Ποιος δεν έχει διαβάσει ή έστω δει Χάρι Πότερ; Ποιος έκατσε να σκεφτεί τι μας διδάσκει ο αγαπημένος ήρωας και …
Χάρι Πότερ: Πώς οι ταινίες και τα βιβλία με τον «μικρό μάγο» φτιάχνουν την ψυχολογία μας
Αν και έχουν περάσει πάνω από δύο δεκαετίες από τότε που εκδόθηκε το πρώτο βιβλίο και κυκλοφόρησε η πρώτη ταινία του Χάρι Πότερ, το έπος φαντασίας συνεχίζει να είναι μια από τις πιο αγαπημένες σειρές όλων των εποχών, προσφέροντάς μας ανακούφιση από μια στρεσογόνα καθημερινότητα.
Κάτι… μαγικό κρύβεται μέσα στον παραμυθένιο κόσμο του Χάρι Πότερ και σε εκείνη την φράση του Χάγκριντ που λέει “Είσαι μάγος Χάρι”. Το αξιοσημείωτο δεν είναι απλώς ότι οι ταινίες και τα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2001 και 1997 αντίστοιχα, παραμένουν ιδιαίτερα δημοφιλή ανάμεσα στους ενήλικες millenials. Η μαγεία αυτών των σειρών ταινιών και μυθιστορημάτων, που φέρνουν στο επίκεντρό τους τη διαφορετικότητα και την πάλη μεταξύ καλού και κακού, κρύβεται στον τρόπο με τον οποίο επιδρούν στην ψυχοσύνθεσή μας.
Τα παιδιά που μεγαλώσαμε βλέποντας αυτές τις ταινίες, ευχόμενοι να μπορούσαμε να φοιτήσουμε στο Hogwarts, μοιραζόμαστε σήμερα κάτι κοινό: Την ίδια ανακουφιστική αίσθηση όταν βλέπουμε Χάρι Πότερ, ενώ έχει προηγηθεί μια δύσκολη ημέρα στη δουλειά, ή ένα ισχυρό χτύπημα στα ερωτικά μας. Ο Χάρι Πότερ λοιπόν, είναι η λύση. Ακόμα και όταν βρισκόμαστε με φίλους, η συζήτηση που ξεκινάει με το “εσένα ποια είναι η αγαπημένη σου ταινία/βιβλίο Χάρι Πότερ;”, είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα ακουστεί. Υπάρχει όντως κάτι παρηγορητικό μέσα σε αυτές τις ταινίες και τα βιβλία που έφτιαξε με χάρη και θαυμαστή επιμονή στην λεπτομέρεια, η συγγραφέας J. K. Rowling, ικανό να αλλάξει τη διάθεσή μας και να μας τονώσει το ηθικό.
Χάρι Πότερ σε επανάληψη
Πολλοί άνθρωποι βρίσκουν τους αυτούς τους να βλέπουν ξανά και ξανά τις ταινίες ή να διαβάζουν τα βιβλία του Χάρι, ακόμα και μετά από σχεδόν δυο δεκαετίες. Δεν είναι όμως περίεργο να ξοδεύουμε τόσο χρόνο σε κάτι που έχουμε ξαναδεί;
Η απάντηση είναι όχι, ειδικά όταν γνωρίζουμε ενδόμυχα τη συναισθηματική αποζημίωση που θα πάρουμε. Οπότε, μην ανησυχείτε αν βλέπετε σε επανάληψη τον «Αιχμάλωτο του Αζκαμπάν» ή την «Κάμαρα με τα μυστικά», αφού, σύμφωνα με τον Robert N. Kraft, καθηγητή γνωστικής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Otterbein του Οχάιο, η επαναλαμβανόμενη προβολή οικείων υλικών βοηθά στην ικανοποίηση των συναισθηματικών μας αναγκών, παρέχει άνεση, μας δίνει την αίσθηση ότι ελέγχουμε τη ζωή μας και μας συνδέει με το παρελθόν μας.
Η νοσταλγία παίζει φυσικά πολύ σημαντικό ρόλο σε όλο αυτό. Όπως έδειξε μια πρόσφατη μελέτη από το Ινστιτούτο Ψυχολογίας του Πεκίνου, η συναισθηματική πολυπλοκότητα της νοσταλγίας απαιτεί από τον εγκέφαλο να εξασκηθεί στη συναισθηματική ρύθμιση. Αυτό απλούστερα σημαίνει, ότι η νοσταλγία είναι θεραπευτική, καθώς δεν είναι μόνο ωραίο να επανερχόμαστε σε χαρακτήρες, σκηνές και ιστορίες που αγαπάμε, αλλά αυτό έχει και θετικό αντίκτυπο στον εγκέφαλό μας. Πώς; Ενώ οι περισσότεροι άνθρωποι θα συνέδεαν τη νοσταλγία με καλά πράγματα, μέρος της νοσταλγικής εμπειρίας είναι αυτό το “γλυκόπικρο” συναίσθημα απουσίας που τη συνοδεύει. Ως εκ τούτου, ο εγκέφαλός μας πρέπει να εξισορροπήσει τόσο τα θετικά, όσο και τα αρνητικά συναισθήματα ταυτόχρονα, γεγονός που έχει μια συνολική καταπραϋντική επίδραση στη συναισθηματική μας κατάσταση.
Και έπειτα, υπάρχει και η “αρχή της μικρότερης προσπάθειας”, η οποία υπαγορεύει ότι, αν είμαστε εξοικειωμένοι με μια ιστορία, μπορούμε να αφήσουμε το μυαλό μας να χαλαρώσει, ενώ παράλληλα εξακολουθούμε να διασκεδάζουμε. Είναι απολύτως λογικό αν το σκεφτούμε. Η παρακολούθηση μιας γνώριμης σειράς απαιτεί πολύ λιγότερη γνωστική προσπάθεια από μια άγνωστη σειρά, και συχνά αυτή η ευκολία είναι ακριβώς αυτό που θέλουμε όταν αποσυμπιεζόμαστε από την ημέρα.
Χάρι Πότερ και ψυχική υγεία
Ενώ αυτά τα βιβλία και οι κινηματογραφικές τους διασκευές είναι διασκεδαστικά, συναρπαστικά και άκρως διασκεδαστικά ως έργα μυθοπλασίας, υπογραμμίζουν επίσης σημαντικά μαθήματα για την ψυχική υγεία και την ευημερία που μπορούμε όλοι να διδαχθούμε από την ομάδα μάγων και μαγισσών του Hogwarts. Μέσα από τον μαγικό και μυστικιστικό λόγο της J. K. Rowling -παρ’ όλο που τελευταίως τον χρησιμοποιεί για να επικοινωνήσει τις τρανσφοβικές απόψεις της- μπορούμε επίσης να δούμε τις θεραπευτικές παρεμβάσεις και την αυτοφροντίδα να παίζουν τη δική τους μαγεία ανάμεσα στους χαρακτήρες. Υπάρχουν έτσι αρκετοί παράγοντες, σύμφωνα με τους οποίους, οι ταινίες και τα βιβλία Χάρι Πότερ μπορεί να θεωρηθούν βοηθητικά για την ψυχική υγεία.
- Απόδραση: Οι ταινίες Χάρι Πότερ μας προσκαλούν μέσα σε έναν φανταστικό κόσμο που επιτρέπει στους θεατές να ξεφύγουν από τη δική τους πραγματικότητα και να βυθιστούν σε ένα διαφορετικό σύμπαν. Αυτό μπορεί να προσφέρει ένα προσωρινό διάλειμμα από το στρες, το άγχος ή άλλες προκλήσεις για την ψυχική υγεία μας.
- Θέματα επιβίωσης και αισιοδοξίας: Η ιστορία του Χάρι Πότερ περιστρέφεται γύρω από θέματα επιβίωσης, θάρρους και την παντοτινή δύναμη της φιλίας. Η σειρά περιλαμβάνει πολλά παραδείγματα όπου οι χαρακτήρες καταφέρνουν να αντιμετωπίσουν και να ξεπεράσουν τους μεγαλύτερους φόβους τους. Για παράδειγμα, όταν ο Ρον επιχειρεί να μπει στο Απαγορευμένο Δάσος, ακολουθώντας μαζί με τον Χάρι τις αράχνες που τριγυρνούν, παρά την αραχνοφοβία του. Ή, όταν ο Νέβιλ καταφέρνει να ξεπεράσει το βαθιά ριζωμένο κοινωνικό του άγχος και οδηγεί τους μαθητές σε μια εξέγερση ενάντια στους Θανατοφάγους που είχαν καταλάβει το Χόγκουαρτς. Η παρακολούθηση των χαρακτήρων να ξεπερνούν τα εμπόδια και να θριαμβεύουν απέναντι στις αντιξοότητες της ζωής τους, μπορεί να εμπνεύσει τους θεατές και να τους εμφυσήσει μια αίσθηση ελπίδας και αισιοδοξίας.
- Συναισθηματική σύνδεση: Οι χαρακτήρες στις ταινίες Χάρι Πότερ αντιμετωπίζουν συχνά σχετιζόμενες προκλήσεις, όπως η φιλία, η αγάπη, η απώλεια και η προσωπική ανάπτυξη. Η παρακολούθηση αυτών των εμπειριών μπορεί να προκαλέσει ενσυναίσθηση και συναισθηματική σύνδεση, η οποία μπορεί να είναι καθαρτική και ανακουφιστική για ορισμένα άτομα.
- Κοινότητα και ένταξη: Το fandom του Χάρι Πότερ έχει δημιουργήσει μια ισχυρή αίσθηση κοινότητας και αλληλεγγύης για πολλούς θαυμαστές. Η αλληλεπίδραση με άλλους ανθρώπους, που μοιράζονται κοινά ενδιαφέροντα μπορεί να προσφέρει μια αίσθηση σύνδεσης και υποστήριξης, η οποία είναι ικανή να επηρεάσει θετικά την ψυχική ευεξία.
- Συμβολισμός: Η J.K. Rowling έχει μιλήσει πολύ ανοιχτά για τους αγώνες της με την ψυχική ασθένεια και μάλλον δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι βλέπουμε πολλά ανάλογα θέματα σε όλη την ιστορία. Η κατάθλιψη για παράδειγμα μοιάζει πολύ με τους Dementors, ενώ το Expecto patronum, το ξόρκι που τους απομακρύνει, συμβολίζει την ευτυχία και παρέχει ένα μεγάλο φως μέσα από το σκοτάδι μας. Επιπλέον, η κατανάλωση σοκολάτας πάντα βοηθάει.
- Θετικά μηνύματα και αξίες: Η σειρά Χάρι Πότερ προωθεί αξίες όπως η πίστη, η γενναιότητα και η εναντίωση στην αδικία. Αυτά τα θετικά μηνύματα μπορούν να έχουν απήχηση στους θεατές και να ενισχύσουν σημαντικές ηθικές αρχές. Έτσι όπως ο 18χρονος Χάρι μπορεί να νικήσει λοιπόν, τον Λόρδο Βόλντεμορτ -τον πιο τρομερό μάγο στην ιστορία του κόσμου των μάγων- μπορούμε και εμείς να πραγματοποιήσουμε τα όνειρά μας, όσο δύσκολα και αν φαίνονται. Αρκεί να ξέρουμε ότι “…η ευτυχία μπορεί να βρεθεί ακόμα και στις πιο σκοτεινές στιγμές, αρκεί να θυμηθεί κανείς να ανάψει το φως”. – Albus Percival Wulfric Brian Dumbledore.
