Η προκατάληψη της ομορφιάς
Όλες οι κοινωνίες έχουν προκαταλήψεις που βασίζονται στην ποικιλία των χαρακτηριστικών γνωρισμάτων του πληθυσμού τους, όπως η εθνικότητα, το φύλο, η ηλικία, οι οικονομικοί πόροι και η σωματική ικανότητα. Ειδικότερα τα εξωτερικά χαρακτηριστικά των ανθρώπων γίνονται το μέσον, σύμφωνα με το οποίο αποδεχόμαστε ή απορρίπτουμε ανθρώπους από κάθε είδους κοινωνική εκδήλωση όπως η εργασία, οι ανθρώπινες σχέσεις κλπ. Οι κοινωνικές αξίες που αφορούν την εμφάνιση αλλάζουν συνεχώς και το γεγονός αυτό μας λέει πάρα πολλά για την ασημαντότητά τους.
Δεν υπάρχει τίποτα κληρονομικά καλό ή κακό σχετικά με αυτά τα χαρακτηριστικά. Τα ίδια τα χαρακτηριστικά αυτά είναι ουδέτερα εκτός από τη σημασία που τους έχει αποδοθεί η οποία μεταβάλλεται χρονικά και τοπικά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η σωματική διάπλαση των ανθρώπων. Στη διάρκεια του περασμένου αιώνα το να είσαι παχουλός ήταν της μόδας και θεωρούνταν σημάδι ομορφιάς για τις γυναίκες και καλής υγείας για τους άνδρες. Ωστόσο, από το 1890 έως σήμερα η παραπάνω άποψη φαίνεται να μην ισχύει. Ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τα πρότυπα της ομορφιάς σχετίζεται με το αποτέλεσμα των διακυμάνσεων των συναισθημάτων μας σχετικά με την ηθική, την υγεία, τον πλούτο και τον ρατσισμό.
Πολλά από αυτά που κάνουμε για να αλλάξουμε την εμφάνισή μας έχουν σκοπό την εναρμόνιση, δηλαδή να ομογενοποιήσουμε τους εαυτούς μας σύμφωνα με ένα παγκόσμιο ιδεώδες. Οι επιπτώσεις αυτής της «εναρμόνισης» επηρεάζουν τόσο τη σωματική όσο και την ψυχοκοινωνική υγεία του ανθρώπου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η σωματική διάπλαση των ανθρώπων. Πολλοί νέοι προκειμένου να πετύχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα όσον αφορά τη σωματική διάπλασή τους, προβαίνουν σε πολύ έντονη άσκηση η οποία και επιφέρει σοβαρά προβλήματα υγείας όπως μυοσκελετικά καθώς και καρδιακά. Επιπλέον, κατά καιρούς ακούμε και διαβάζουμε για άτομα τα οποία χρησιμοποιούσαν σκευάσματα τα οποία τους προσέφεραν μυϊκή ανάπτυξη επιφέροντας οδυνηρές συνέπειες στη σωματική τους υγεία καθώς και άτομα τα οποία στην κυριολεξία υποσιτίζονταν με σκοπό να επιτύχουν μια «τέλεια» εμφάνιση, μια σκελετωμένη εμφάνιση. Στη συνέχεια παρατηρούμε τέτοιου είδους άτομα να έχουν διάχυτο άγχος για το αν θα πετύχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα. Η αδιάκοπη ενασχόληση με την εμφάνιση γίνεται πλέον ψυχαναγκασμός και επιφέρει τις ανάλογες επιπτώσεις στη κοινωνική και ψυχική υγεία του ατόμου.
Το αποτέλεσμα όλων αυτών είναι οι περισσότεροι άνθρωποι να χάνουν την αίσθηση της διαφορετικότητάς τους και να υπεισέρχονται σε έναν φαύλο κύκλο ο οποίος επιτάσσει την προσαρμογή στις στερεοτυπικές αντιλήψεις της κοινωνίας με απώτερο σκοπό τη μαζοποίηση στον βωμό της βιομηχανίας της μόδας και των προτύπων. Τα ΜΜΕ σε μεγάλο βαθμό, οι διαφημιστές, όπως και οι κατασκευαστές καλλυντικών, ρούχων και φαρμακευτικών σκευασμάτων συμβάλλουν καταλυτικά στην παραπάνω διαδικασία μέσα από την παρεμπόδιση της εμφανισιακής ισότητας και τη μη αποδοχή της διαφορετικότητας δημιουργώντας πρότυπα τα οποία επιβάλλονται. Έτσι λοιπόν, αδυνατώντας να ξεφύγουμε από τον κυκεώνα των κοινωνικών στερεοτύπων που προβάλλονται αναγκαζόμαστε να βρισκόμαστε σε μια αέναη προσπάθεια υιοθέτησής τους.
Η απάντηση σε όλα τα παραπάνω είναι η εκπαίδευση. Η εκπαίδευση αποτελεί το κλειδί τόσο για την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης ώστε να μπορέσει κάθε άνθρωπος να φιλτράρει τον καταιγισμό των πληροφοριών που δέχεται, όσο και για την αποδοχή της διαφορετικότητας και κατ’ επέκταση την αποδοχή της εμφάνισης. Η εκπαίδευση είναι μια επίσημη διδακτική και μαθησιακή διαδικασία που προσφέρει πληροφόρηση, όσο το δυνατόν πιο αληθινή, για ένα ευρύτατο πεδίο θεμάτων. Στο θέμα των προκαταλήψεων η εκπαίδευση παίζει σημαντικότατο ρόλο στο να ενώσει ένα πλήθος από ανθρώπους με διαφορετική εθνικότητα, σεξουαλική επιλογή κλπ μέσα στις μαθητικές αίθουσες και φυσικά να προσφέρει πολλαπλά ερευνητικά συμπεράσματα για τη φύση και τη μορφή της προκατάληψης.
Φυσικά, σε μια τέτοια διαδικασία τον πρώτο ρόλο οφείλουν να έχουν οι κοινωνιολόγοι οι οποίοι δύνανται μέσα από τις εξειδικευμένες γνώσεις τους να εκπαιδεύσουν τους ανθρώπους σε τέτοιου είδους θέματα. Στο εξωτερικό πολλοί κοινωνιολόγοι πραγματοποιούν διαλέξεις σε σχολεία για θέματα ρατσισμού, αποδοχής διαφορετικότητας, προκαταλήψεων. Μια σημαντική προσπάθεια στην Ελλάδα για την καταπολέμηση των παραπάνω φαινομένων αποτελεί η δημιουργία του κοινωνικού σχολείου η οποία ωστόσο χρειάζεται περαιτέρω ενδυνάμωση και ενίσχυση ώστε να μπορέσει να επιφέρει τα επιθυμητά αποτέλεσμα στο κοινωνικό σύνολο.
Βιβλιογραφία
Bonnie Berry, μετάφραση: Ρίτα Περδίκα και Κική Τεκτονίδου, Ομορφιά και προκατάληψη, Αθήνα: Πολύτροπον, 2008.
