Η διδασκαλία της ιστορίας με άξονα την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης

Η εκπαιδευτική διαδικασία, παρά τις προόδους της τεχνολογίας, εξακολουθεί σε μεγάλο βαθμό να στηρίζεται στο σχολικό βιβλίο και την αποστήθισή του. Ωστόσο, η ανάγκη για ανάπτυξη της κριτικής σκέψης, που αποτελεί ζητούμενο σε μια εποχή που κατακλύζεται από πληροφορίες, επιβάλλει την αναπροσαρμογή των μεθόδων διδασκαλίας. Από όλα δε τα μαθήματα, εκείνο που περισσότερο μπορεί να συμβάλει στην καλλιέργεια της κριτικής ικανότητας των παιδιών είναι η ιστορία.

Όπως όλα τα μαθήματα, έτσι και αυτό της ιστορίας προσφέρει τα δικά του οφέλη στον μαθητή. Αρχικά, του δίνει τη δυνατότητα να γνωρίσει το παρελθόν του, τις δράσεις των προγόνων του, καθώς και σημαντικά γεγονότα που σημάδεψαν την ανθρωπότητα και την έκαναν να αλλάξει τρόπο σκέψης.

Τα παραπάνω είναι υψίστης σημασίας για μία κοινωνία. Είναι γνωστό πως η ιστορία επαναλαμβάνεται, κάνει κύκλους. Και αυτό γιατί πολύ απλά τα κίνητρα του ανθρώπου παραμένουν στο βάθος των χρόνων αμετάβλητα, ενώ η συμπεριφορά του σε κρίσιμες κατά καιρούς καταστάσεις (όπως του πολέμου, της οικονομικής κρίσης) τείνει να είναι παρόμοια. Ως εκ τούτου, μία κοινωνία που γνωρίζει σε βάθος την ιστορία της μπορεί να αναγνωρίσει τα λάθη των προηγούμενων γενεών και να φροντίσει να μην τα επαναλάβει. Αυτό την καθιστά σοφότερη και έτοιμη να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά παρόμοια ζητήματα που θα προκύψουν.

Στο μάθημα της ιστορίας, όμως, εντοπίζεται ακόμα μία ωφέλεια, η οποία δεν αξιοποιείται στον βαθμό που θα έπρεπε από το εκπαιδευτικό σύστημα: Είναι η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης.

Πιο αναλυτικά, όταν ο μαθητής καλείται να αποκτήσει γνώσεις για ένα ιστορικό γεγονός, η κύρια πηγή είναι το σχολικό βιβλίο. Ο τρόπος απόκτησης της γνώσης είναι η αποστήθιση. Ωστόσο, μέσω αυτής της μεθόδου το άτομο δεν είναι σε θέση να κατανοήσει πλήρως ένα γεγονός, να αντιληφθεί τα αίτια και τις συνέπειες που είχε. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι γνώσεις να μην αφομοιώνονται, το μάθημα να χάνει το ενδιαφέρον του και η κοινωνία να μην αποκομίζει οφέλη. Αν όμως κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας του συγκεκριμένου μαθήματος, ο εκπαιδευτής επιχειρούσε την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης των παιδιών μέσα από ποικίλες δράσεις, τότε τα αποτελέσματα θα ήταν αντίθετα.

Προτεινόμενες δράσεις

Για ένα εξεταζόμενο ιστορικό γεγονός ο μαθητής σε συνεργασία με τον διδάσκοντά του θα μπορούσαν να αναζητήσουν πηγές στο Διαδίκτυο. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ο μαθητής θα είναι σε θέση να έρθει σε επαφή με ποικίλες απόψεις για το μελετώμενο γεγονός, να αντιληφθεί τον διαφορετικό τρόπο σκέψης, τα κίνητρα και τις εμπειρίες που οδήγησαν τους εκάστοτε συγγραφείς να εκφέρουν αυτήν τη γνώμη, να κρίνει ποιες πηγές είναι αξιόπιστες και ποιες όχι, να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός με όσα διαβάζει στο Διαδίκτυο, να μπορεί να αναζητά μόνος του τη γνώση και να μη στηρίζεται αποκλειστικά στο σχολικό βιβλίο, αλλά να μάθει να αμφισβητεί την «αυθεντία» του τελευταίου.

Μία εξίσου καλή επιλογή, βέβαια, που προσφέρει ανάλογα αποτελέσματα, είναι και η επίσκεψη βιβλιοθηκών από τους μαθητές. Οι βιβλιοθήκες προσφέρουν μεγαλύτερο αριθμό αξιόπιστων πηγών σε σύγκριση με το Διαδίκτυο, ενώ ο μαθητής έχει τη δυνατότητα να έρθει σε επαφή με το βιβλίο και να αντιληφθεί τη μοναδικότητά του.

Στο σημείο αυτό αξίζει να επισημανθεί πως στο αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών για τη διδασκαλία της ιστορίας εντοπίζονται ενδιαφέρουσες δράσεις, όπως η υπόδυση ρόλων και η αναζήτηση οπτικού υλικού για ιστορικά πρόσωπα, ωστόσο δεν είναι σίγουρο εάν και σε ποιο βαθμό αυτές υλοποιούνται.

Συντάκτης: Μαριαλένα Αλεξιάδη,

Influence:

Αρθρογράφος του flowmagazine.gr.