχό και επίπεδο.

Ποιοι ασχολούνται με την ανθοδετική στην Ιαπωνία;

Η τέχνη της ikebana έγινε πολύ περισσότερο δημοφιλής από τη δεκαετία του 1930 και έπειτα. Τότε ήταν που πολλές σχολές ιδρύθηκαν και πολλοί άνθρωποι, όλων των κοινωνικών τάξεων, έσπευσαν να μυηθούν στην τέχνη αυτή, με την οποία ασχολούνται εξίσου άνδρες και γυναίκες. Οι περισσότεροι ειδικοί της ανθοδετικής τέχνης είναι άνδρες, ενώ παλαιότερα θεωρούνταν πως η ikebana είναι ιδανική ενασχόληση για τους σκληρότερους σαμουράι!

Στο εξωτερικό και τις χώρες της Δύσης η ikebana εξαπλώθηκε με την παράλληλη διάδοση των ανατολικών πολιτιστικών στοιχείων και τεχνών, αλλά μέσω των Αμερικανίδων που διέμεναν στην Ιαπωνία τα χρόνια του πολέμου, οι οποίες μετέφεραν την ενασχόλησή τους με την τέχνη στην πατρίδα τους.

Ποιες είναι οι προϋποθέσεις για να ασχοληθεί κανείς με την ikebana;

Αναμφισβήτητα, η τέχνη της ανθοδετικής είναι αρκετά εσωτερική και βοηθά όσους ασχολούνται μαζί της να αναπτύξουν συγκεκριμένους δεσμούς με το περιβάλλον, τη φύση και τον εαυτό τους. Οι άνθρωποι που θα ασχοληθούν σοβαρά και θα επενδύσουν χρόνο και διάθεση για να μάθουν πώς να τοποθετούν ορθά άνθη σε διάφορα είδη βάζων θα πρέπει να μάθουν τι συμβολίζει το κάθε άνθος, ποιο είναι το κάθε στιλ, ποιο άνθος θα χρησιμοποιηθεί για το σκοπό που έχουν. Ο δεσμός με τη φύση αναπτύσσεται καθώς τα… εργαλεία της δουλειάς σε αυτή την περίπτωση είναι λουλούδια και βλαστοί της φύσης, επομένως πρέπει κανείς να μάθει ποια είναι η κατάλληλη εποχή για το κάθε φυτό και να νοιαστεί για αυτό, να το περιποιηθεί. Η φιλοσοφία της ikebana είναι επίσης πως θα πρέπει να υπάρχει μια σύνδεση μεταξύ του εξωτερικού (περιβάλλον) και του εσωτερικού (σπίτι) χώρου, μέσω της τοποθέτησης στον εσωτερικό χώρο ενός δείγματος ολόκληρης της φύσης (γι’ αυτό και χρησιμοποιούνται πολλά διαφορετικά άνθη, βλαστοί, κλαράκια, φύλλα, κλπ.). Τέλος, η Ikebana χαρίζει αισθήματα γαλήνης και ηρεμίας. Η συγκέντρωση που απαιτείται για τη σωστή τεχνική, η ησυχία και η ηρεμία κάνουν τους μυημένους να αισθάνονται πως ζουν τη στιγμή και να εκτιμούν πράγματα στη φύση που πρωτύτερα θεωρούσαν δεδομένα. Η ikebana μπορεί να διεγείρει το αίσθημα του ωραίου με τρόπο ώστε κανείς να αρχίσει να ασχολείται και με άλλες μορφές τέχνης!