Η περίπτωση του κορυφαίου μας γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπά είναι μοναδική και άκρως διδακτική. Έχει ήδη φτιάξει το αριστούργημα του την …
Η ψυχική ασθένεια στην τέχνη
Η ψυχική ασθένεια είναι μέρος της ανθρώπινης ύπαρξης και η Τέχνη μας έχει δείξει τον τρόπο να την εκτιμήσουμε γι’ αυτό που είναι και όχι να την αντιμετωπίζουμε ως κάτι αρνητικό ή απεχθές. Μπορεί ακόμα να θεωρηθεί και ως μία ευεργετική και πολύτιμη κατάσταση για έναν δημιουργό, ενώ η σύγχρονη μοντέρνα τέχνη την έχει εξυμνήσει.
Όλοι, λίγο ή πολύ, είμαστε εξοικειωμένοι με την «τρέλα» του Βίνσεντ βαν Γκογκ, αλλά αυτός ο «ψυχιατρικός» μοντερνισμός, έχει πολύ βαθύτερες ρίζες στην ιστορία της Τέχνης και παρατηρείται ακόμα και από την εποχή της Αναγέννησης ή τον Ρομαντισμό. Η καλλιτεχνική δημιουργία, είναι μία «παράλογη» διαδικασία και ακριβώς γι’ αυτό οι καλλιτέχνες έχουν μία ευαισθησία ως προς αυτό που η κοινωνία αποκαλεί «ασθένεια». Αλλά, όπως είπε ο Πλάτωνας, «Η μανία είναι ένα θείο δώρο».
Πολλά ονόματα στον χώρο της Τέχνης έχουν αντιμετωπίσει θέματα ψυχικής ασθένειας όπως, κατάθλιψη, άγχος, μανία, διπολική διαταραχή, σχιζοφρένεια κ.ά. Οι ασθένειες αυτές εντοπίζονται σε μερικούς από τους πιο διάσημους πίνακες ζωγραφικής. Πάμε να δούμε μερικούς:
1. Gustave Courbet – Self-Portrait (The Desperate Man)/Ο Απεγνωσμένος άνδρας (Αυτοπροσωπογραφία), περ. 1843-45
Ο Courbet αντιτάχθηκε στη Ρομαντική ζωγραφική και αναδείχθηκε σε ηγέτη του Ρεαλισμού. Στην αυτοπροσωπογραφία του, απεικονίζεται ως «τρελός», με ένα πρόσωπο που μεταφέρει συναισθήματα παραληρήματος και έντονου φόβου. Ο ζωγράφος εξισορροπεί το δώρο της υψηλής διανόησης με την τρέλα. Μοιάζει με χαρακτήρα του Edgar Alan Poe, εξάπτοντας την περιέργεια πολλών από τους πρώτους καλλιτέχνες του Μοντερνισμού.
2. Vincent van Gogh – Self-Portrait with Bandaged Ear/Αυτοπροσωπογραφία με δεμένο αυτί, περ. 1889
Φαίνεται να ήταν ένας άνθρωπος που βασανιζόταν, ψυχικά, από τους προσωπικούς του δαίμονες, κόβοντας το ίδιο του το αυτί. Λένε πως ο ζωγράφος αυτό-ακρωτηριάστηκε, όταν έμαθε για τον αρραβώνα του αδερφού του. Φοβήθηκε πως ο αδερφός του θα σταματούσε να τον ενισχύει οικονομικά και δε θα μπορούσε να αφιερωθεί, ολοκληρωτικά, στην τέχνη του. Άλλοι, πάλι, λένε ότι ο βαν Γκογκ έκοψε μέρος του αριστερού του αυτιού, μετά από μια έντονη διαφωνία με τον ζωγράφο Γκωγκέν, καταλήγοντας στο νοσοκομείο της περιοχής.
Στον πίνακα, πάντως, ο Βίνσεντ είναι, απλά, ένας έντιμος και γενναίος άνθρωπος που δίνει μία απλή και αντικειμενική ερμηνεία του δικού του τραυματισμένου προσώπου. Είχε εισαχθεί σε ψυχιατρική κλινική με έντονα σημάδια κατάθλιψης, επιληψίας και σχιζοφρένειας. Η ψυχική του κατάσταση και αυτά που βίωνε, συχνά, τα αποτύπωνε στη ζωγραφική του.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Περιήγηση στο Μουσείο βαν Γκογκ… από το σπίτι
3. Edvard Munch – The Scream/Η Κραυγή, περ. 1893
Οι φιγούρες του Munch, συχνά, φανέρωναν συναισθήματα απελπισίας, απόγνωσης, άγχους, θλίψης, ενώ καταπιάστηκε πολύ με το θέμα του θανάτου. Είχε, σίγουρα, έναν περίπλοκο ψυχικό κόσμο και αυτό απεικονιζόταν στους πίνακές του. Στον διασημότερο πίνακα του “Η Κραυγή” φαίνεται, ξεκάθαρα, η ψυχική του κατάσταση εκείνη την περίοδο. Μέσα από τον πίνακα, ο Munch μας δείχνει πώς η σύγχρονη ζωή μας κάνει να νιώθουμε και μας οδηγεί, τελικά, στην τρέλα και στην παραφροσύνη.
4. Francisco de Goya – La romería de San Isidro/Προσκύνημα στο Σαν Ισίδρο, περ. 1823
Μερικά από τα πιο σημαντικά έργα του Ισπανού ζωγράφου Francisco de Goya, είναι οι αποκαλούμενοι «Μαύροι Πίνακες», μία σειρά δεκατεσσάρων έργων που ζωγράφισε, κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Οι πίνακες αυτοί απεικονίζουν σκοτεινά θέματα και σκηνές έντονης βίας και θανάτου. Η ψυχική του υγεία και η επιδείνωσή της, μπορεί να οφείλεται στην κώφωση που υπέστη σε ηλικία 47 ετών. Βασανιζόταν από ψευδαισθήσεις και παραλήρημα και τα μετέπειτα έργα του απεικόνιζαν, συχνά, τη μελαγχολία και την ταλαιπωρία της ανθρώπινης ύπαρξης.
5. Louis Wain, Kaleidoscope cat/ Το καλειδοσκόπιο των γάτων, περ. 1930
Ο Louis Wain ήταν Άγγλος εικονογράφος, ο οποίος έγινε γνωστός για τα σκίτσα και τις ζωγραφιές του που απεικόνιζαν ανθρωπόμορφες γάτες ή γατάκια με μεγάλα μάτια. Συχνά, σατίριζε τα πολιτικά και κοινωνικά ήθη της εποχής του, ενώ ζωγράφιζε, κυρίως, για να διασκεδάζει τη γυναίκα του που έπασχε από καρκίνο. Ο θάνατος της γυναίκας του, λίγο μετά τον γάμο τους, ήταν κομβικό σημείο για εκείνον, καθώς έπεσε σε βαθιά κατάθλιψη.
Σε ηλικία 57 ετών διαγνώστηκε με σχιζοφρένεια, πράγμα που τον οδήγησε στο να περάσει τα τελευταία 15 χρόνια της ζωής του σε ψυχιατρικά ιδρύματα. Λόγω της ψυχικής του κατάστασης, επηρεάστηκαν και τα έργα του τα οποία, σε αντίθεση με τα πρώτα του έργα, είχαν πιο έντονα χρώματα, πολύπλοκα αφηρημένα μοτίβα και μορφές με ψυχεδελική και τρομαχτική ομορφιά.
