«Η διπλή ζωή της Βερόνικα»

Η διπλή ζωή της Βερόνικα (La Double Vie de Véronique), η πρώτη ταινία γαλλο -πολωνικής παραγωγής του Πολωνού σκηνοθέτη Κρίστοφ Κισλόφσκι, αποτέλεσε ένα άρτιο προάγγελμα της τριλογίας που ακολούθησε από τον σκηνοθέτη- το λεγόμενο Μπλε, Άσπρο και Κόκκινο.

Tο 1991 που κυκλοφόρησε ήταν διάδοχος του γνωστού «Δεκάλογου» (1988).

Στην περίπτωση της Διπλής Ζωής της Βερόνικα, όμως, το πολύ παιγμένο πλέον σενάριο της ύπαρξης ενός alter ego ή κλώνου του κεντρικού ήρωα που αποτελεί μία κλασική επιτυχή συνταγή σε ταινίες τρόμου ή επιστημονικής φαντασίας, ιδιαίτερα στο Χόλιγουντ, εδώ είναι μέρος μίας εντελώς διαφορετικής προσέγγισης. Μίας προσέγγισης που κάνει στροφή 180 μοιρών από το στερεοτυπικό αυτό σενάριο. Και πραγματεύεται με τον πιο λιτό τρόπο, το δίλημμα του πραγματικού εαυτού του ανθρώπου. Τη σύγκρουση ανάμεσα στο σύμπαν και την πρόοδο της ανθρώπινης ύπαρξης και φυσικά το αίνιγμα αυτής.

Άλλωστε, δεν είναι καθόλου τυχαία, αλλά αντιθέτως αναμενόμενη, η βράβευση της ταινίας στο Φεστιβάλ των Καννών. Πιο συγκεκριμένα, το βραβείο ερμηνείας για την πρωταγωνίστρια της ταινίας, άλλοτε Βερόνικα και άλλοτε Βερονίκ, ηθοποιό Ιρέν Ζάκομπ.

Η πλοκή

Δύο ελαφρώς διαφορετικά ονόματα, δύο ίδια πρόσωπα, μία καρδιακή πάθηση, ένα κοινό πάθος για τη μουσική και χιλιάδες μίλια σε ρόλο διαχωριστικού τοίχους. Η Βερόνικα και οι Βερονίκ, όμοιες σαν δύο σταγόνες νερό. Δεν είναι όμως δίδυμες-ακόμα και αν κυριολεκτικά έχουν γεννηθεί την ίδια μέρα,-και εκεί είναι που η ιστορία περιπλέκεται. Η Βερόνικα, που ζει στην Κρακοβία της Πολωνίας παρά την σοβαρή καρδιακή πάθηση που ανακαλύπτει πως την περιορίζει, εκμεταλλεύεται τη θέση που κατέκτησε σε ένα μουσικό σχολείο, γεγονός που την οδηγεί να πεθάνει στη μεγαλύτερη στιγμή της καριέρας της ως σολίστ. 

Όμως, κάπου αλλού στην Ευρώπη και πιο συγκεκριμένα στο Κλερμόν Φεράν της Γαλλίας βρίσκεται η Βερονίκ, που σε αντίθεση με την Βερόνικα αφήνει την ασθένειά της να γίνει χειριστής των αποφάσεών της. Έτσι, όταν πληροφορείται για τους κινδύνους της καρδιακής της πάθησης, αποφασίζει να αρκεστεί στο να γίνει δασκάλα μουσικής, διαγράφοντας κάθε πιθανή της φιλοδοξία από το “μπλοκάκι” των ονείρων της. Πάρα βέβαια τη μοναχική τους κατεξοχήν φύση, οι δύο ηρωίδες δεν αισθάνονται ποτέ μόνες. Η πνευματικού τύπου μη λεκτική επικοινωνία μεταξύ τους είναι κυρίαρχη και αισθητή στις ζωές τους. Η παρηγοριά και κατά βάθος η ελπίδα πως υπάρχει έστω και ένας άνθρωπος εκεί έξω, ακόμα και πολλά χιλιόμετρα μακριά, που είναι γνώριμος με κάθε εμπόδιο του ταξιδιού σου. Γιατί, διανύει και αυτός το ίδιο ακριβώς μονοπάτι. Και η μεταφυσική αυτή επικοινωνία, ξαφνικά αποκτά νότες ρεαλισμού μετά από ένα ταξίδι της Βερονίκ στην Πολωνία με το συμπτωματικό καδράρισμα του σωσία της σε μία φωτογραφία από την κεντρική πλατεία της Κρακοβίας. Πρόκειται, λοιπόν, πρακτικά για δύο ολόϊδιες-τουλάχιστον στην επιφάνεια- γυναίκες με εντελώς διαφορετικό πεπρωμένο.

Τι κρύβεται πίσω από το στερεοτυπικό σενάριο του σωσία;

Όπως η μεταφυσική υπό μία έννοια σύνδεση των δύο γυναικών ως αδερφές ψυχές θα έλεγε κανείς ή μία προέκταση της ίδιας ψυχής είναι ένα αποτέλεσμα άγνωστης αιτίας, εξίσου άγνωστο παραμένει και αυτό που καθοδηγεί το ανθρώπινο πεπρωμένο. Και τότε είναι που το αίνιγμα της ανθρώπινης ύπαρξης έρχεται στην επιφάνεια. Ναι, η Βερόνικα και η Βερονίκ μπορεί εξωτερικά να μοιάζουν με κλώνους βγαλμένους από ένα μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας.

Διαβάστε επίσης: Σαν δύο σταγόνες νερό

Ναι, μπορεί να μοιάζουν τόσο πολύ που να έχουν ακόμα και το ίδιο έμφυτο ταλέντο και αγάπη προς τη μουσική, όπως και την ίδια καρδιακή πάθηση. Οι οικογένειές τους, όμως; Η χώρα και η κουλτούρα μέσα στην οποία μεγάλωσαν; Εντελώς διαφορετικές. Και τότε είναι που αναρωτιέσαι και εσύ: Αν είχα γεννηθεί 20 χρόνια πριν, σε μία άλλη χώρα, έχοντας διαφορετικούς γονείς και διαφορετικές εξωτερικές επιρροές, πόσο διαφορετική θα ήταν η ζωή μου;

Η απάντηση είναι πως ο εαυτός που τελικά υποτίθεται θα επιλέξουμε να υποκριθούμε στη «ρουλέτα» που ονομάζεται «ζωή» είναι μίλια μακριά από τον έλεγχό μας από όσο νομίζουμε. Γιατί όμως;

Γιατί τελικά, όπως αποδεικνύει και η ταινία, κάποιες συνθήκες της ζωής μας είναι ήδη προγραμματισμένες και…πέρα από τον έλεγχό μας. Κανείς, βέβαια, δεν είπε πως η κατάληξη της ζωής μας καθιστά την κρίση μας εντελώς αχρείαστη. Απλώς πως υπάρχουν παράγοντες που έχουν ήδη ζωγραφίσει τη λευκή, μαύρη ή πολύχρωμη βάση του πίνακα της ζωής για εμάς. Εμείς, απλώς προσθέτουμε διακοσμητικά στοιχεία. 

Δεν πρέπει, όμως, να ξεχνάμε πως οτιδήποτε νέο χρώμα προσθέσουμε στο κάδρο της ζωής, ανάλογα με τη βάση του πίνακα θα έχει διαφορετικό αποτέλεσμα. Το μπλε πάνω σε άσπρο θα γίνει γαλάζιο. Το μπλε όμως πάνω σε μία κίτρινη βάση θα γίνει πράσινο. Γιατί, το σύμπαν έχει πολλές διαφορετικές εκδοχές.

Αν αυτή που ζούμε, είναι η ιδεατή ή όχι εκδοχή του, αποτελεί ερώτημα που παραμένει αναπάντητο. Γιατί για τον καθένα το τέλειο ή το σωστό είναι έννοιες με διαφορετική σημασία. Όπως για την Βερόνικα παρά τις ιατρικές δυσκολίες πιο σωστό θεωρήθηκε να θυσιαστεί για την τέχνη της, ενώ για τη Βερονίκ να βολευτεί στη ρουτίνα της σιγουριάς  ενός ασφαλούς επαγγέλματος. Γιατί σε αντίθεση με τη Βερόνικα, για τη Βερονίκ η ζωή ήταν πιο σημαντική από την τέχνη.

Ο Κρίστοφ Κισλόφσκι καταφέρνει να ξετυλίξει το μυστήριο της ανθρώπινης ύπαρξης δια μέσου του κινηματογράφου, χωρίς όμως να δίνει ξεκάθαρες απαντήσεις για το ποιόν της. Με συνοδό στην προσπάθειά του αυτή τις μελαγχολικές μελωδίες του Ζμπίγκνιου Πράισνερ και τις κιτρινοπράσινες και λυχνηρές αποχρώσεις της φωτογραφίας του Σλαβομίρ Ιντζνιάκ, ζωγραφίζει το τέλειο αίνιγμα που αποτελεί αυτό που ονομάζεται ανθρώπινη ζωή και πεπρωμένο.

Σε αυτό το παιχνίδι- σκάκι το αν την κίνηση ρουα ματ θα κάνει ο χώρος, ο χρόνος ή μια ανώτερη δύναμη -είτε θρησκευτικής είτε φυσικής υπόστασης- για να εξοντώσει είτε να καθοδηγήσει τον άνθρωπο-στρατιώτη στο απρόβλεπτο παιχνίδι της ζωής είναι μία απάντηση που ο Κρίστοφ Κισλόφσκι δημιουργεί με πολλά αποσιωπητικά και αβεβαιότητα. Γιατί, όπως και ο ίδιος, στην πραγματικότητα κανείς δεν γνωρίζει.

Συντάκτης: Φιλαρέτη Χρηστίδη,

Influence:

Αρθρογράφος του flowmagazine.gr.