Γιατί είναι δύσκολη η αποδοχή της διαφορετικότητας;

UPDATED ARTICLE

Αυτό είναι ένα ενδιαφέρον ερώτημα: Γιατί είναι δύσκολη η αποδοχή της διαφορετικότητας; Με έχει προβληματίσει πολλές φορές, καθώς παρατηρώ γύρω μου μια σημαντική πλειοψηφία ατόμων να συμπεριφέρονται με αγένεια ή επιθετικά σε ανθρώπους που απλώς είναι διαφορετικοί.

Τα διαφορετικά άτομα στοχοποιούνται

Σκεφθείτε το πραγματικά: η βάση κάθε συμπεριφοράς bullying, που συμβαίνει στο σχολείο ή στον εργασιακό χώρο, στοχεύει πάντοτε σε άτομα που είναι με κάποιο τρόπο διαφορετικά από εμάς. Όσο πιο ακραία μάλιστα διαφέρουν από εμάς, τόσο πιο σκληρό και απάνθρωπο γίνεται και το bullying απέναντί τους.

Άνθρωποι με λεύκη στο δέρμα, μαύροι, κίτρινοι, ερυθρόδερμοι, κοντοί, πολύ χοντροί, πολύ αδύνατοι, πολύ ψηλοί ή νάνοι, όλοι μα όλοι γίνονται στόχος bullying στα παιδικά τους χρόνια, αλλά και στην ενήλικη ζωή τους. Τελευταίο χαρακτηριστικό παράδειγμα ένα παιδάκι που το είδαμε και σε βίντεο που έγινε viral, να κλαίει με λυγμούς και να λέει ότι θέλει να πεθάνει, καθώς υπέφερε από την κοροϊδία που του έκαναν στο σχολείο λόγω του ύψους του (ήταν νάνος)!

Γιατί είναι δύσκολη η αποδοχή της διαφορετικότητας;

Κατ’ αρχήν έχει να κάνει με το πώς έχεις μεγαλώσει και τις αρχές και αξίες που έχεις πάρει από την οικογένειά σου. Προσωπικά στη δική μου οικογένεια δεν θυμάμαι να κουτσομπολεύουμε ή να κοροϊδεύουμε άλλους στη βάση οποιασδήποτε διαφορετικότητας. Απλώς το κουτσομπολιό δεν υπήρχε ως συνήθεια στο σπίτι μας. Το αποτέλεσμα είναι ότι εγώ μεγάλωσα θεωρώντας απολύτως φυσιολογικό να δέχομαι οποιονδήποτε άνθρωπο ακριβώς όπως είναι, χωρίς να μου κακοφαίνεται.

Αυτό το “no judgement” που τώρα είναι και κώδικας δεοντολογίας στο επάγγελμά μου (στο coaching), για μένα ήταν και είναι η φυσική μου κατάσταση. Και έτσι πραγματικά απορώ γιατί η διαφορετικότητα προκαλεί τόση αναστάτωση και σύγκρουση. Ας δούμε όμως πιθανές εξηγήσεις που στηρίζονται επιστημονικά.

Κατ’ αρχήν δύο σφάλματα αντίληψης μας εξηγούν γιατί η διαφορετικότητα μας κακοφαίνεται.   Το ένα είναι το σφάλμα της ομοιότητας και το άλλο το σφάλμα της αντίθεσης, που ουσιαστικά λειτουργούν αντίθετα μεταξύ τους.

Το σφάλμα της ομοιότητας σημαίνει ότι κρίνουμε πιο ευνοϊκά τους ανθρώπους που μας μοιάζουν. Αυτό που έλεγαν οι αρχαίοι δηλαδή: όμοιος ομοίω αεί πελάζει. Συμπαθούμε, ερχόμαστε πιο κοντά και εγκρίνουμε πιο εύκολα τους ανθρώπους που μας μοιάζουν. Ίσως γιατί θέλουμε να δείξουμε ότι μας αρέσει ο εαυτός μας κατά βάθος.

Το σφάλμα της ομοιότητας έχει άπειρες προεκτάσεις στη ζωή και το αποτέλεσμα είναι ότι κρίνεις μεροληπτικά, άρα συχνά άδικα και στρεβλά τους υπόλοιπους που δεν σου μοιάζουν. Πολύ χαρακτηριστικά το παρατηρείς ως φαινόμενο να βλέπεις ανθρώπους να προσέρχονται σε μια αίθουσα άγνωστοι μεταξύ αγνώστων. Παιδάκια στο σχολείο ή ενήλικες σε σεμινάρια πάντοτε διαλέγουν και κάθονται ενστικτωδώς δίπλα σε ανθρώπους που με κάποιο τρόπο τους μοιάζουν. Δύο ξανθιές μαζί, οι άντρες μαζί, οι γυναίκες μαζί, δύο παιδάκια διαφορετικά πάλι μαζί, όμοιο ντύσιμο ή όμοια ηλικία πάλι μαζί κ.ο.κ.

Αντίσταση στο διαφορετικό γιατί είναι άγνωστο

Τόσα χρόνια εκπαιδεύτρια παρατηρώ το ίδιο φαινόμενο ξανά και ξανά. Διαλέγουμε να ερχόμαστε κοντά στο όμοιό μας, που για κάποιο λόγο μας κάνει να νιώθουμε οικεία. Ίσως ο φόβος του αγνώστου να υπεισέρχεται εδώ. Οι περισσότεροι άνθρωποι φοβούνται το άγνωστο και άρα αντιστέκονται στην αλλαγή. Επομένως είναι λογικό να διαλέγουν το όμοιό τους, το οποίο δεν είναι άγνωστο και άρα δεν τους προκαλεί φόβο.

Το δεύτερο σφάλμα, το σφάλμα της αντίθεσης είναι το αντίθετο της ομοιότητας. Τραβάει την προσοχή μας και συνήθως κρίνουμε και απορρίπτουμε αυτόν που κάνει αντίθεση στο σύνολο. Σε ένα σύνολο ατόμων που είναι κουστουμαρισμένοι και γραβατωμένοι, ένας να εμφανιστεί χωρίς γραβάτα (σας θυμίζει τίποτα;), αμέσως γίνεται αντικείμενο σχολιασμού. Γιατί; Γιατί είναι η μύγα μες στο γάλα. Γιατί προκαλεί. Γιατί ανατρέπει το κατεστημένο που είναι αποδεκτό από το σύνολο των ατόμων επί σειρά ετών. Επομένως, είναι λογικό η αντίθεση να συναντάει αντίθεση και από τους δέκτες. Δηλαδή αν είσαι αντίθετος ή διαφορετικός από την ομάδα στην οποία ανήκεις λογικό είναι να σε απορρίψουν ή έστω να σε κριτικάρουν, γιατί σε αισθάνονται ως απειλή σε αυτό που έχουν συνηθίσει. Ίσως να θεωρούν ότι απειλείς το status quo και αυτό, όπως καταλαβαίνετε, προκαλεί ανασφάλεια σε πολλούς γιατί τους βγάζει έξω από τη ζώνη άνεσής τους.

Ένας άλλος λόγος που εξηγεί το γιατί είναι δύσκολη η αποδοχή της διαφορετικότητας εξηγείται από τη θεωρία της γνωστικής ασυμφωνίας. Μια αγαπημένη μου θεωρία, η οποία θεωρώ ότι εξηγεί πάρα πολλές συμπεριφορές ανθρώπων που μας φαίνονται ακατανότητες. Η θεωρία λέει ότι όταν η στάση και η συμπεριφορά μας για ένα θέμα βρίσκεται σε σύγκρουση τότε βιώνουμε μια εσωτερική σύγκρουση- μια ασυμφωνία- που είναι πολύ δυσάρεστη για εμάς. Έτσι συνήθως ο άνθρωπος επιδιώκει να είναι σε συμφωνία μεταξύ τους η στάση και η συμπεριφορά του, δηλαδή αυτά που λέει αυτά και πράττει. Ωστόσο επειδή πολύ συχνά αποτυγχάνει, τότε προκύπτει η ασυμφωνία και ο άνθρωπος ασυνείδητα προσπαθεί να επαναφέρει ισορροπία, είτε αλλάζοντας τη στάση του για να ταιριάζει με τη συμπεριφορά του, είτε αλλάζοντας τη συμπεριφορά (πιο δύσκολο στην πράξη!).

Με βάση της θεωρία της γνωστικής ασυμφωνίας εξηγείται εύλογα το γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι υπερασπίζονται σθεναρά τις απόψεις τους και τις επιλογές τους, ερχόμενοι μάλιστα σε κόντρα με τους άλλους. Ίσως γιατί δεν θέλουν να διανοηθούν ότι μπορεί η στάση τους για ένα θέμα να είναι λάθος, γιατί αυτό θα γκρέμιζε τον κόσμο τους.

Έτσι λοιπόν οι άνθρωποι είναι διαφορετικοί από εμάς με διαφορετικές απόψεις και επιλογές ζωής (π.χ. μια γυναίκα δεν θέλει να κάνει παιδιά). Ωστόσο η διαφορετικότητα των άλλων μπορεί να θέτει σε κίνδυνο το σύστημα πεποιθήσεών μας και το αξιακό μας σύστημα, κοινώς τον κόσμο τον οποίο έχουμε χτίσει στο μυαλό μας ως «σωστό». Άρα διαταράσσει την ισορροπία μας και αυτό μας ξεβολεύει. Ίσως γι’ αυτό να πολεμάμε σθεναρά εναντίον των απόψεων των άλλων που είναι διαφορετικές από εμάς. Αν και αυτό βέβαια δεν θα το παραδεχόμασταν ποτέ, καθώς η γνωστική ασυμφωνία ως σφάλμα πάλι προκύπτει ασυνείδητα.

Γενικά το θέμα της αποδοχής της διαφορετικότητας χρήζει πολλής ανάλυσης και μπορεί να εξηγηθεί από πολλές επιστήμες. Ωστόσο μια καλή βάση είναι να γνωρίσουμε και να αναγνωρίσουμε την επίδραση της γνωστικής ασυμφωνίας και των σφαλμάτων αντίληψης στον τρόπο σκέψης μας και στη συμπεριφορά μας.

Bio Εύη Ξυραφά

Σύμβουλος προσωπικής ανάπτυξης και εκπαιδεύτρια Ανθρώπινου Δυναμικού σε θέματα HR και Επικοινωνίας. Δημιουργός του Believe In You, που διοργανώνει σεμινάρια προσωπικής και επαγγελματικής ανάπτυξης για το ευρύ κοινό.

Τηλέφωνα επικοινωνίας: 2106128281, 6937524688

Website: http://www.believeinyou.gr/

Email: info@believeinyou.gr

Facebook: https://www.facebook.com/BelieveInYou.gr

Skype: evi_xyrafa

Αν ενδιαφέρεστε για ατομικές συναντήσεις coaching από κοντά, τηλεφωνικά ή μέσω skype, επικοινωνήστε μαζί μου. Θα χαρώ να σας βοηθήσω σε κάθε βήμα!

Συντάκτης: Εύη Ξυραφά, Σύμβουλος προσωπικής ανάπτυξης

Influence:

Σύμβουλος προσωπικής και επαγγελματικής ανάπτυξης, Εκπαιδεύτρια Ανθρώπινου Δυναμικού σε θέματα HR και Επικοινωνίας…