Είναι σχεδόν βέβαιο πως από την πρώτη κιόλας μέρα των σχολείων, στο δρόμο της επιστροφής για το σπίτι, οι γονείς …
Η μέθοδος Μοντεσσόρι και η εφαρμογή της
Ακούμε συχνά για τη «μοντεσσοριανή μέθοδο» και την εφαρμογή της σε κάποιες σχολικές μονάδες. Τι είναι όμως τελικά αυτή η μέθοδος; Πώς φτάνουμε από τη θεωρία στην πράξη; Μπορούν οι γονείς να εφαρμόσουν αυτήν τη φιλοσοφία και στο σπίτι;
Το σύστημα Μοντεσσόρι προέρχεται από την πρωτοπόρο Ιταλίδα παιδαγωγό, φιλόσοφο και γιατρό Μαρία Μοντεσσόρι, και αποτελεί μια ολόκληρη φιλοσοφία απέναντι στο παιδί. Το μοντεσσοριανό παιδαγωγικό σύστημα επικεντρώνεται στις επιθυμίες του παιδιού για μάθηση, καθώς βασίζεται στον σεβασμό του ρυθμού ανάπτυξης και στα ενδιαφέροντα του κάθε παιδιού. Προάγει την αυτονομία του παιδιού μέσα από την ελευθερία κινήσεων, όμως με την τήρηση κάποιων ορίων. Πρώτη αρχή της μεθόδου; Φυσικά ο σεβασμός στην προσωπικότητα του παιδιού.
Το παιδαγωγικό υλικό είναι προσαρμοσμένο στις ανάγκες και στην ανάπτυξη του κάθε μαθητή. Συγκεκριμένα, προσφέρει τα κατάλληλα ερεθίσματα ώστε να αφήνει το παιδί να επιλέξει από μόνο του το παιχνίδι για μάθηση που του κεντρίζει το ενδιαφέρον. Σημαντικότατη θέση λαμβάνει επίσης η παρατήρηση του παιδιού από τον γονιό ή τον παιδαγωγό.
Το παιδί κατέχει τον πρωταρχικό ρόλο στην εκπαίδευση και με βάση αυτό δημιουργείται το πρόγραμμα μάθησης και ανακάλυψης τους περιβάλλοντος. Ο ενήλικας λειτουργεί ως δημιουργός των ερεθισμάτων και ταυτόχρονα ως παρατηρητής της διαδικασίας.
Στις μέρες μας, υπάρχουν αρκετά εκπαιδευτικά ιδρύματα που υιοθετούν τη μέθοδο Μοντεσσόρι. Ας δούμε όμως κάποιες διαφορές μεταξύ του παραδοσιακού και του μοντεσσοριανού συστήματος εκπαίδευσης:
- Στο παραδοσιακό σύστημα εκπαίδευσης, ο παιδαγωγός είναι ο κύριος καθοδηγητής του καθημερινού εκπαιδευτικού προγράμματος. Εκείνος είναι υπεύθυνος για την επιλογή τον θεμάτων που θα απασχολήσουν τους μαθητές, όπως και για τον τρόπο με τον οποίο θα μάθουν. Οι γνώσεις που μεταλαμπαδεύονται είναι συγκεκριμένες και τυποποιημένες.Επιπλέον, στα «παραδοσιακά» σχολεία, τα παιδιά χωρίζονται σε τμήματα με βάση την ηλικία τους.
- Στο μοντεσσοριανό σύστημα, κυρίαρχο ρόλο στην τάξη έχει το παιδί. Ο παιδαγωγός φτιάχνει το πρόγραμμα του σχολείου με βάση ένα θέμα με το οποίο θα ασχοληθεί τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο ο μαθητής. Δείχνει προσοχή στα ενδιαφέροντα και στην ανάπτυξη του παιδιού, υπάρχει στον χώρο ενεργά, χωρίς όμως να επεμβαίνει συνεχώς.
Ακόμη, σέβεται την προσωπικότητα και τις επιλογές του κάθε παιδιού ξεχωριστά. Έτσι και το παιδί με τη σειρά του μαθαίνει να σέβεται του ανθρώπους με τους οποίους συναναστρέφεται. Ο παιδαγωγός προετοιμάζει τον χώρο με τα κατάλληλα ερεθίσματα για γνώση και αφήνει τα παιδιά ελεύθερα να επιλέξουν κάθε φορά με τι επιθυμούν να πειραματιστούν. Τα τμήματα αποτελούνται από παιδιά διαφόρων ηλικιών τα οποία συνεργάζονται μεταξύ τους.
Περιλαμβάνονται, επίσης, δραστηριότητες της πρακτικής ζωής, όπως είναι η φροντίδα του σώματος ή η παρατήρηση και η περιποίηση των φυτών στο κήπο. Μέσα στην τάξη υπάρχει μόνο ένα αντικείμενο από κάθε κατηγορία και με αυτόν τον τρόπο το παιδί μαθαίνει να είναι υπομονετικό περιμένοντας τη σειρά του. Το κάθε αντικείμενο διδάσκει μόνο μία δεξιότητα, με αποτέλεσμα το παιδί να συγκεντρωθεί και να το κατανοήσει με τον δικό του ρυθμό. Είναι, δηλαδή, μια ελευθερία μέσα σε όρια!
Η μέθοδος Μοντεσσόρι στο σπίτι μας
Η φιλοσοφία αυτή μπορεί να γίνει μέρος της δικιάς μας ζωής και να ενταχθεί στο πλαίσιο της καθημερινότητάς μας. Πώς θα το καταφέρουμε αυτό;
Ας αρχίσουμε από τη διαμόρφωση του χώρου. Τακτοποιούμε τον χώρο με τέτοιο τρόπο ώστε το παιδί να αισθάνεται ελεύθερο να ανακαλύψει μόνο του το περιβάλλον γύρω του, χωρίς ωστόσο να ξεχνάμε την ασφάλεια του παιδιού. Μερικές ιδέες είναι οι εξής:
– Καλύπτουμε όλες τις ηλεκτρικές υποδοχές και συσκευές και τοποθετούμε κάγκελα σε χώρους που δεν θα θέλαμε προσέλθει το παιδί.
– Τοποθετούμε στα χαμηλά ράφια τα αντικείμενα που είναι ακίνδυνα για το παιδί, αλλά που ταυτόχρονα του προσφέρουν νέες εμπειρίες.
– Ιδιαίτερα στο υπνοδωμάτιο του παιδιού, το κρεβάτι είναι προτιμότερο να έχει χαμηλό ύψος, χωρίς κάγκελα για να νιώθει το παιδί ελεύθερο. Ακόμα καλύτερα ένα στρώμα στο πάτωμα!
– Αφήνουμε τα παιχνίδια σε προσβάσιμες για το παιδί θέσεις ώστε να επιλέγει κάθε φορά το ίδιο με τι θα ασχοληθεί.
– Προτιμάμε τα ξύλινα και φυσικά παιχνίδια έναντι των πλαστικών με πολλή πληροφορία που ενδέχεται να προκαλέσουν σύγχυση στο παιδί.
– Η τοποθέτηση ενός καθρέφτη στο χώρο αποτελεί κύριο στοιχείο στη μοντεσσοριανή εκπαίδευση, πάντοτε όμως σε ψηλό σημείο και μακριά από το παιδί. Το παιδί ανεβαίνει σε ένα σκαλοπατάκι για να κοιτάζει τον καθρέφτη. Με αυτό τον τρόπο ανακαλύπει μόνο του το σώμα του και κατ’ επέκταση τον εαυτό του.
– Δημιουργούμε «γωνιές» για το παιδί σε κάθε χώρο του σπιτιού. Μερικά παραδείγματα είναι: η γωνιά ανάγνωσης για παραμύθια, η γωνιά καθαρισμού, για να μαθαίνει να βουρτσίζει τα δόντια του λόγω προσωπικής υγιεινής και όχι από υποχρέωση.
– Όσο μπορούμε καλλιεργούμε από νωρίς πρακτικές δεξιότητες στο παιδί, οι οποίες θα το βοηθούν και στην καθημερινότητά του. Μερικές από αυτές είναι το ντύσιμο ή το τάισμα.
Δραστηριότητες για παιδιά εμπνευσμένες από τη μοντεσσοριανή θεωρία:
1) Κατασκευές: Χειροτεχνίες από ανακυκλώσιμα υλικά. Μπορούμε να φτιάξουμε από χάρτινο ρολό υγείας υπέροχες χρωματιστές μολυβοθήκες.
2) Κατάταξη χρωμάτων: Τοποθετούμε στο πάτωμα μπολ τεσσάρων χρωμάτων. Παίρνουμε αντικείμενα αντίστοιχων χρωμάτων και το παιδί πρέπει στη συνέχεια να τα αντιστοιχίσει ανάλογα με το χρώμα.
3) Βαζάκια: Βαζάκια διαφορετικών μεγεθών και τα αντίστοιχα καπάκια τους γίνονται το νέο παιχνίδι των μικρών μας φίλων. Απαιτείται συγκέντρωση και παρατηρητικότητα για να ταιριάξουν το καπάκι στο αντίστοιχο βάζο.
4) Χάντρες: Τοποθετούμε χάντρες σε ένα κουτί. Δίπλα έχουμε ένα άλλο άδειο. Το παιδί πρέπει να μεταφέρει με ένα κουτάλι τις χάντρες από το ένα κουτί στο άλλο.
5) Μαγική σακούλα: Βάζουμε σε μια χρωματιστή σακούλα τα αγαπημένα του παιχνίδια. Του ζητάμε με κλειστά μάτια και μέσα από την αφή να αναγνωρίσει το συγκεκριμένο παιχνίδι.
6) Μικρός γευσιγνώστης: Με κλειστά και πάλι μάτια το παιδί θα δοκιμάσει μια ποικιλία φρούτων και θα αναγνωρίσει τι είναι αυτό που γεύεται.
7) Χαρτόνια: Παίρνουμε μερικά λεπτά χαρτόνια και παροτρύνουμε το παιδί να τα διπλώσει προς διάφορες κατευθύνσεις. Μια απλή κατασκευή με ένα μόνο δίπλωμα ενός χαρτονιού είναι μια ευχετήρια κάρτα, την οποία το παιδί μπορεί να δωρίσει σε ένα αγαπημένο του πρόσωπο.
8) Καθρέφτης: Μπορεί να σταθεί μπροστά από έναν καθρέφτη με ασφάλεια, κουνώντας μέλη του σώματος και επισημαίνοντάς τα.
9) Ζυμαράκι: Φτιάχνουμε σπιτικό ζυμαράκι και αφήνουμε το παιδί να το πλάσει και να δημιουργήσει τα δικά του σχέδια.
10) Μίνι κρυμμένος θησαυρός: Κρύβουμε ένα αντικείμενο μέσα σε πολλά μικρά χαρτάκια. Το παιδί προσπαθεί να βρει τι κρύβεται εκεί μέσα.
Πλεονεκτήματα όσον αφορά την ανάπτυξη του παιδιού:
– Αποκτούν αυτοπεποίθηση
– Αναπτύσσουν μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα
– Γίνονται ανεξάρτητα
– Είναι σε θέση να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες
– Αναπτύσσουν κριτική σκέψη
– Βελτιώνουν τη λεπτή κινητικότητα και τη γλωσσική τους ευφράδεια
– Οξύνουν τη δημιουργικότητά τους
– Βελτιώνουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες
Το μοντεσσοριανό σύστημα διαπαιδαγωγεί τα παιδιά με σφαιρικό τρόπο. Στόχος του είναι τα παιδιά μεγαλώνοντας να εξελιχθούν σε ώριμους, κοινωνικούς και ολοκληρωμένους ενήλικες.
Σίγουρα τα παιδιά μαθαίνουν καλύτερα, όταν επιλέγουν από μόνα τους αυτό που τους κεντρίζει το ενδιαφέρον. Γι’ αυτό δεν μένει παρά να πιστέψουμε στις ικανότητές τους!
