Η επιστήμη της γλωσσολογίας

Η γλωσσολογία είναι μια νέα επιστήμη που εντάσσεται στο γενικότερο πλαίσιο της φιλολογίας. Πιο συγκεκριμένα, οι φοιτητές που σπουδάζουν στο τμήμα της ελληνικής φιλολογίας έχουν τη δυνατότητα από το δεύτερο έτος της φοίτησής τους να επιλέξουν έναν από τους τρεις κλάδους της, εκ των οποίων ο ένας είναι αυτός της επιστήμης της γλωσσολογίας. Τι ακριβώς είναι όμως η γλωσσολογία;

Η Γλωσσολογία μελετάει την εξωτερική και την εσωτερική ιστορία της γλώσσας. Ποια είναι η χρησιμότητά της; Μα φυσικά αρχικά η προσέγγιση παλαιότερων κειμένων και γενικά η γνώση της γλώσσας. Επίσης, είναι πολύ σημαντική και στο κομμάτι της παρακολούθησης των μεταβολών της γλώσσας ανά τους αιώνες. Οι βασικές διαπιστώσεις που έχουν γίνει είναι ότι όλες οι γλώσσες αλλάζουν με την πάροδο του χρόνου, η μεταβολή αυτή δεν συνιστά πρόοδο ή παρακμή και επίσης δεν γίνεται αντιληπτή από τους χρήστες. Εξαίρεση αποτελούν οι μεταβολές στο λεξιλόγιο. 

Μεταβολές μπορούμε να βρούμε σε όλα τα επίπεδα της γλώσσας. Με άλλα λόγια στη Φωνητική και Φωνολογία, στη Μορφολογία, δηλαδή τον σχηματισμό και τη χρήση των λέξεων, στη Σύνταξη, στη δομή δηλαδή των φράσεων και στο λεξιλόγιο, που σημαίνει την δημιουργία, την εξαφάνιση και την μεταβολή της σημασίας των λέξεων. Σημαντικό ρόλο στη διαχρονική μελέτη της γλώσσας παίζουν οι διάλεκτοι, οι οποίοι δεν αξιολογούνται και δημιουργούνται μέσω της μεταβολής της γλώσσας. Οι διάλεκτοι αναφέρονται σε τοπικά κριτήρια άλλωστε.               

Ωστόσο αυτή η επιστήμη αντιμετωπίζει κάποια σημαντικά προβλήματα. Πρώτα από όλα η απουσία των φυσικών ομιλητών είναι σημαντική. Οι ερευνητές έχουν στοιχεία μόνο μέσα από τα κείμενα όπου μπορούν να βγάλουν μόνο έμμεσα συμπεράσματα. Επίσης, οι παλαιότερες φράσεις της γλώσσας που είναι γραμμένες σε παλαιότερες γλώσσες, όπως η Γραμμική Β’, δεν σώζονται σε μεγάλη ποσότητα κειμένων. Παράλληλα υπάρχουν διαφορές ως προς το φύλο, την ηλικία και την κοινωνική τάξη που πολλές φορές δεν γίνονται αντιληπτές από το υπάρχον δείγμα. Ακόμη, υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός κειμένων που δεν είναι χρονολογούμενα με αποτέλεσμα να γίνονται αντικείμενο διαδοχικών αντιγραφών και διορθώσεων και να επέρχεται η αλλοίωσή τους. Τέλος, ο λόγος κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων δεν καταγράφεται, ειδικότερα όσο περνάμε τα βάθη των αιώνων. 

Ο κλάδος της γλωσσολογίας που λέγεται «Φωνητική- Φωνολογία» περιγράφει τις αλλαγές που συμβαίνουν στους φωνητικούς λόγους. Το 19ο αιώνα διατυπώθηκε «η αρχή της κανονικότητας». Σύμφωνα με αυτή την αρχή, μια αλλαγή θα ισχύει για όλες τις λέξεις και αυτή είναι ότι δεν ζητείται η έγκριση των ομιλητών. Οι μεταβολές αυτές συμβαίνουν σε συγκεκριμένη χρονική περίοδο και μάλιστα μπορεί να χρειαστούν και πολλές γενιές. Για αυτόν το λόγο κάνουμε λόγο για τις διαλέκτους, οι οποίες αποτελούν τη διάσπαση της ενιαίας μορφής της γλώσσας. 

Ακόμη, σημαντικό ρόλο στην σταδιακή μεταμόρφωση μιας γλώσσας μπορεί να παίξουν και τα λεγόμενα «Μεταφραστικά Δάνεια», τα οποία είναι λέξεις που μεταφράζουμε από ξένες γλώσσες στη δικιά μας γλώσσα. Για παράδειγμα, η λέξη «ουρανοξύστης» προήλθε από την αγγλική λέξη «skyscraper». Έτσι λοιπόν η ετυμολογία των λέξεων καθίσταται πολύ σημαντική, βασικός κλάδος της Ιστορικής Γλωσσολογίας. Βασική της αρχή είναι η «Συμβατικότητα του Γλωσσικού Σημείου». Ωστόσο ο κλάδος αυτός μπορεί να συναντήσει πολλά προβλήματα λόγω κυρίως της έλλειψης πηγών και επειδή οι εξωγλωσσικές συνθήκες δεν μας είναι πάντα γνωστές.

Παράλληλα, υπάρχουν άλλες λέξεις που διακρίνονται από την λεγόμενη «Γενετική Συγγένεια», που αποτελεί κλάδο της Συγκριτικής Γλωσσολογίας. Ένα παράδειγμα αυτού είναι οι λέξεις: αγαπώ- αγαπού- αγαπάου. Σύμφωνα επίσης με τη «Γενετική Συγγένεια» οι συγγενικές γλώσσες διαμορφώνονται ανάλογα με τον τόπο, την κοινή καταγωγή και την πληθώρα των ομοιοτήτων στο λεξιλόγιο. Όταν μάλιστα, σε σημαντικό μέρος του βασικού λεξιλογίου έχουμε συστηματικές ομοιότητες/αναντιστοιχίες στη μορφή και ομοιότητες στη σημασία με μια άλλη λέξη, τότε έχουμε συγγένεια γλωσσών. 

Αυτά λοιπόν ήταν λίγες από τις γνώσεις και τα στοιχεία που μας προσφέρει η επιστήμη της γλωσσολογίας. Είναι φανερό πως η ανερχόμενη αυτή επιστήμη έχει πολλά να προσφέρει στο χώρο των γλωσσών και στην ανάπτυξή τους.  

Συντάκτης: Σοφία Σιμέλα Θωίδη,

Influence:

Αρθρογράφος του flowmagazine.gr.