Η χρησιμότητα του προϋπολογισμού στο νοικοκυριό σας
Η λέξη “προϋπολογισμός” είναι λίγο παρεξηγημένη. Συνειρμικά μας παραπέμπει στον κρατικό προϋπολογισμό που συντάσσει κάθε φθινόπωρο η εκάστοτε κυβέρνηση και τον καταθέτει στη βουλή για να ψηφιστεί. Ανέκαθεν είχε την μορφή ενός κατάστιχου με πάχος μιας πιθαμής που παρουσίαζε ο υπουργός οικονομικών, στη θέα και μόνο του οποίου (του κατάστιχου, όχι του υπουργού…) ο απλός πολίτης κόμπλαρε και χανόταν εντελώς όταν άκουγε να μιλούν για τους χιλιάδες κωδικούς του.
Αλήθεια, τι είναι ο προϋπολογισμός; Τίποτε παραπάνω από ότι δηλώνει η ίδια η λέξη: ο εκ των προτέρων υπολογισμός. Τίνος; Μα των εσόδων και των εξόδων. Τόσο απλά. Για παράδειγμα, ένας Αθηναίος φοιτητής που σπουδάζει στη Θεσσαλονίκη, παίρνει κάθε μήνα από το σπίτι ένα έμβασμα (έσοδο) για να καλύπτει τα έξοδα σπουδών και διαβίωσης (έξοδα). Πρέπει λοιπόν να προϋπολογίζει τα μηνιαία έξοδά του ώστε να τα καλύπτει χωρίς έλλειμμα. Ιδού και το σχετικό ανέκδοτο: Παλιά, όταν η επικοινωνία με την επαρχία γινόταν με διαμεσολάβηση τηλεφωνήτριας του ΟΤΕ, ο φοιτητής στην συμπρωτεύουσα μιλώντας με τον πατέρα του, κάποια στιγμή ζήτησε να του στείλει κι άλλα λεφτά επειδή δεν του έφτασε το μηνιάτικο. “Δεν σε ακούω, τι λες;” είπε ο πατέρας, ο οποίος μέχρι τότε τον άκουγε περίφημα. “Να μου στείλεις λεφτά” επαναλάμβανε δυνατότερα εκείνος ενώ ο πατέρας συνέχιζε να μην τον ακούει. Η τηλεφωνήτρια παρενέβη και επανέλαβε στον πατέρα το αίτημα του γιου. “Εσύ, παιδί μου, τον ακούς;” την ρώτησε εκείνος”. “Ναι”. “Ε, τότε, στείλε τα εσύ”!
Αν όμως ο υπολογισμός εσόδων-εξόδων είναι εύκολος για ένα φοιτητή, είναι πιο δύσκολος για ένα νοικοκυριό. Εδώ θα πρέπει, με χαρτί και με μολύβι, για κάθε μήνα, να λογαριάσει κανείς αφενός τα συνολικά έσοδα της οικογένειας από όλες τις πηγές (μισθός, σύνταξη, επίδομα, είσπραξη ενοικίων, τόκοι καταθέσεων και ό,τι άλλο υπάρχει) και αφετέρου τα έξοδα ανά κατηγορία: πληρωμή ενοικίου, φως, νερό, τηλέφωνο, διατροφή, ένδυση, θέρμανση, εκπαίδευση, διασκέδαση, μετακινήσεις, κοινωνικές υποχρεώσεις, ιατροφαρμακευτικά, δόσεις δανείων, απρόοπτα κλπ. Στη συνέχεια, και εδώ είναι το πιο δύσκολο, θα πρέπει να κατανείμει τα έσοδα με τρόπο που να καλύπτουν να έξοδα. Σημειωτέον ότι τα έξοδα χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: τα πάγια (π.χ. ενοίκιο, δόσεις δανείου) και τα κυμαινόμενα ή ελαστικά (π.χ. διασκέδαση). Λογικό είναι για αναγκαίες μειώσεις να προηγούνται τα ελαστικά έξοδα και να έπονται τα ανελαστικά (π.χ. μετοίκηση σε μικρότερο σπίτι για μείωση ενοικίου).
Το τυχόν περίσσευμα, μετά την πληρωμή των εξόδων, μπορεί να αποταμιευθεί για να καλύψει μελλοντικά ελλείμματα. Τι γίνεται όμως όταν υπάρχει έλλειμμα; Ένα τεράστιο σφάλμα που γινόταν κατά κόρο στο παρελθόν, στην προ κρίσεως εποχή, ήταν η κάλυψή τους μέσω πιστωτικής κάρτας. Και ένα ακόμη μεγαλύτερο, πληρωμή δόσεων στεγαστικού δανείου με καταναλωτικό δάνειο ή και με πιστωτική κάρτα. Και οι δύο περιπτώσεις οδηγούν γρήγορα σε αδιέξοδο αφού τα υπέρογκα επιτόκια των καρτών αυτών (18%!) ανέβαζαν με ταχύ ρυθμό την οφειλή.
‘
Ένας πρακτικός τρόπος για την κατανομή και τον έλεγχο των εξόδων σε ένα νοικοκυριό είναι αυτός που ακολουθώ: Χρησιμοποιώ φακελάκια (κοινά, αλληλογραφίας) στα οποία έχω γράψει απέξω το έξοδο στο οποίο αντιστοιχεί το καθένα. Έχοντας προϋπολογίσει τα μηνιαία έξοδα του σπιτιού, μόλις εισπράξω τον μισθό μου, βάζω το αντίστοιχο ποσό στο σχετικό φακελάκι. Αυτή η μέθοδος είναι αλάνθαστη και προσφέρει στοιχειώδη οργάνωση, αλλά και αυτοπειθαρχία στον έλεγχο των εξόδων.
Ο προϋπολογισμός είναι χρήσιμος αλλά κάθε κανόνας έχει και τις εξαιρέσεις του, σύμφωνα με την ιστορία, που μου διηγήθηκε φίλος συριανός, επιμένοντας πως είναι αυθεντική. Ο μπάρμπα Γιάννης μικρός έφυγε μετανάστης για Αμερική. Συνταξιούχος πια γύρισε στη Σύρο. Σαν καλός νοικοκύρης έκανε τον λογαριασμό: “Είμαι 65 χρονών, αν ζήσω μέχρι τα 85 έχω μπροστά μου 20 χρόνια, άρα πρέπει να ξοδεύω από το κομπόδεμά μου τόσα τον μήνα για να με φτάσουν”. Όμως ξεπέρασε τα 85 κι ακόμη ζούσε χωρίς λεφτά πλέον. Βγήκε λοιπόν στη ζητιανιά λέγοντας στους περαστικούς; “Βοηθείστε τον μπάρμπα Γιάννη, που έχασε τον λογαριασμό!”…
Ετήσιο προϋπολογισμό, χωρισμένο σε τρίμηνα συντάσσει και κάθε επιχείρηση, ανεξαρτήτως μεγέθους. Στο τέλος κάθε τριμήνου ελέγχονται τα αποτελέσματα έναντι των προϋπολογισθέντων και αναπροσαρμόζονται κατάλληλα τα επόμενα τρίμηνα. Τα προβλεπόμενα ελλείμματα καλύπτονται με περικοπές δαπανών, με δάνεια (εφόσον μπορούν να εξυπηρετηθούν) ή με πωλήσεις περιουσιακών στοιχείων. Αν δεν τα κάνεις αυτά, έχεις την τύχη που επεφύλαξαν στην Ελλάδα οι κυβερνήσεις των τελευταίων δεκαετιών: πτώχευση.
Ο προϋπολογισμός είναι το βασικό εργαλείο για τη λειτουργία κάθε οικονομικής μονάδας, από την πιο μικρή έως την πιο μεγάλη. Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι στην πραγματικότητα τα πράγματα θα εξελιχθούν όπως ακριβώς προϋπολογίστηκαν. Είναι φυσικό να υπάρχουν αποκλίσεις σημαντικές ή μη. Όμως, “any budget is better than no budget“ (κάθε προϋπολογισμός είναι καλύτερος από κανένα προϋπολογισμό). Χωρίς αυτόν προχωράς στα τυφλά κατ’ ευθείαν στον γκρεμό. Εκτός κι αν τηλεφωνείς στον πατέρα σου “στείλε λεφτά”.
