Όλοι λίγο πολύ, όταν ήμασταν μικρά παιδιά, είχαμε ακούσει παραμύθια από τη μαμά ή τη γιαγιά ώστε να μπορέσουμε να …
Γιατί τα παραμύθια μπορούν να μιλήσουν στη ψυχή όλων μας;
Αλήθεια, αφηγούμαστε παραμύθια και σε μεγάλους; Τι είναι αυτό που κάνει και τους μεγάλους και τα παιδιά να θέλουν να ακούσουν ένα παραμύθι και πώς αυτό μπορεί να τους μιλήσει;
Τα παραμύθια μιλούν χρησιμοποιώντας τη γλώσσα του Συλλογικού Ασυνείδητου, όπως πολύ εύστοχα επισημαίνει ο Γιουνγκ. Μια γλώσσα που έχει να κάνει με εικόνες, με σύμβολα, με Αρχέτυπα, που εκφράζουν αφιλτράριστη ψυχική εμπειρία και μπορούν να διεισδύσουν βαθιά στη συνείδηση και να επηρεάσουν την αντιληπτή εμπειρία.
Τα παραμύθια μιλούν με σύμβολα, όπως ακριβώς και τα όνειρα. Ο Γιουνγκ λέει ακόμα, πως τα παραμύθια είναι η γλώσσα των ονείρων της παιδικής ηλικίας της ανθρωπότητας.
Μπορούν να επικοινωνήσουν και να μιλήσουν σε ένα βαθύ επίπεδο της συνειδητότητας του ανθρώπου αγγίζοντας τον πυρήνα της ψυχής του. Για αυτό και μπορούν να γίνουν κατανοητά από όλους τους ανθρώπους.
Το Συλλογικό Ασυνείδητο μοιάζει με έναν παγκόσμιο ιστό, στον οποίο μπορούμε να έχουμε εν δυνάμει πρόσβαση όλοι. Είναι ένα τμήμα της ψυχής που διατηρεί και διαβιβάζει τη ψυχική κληρονομιά που είναι κοινή σε όλη την ανθρωπότητα. Τα σύμβολα αυτά είναι τόσο παλιά και τόσο ελάχιστα οικεία στο σύγχρονο άνθρωπο, ώστε ο τελευταίος δεν είναι ικανός να τα καταλάβει, μήτε να τα αφομοιώσει άμεσα.
Μπορεί το άτομο να έχει ανάγκη να απαλλαγεί από άχρηστα και αδιάφορα σύμβολα που δυσχεραίνουν το πνεύμα του. Ή το εντελώς αντίθετο. Μπορεί να χρειάζεται να αποκαλύψει την επίμονη αξία ενός παλιού συμβόλου, το οποίο αντί να είναι νεκρό, γυρεύει να ξαναγεννηθεί με σύγχρονη μορφή. Το ασυνείδητο του ανθρώπου απ’ άκρη σ’ άκρη του πλανήτη έχει διατηρήσει την ιδιότητα να δημιουργεί σύμβολα. Αυτά άλλοτε εκφράζονταν μέσα από τις δοξασίες και τα τελετουργικά δρώμενα των αρχέγονων κοινοτήτων, που όλα αυτά ως σπόροι και ως απόηχοι κυοφορούνται μεταξύ άλλων και μέσα στα παραμύθια των λαών του κόσμου.
Οι ήρωες των παραμυθιών είναι συμβολικές μορφές, εικόνες, αρχέτυπα του Συλλογικού Ασυνείδητου.
Αναζητούν μέσα από την πορεία τους, μέσα από τη θαυμαστή και μοναδική διαδρομή τους να μάθουν. Να γνωρίσουν τα βάθη και τα ύψη της ύπαρξης, με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται. Αναζητούν να αλλάξει η τύχη τους και καθώς λαμβάνουν την απόφαση να την αλλάξουν, αναλαμβάνουν τη δέσμευση να βαδίσουν στο Άγνωστο.
Βαδίζοντας εκεί, μετασχηματίζονται οι ίδιοι, αλλάζουν, αφήνουν τον παλιό εαυτό πίσω. Εμπλουτισμένοι, καθώς και σοφότεροι επιστρέφουν στην αληθινή Πηγή, στον πάντα νέο τόπο, με έναν θησαυρό που κουβαλά αποστάγματα συλλογής των καλύτερων λουλουδιών από τα πιο ασυνήθιστα και παράδοξα βασίλεια του ταξιδιού τους.
Και σαφώς δεν είναι τυχαίο που τα παραμύθια μπορούν να αγγίξουν τις ευαίσθητες χορδές της ψυχής του ανθρώπου και να τον συγκινήσουν. Να κάνουν την καρδιά του να πάλλεται, ανεξαρτήτως ηλικίας, φυλετικής ή εθνικής ταυτότητας, πολιτισμικής κληρονομιάς, κοινωνικής τάξης, γλώσσας και οποιονδήποτε διαφορών.
Τα παραμύθια μπορούν να μιλήσουν απευθείας στη ψυχή ενός παιδιού 5 ετών και ενός ανθρώπου 105 ετών.
Μιλούν με την απλή και αλληγορική γλώσσα των συμβόλων. Αυτά κουβαλούν μια σοφία από την αυγή του κόσμου και μιλούν για την αρχή που είναι ίδια και απαράμιλλη στους κόσμους της δημιουργίας, της γέννησης, του θανάτου και της ανασύνθεσης. Αυτό καθιστά τον χαρακτήρα των παραμυθιών πανανθρώπινο, οικουμενικό, διαχρονικό. Ακριβώς όπως είναι και οι ανάγκες της ψυχής.
Και ποιες είναι οι ουσιαστικές ανάγκες της ψυχής του ανθρώπου;
Κοινές για κάθε άνθρωπο, σε όποια γωνιά του πλανήτη κι αν διαβιεί, όποιο κι αν είναι το ιδιαίτερο φυλετικό, εθνικό, πολιτικό, οικονομικοκοινωνικό, πολιτισμικό πλαίσιο, μέσα από το οποίο προέρχεται και λειτουργεί; Ας δούμε ενδεικτικά κάποιες εξ’ αυτών:
- Η ανάγκη της ψυχής του ανθρώπου να αγαπηθείγια αυτό ακριβώς που είναι. Να γίνει αποδεκτός στην ολότητά του, έτσι όπως ακριβώς είναι. Χωρίς να χρειαστεί να εγκιβωτιστεί, να κατατμηθεί, να συρρικνωθεί, να τεμαχιστεί, να κρυφτεί.
- Η ανάγκη να βρεθεί σε έναν τόπο που δεν έχει ξαναβρεθεί. Να γνωρίσει το Άγνωστο, να συνομιλήσει με το Ανείπωτο, να προβεί σε ασυνήθιστες σκέψεις και κυρίως πράξεις. Να υπερβεί τα όρια, να δοκιμάσει τις δυνατότητες που διαθέτει και να ανακαλύψει το κρυμμένο ψυχικό δυναμικότου.
Με δυο λόγια, μια κοινή ανάγκη του ανθρώπου, είναι να μπορέσει να γνωρίσει τον εαυτό του και να ξεδιπλώσει το φάσμα των χρωματικών συχνοτήτων του.
Η ανάγκη αυτή οδηγεί αναπόφευκτα τον ήρωα σε ένα ταξίδι μετάβασης από το σκοτάδι της άγνοιας στο φως της αφύπνισης και της επίγνωσης.
Ο Κοντορεβυθούλης ας πούμε, ένα πλασματάκι μικρό και κοντό σαν ρεβυθάκι, καταφέρνει το ακατόρθωτο. Τα βάζει με τον Γίγαντα και τον νικά. Εκπλήσσει ως και τον εαυτό του και με τον πολύτιμο θησαυρό της σοφίας που ‘χει αποκτήσει από το ταξίδι του γενναίου του εαυτού, στο σπίτι του γυρνά με νέα χαρά.
- Η ανάγκη της ψυχής να κατανοήσει το σκοτάδι. Να το γνωρίσει, να έρθει αντιμέτωπη μαζί του και αγκαλιάζοντάς το να μπορέσει να βγει με ανακτημένη και αναπτερωμένη δύναμη στο φως.
- Η ανάγκη της ψυχής να δει πέρα από το θάνατο, πέρα από τη φθορά, την καθαρή ουσία, έτσι όπως στα αλήθεια είναι. Πέρα από την απειροσύνη των μορφών που εναλλάσσονται στην διαδοχική προσωρινότητά τους, πέρα από το κέλυφος του εφήμερου.
Η ανάγκη της ψυχής να κατανοήσει ότι όλα μετασχηματίζονται, αλλάζουν σχήματα και μορφές. Στα παραμύθια ο άνθρωπος μπορεί να μεταμορφωθεί σε πέτρα, δέντρο ή πουλί. Μα και αν σκοτωθεί μπορεί να ξαναγεννηθεί και να υπάρξει με άλλη μορφή.
- Η ψυχή χρειάζεται το άγγιγμα της μαγείαςτων παραμυθιών. Έχει ανάγκη να ξαναθυμηθεί την μαγική παράλληλη πραγματικότητα, τον Αόρατο μα άκρως αληθινό κόσμο, την αληθινή χώρα της προέλευσής μας.
Δεν είναι τυχαίο που τα μαγικά κυρίως παραμύθια καταπιάνονται με αυτόν τον Αόρατο κόσμο. Εκεί όπου την κατάλληλη στιγμή στο κατάλληλο σημείο θα εμφανιστεί το κατάλληλο μήνυμα για να βοηθήσει τον ήρωα να φέρει σε πέρας τις δοκιμασίες του ταξιδιού του.
Ας μην λησμονούμε ότι αυτός ο μαγεμένος κόσμος που όλα μπορούν να μιλούν, ακόμα και όσα θεωρούνται άψυχα, είναι ο κόσμος που ζει καθημερινά το παιδί. Ο κόσμος της πρωτόγονης μαγείας, όπου έζησαν όλοι οι λαοί από τις απαρχές του ανθρώπινου είδους και όπου όλοι ως παιδιά έχουμε ζήσει. Ένας κόσμος γνωστός σε όλους μας κι ας τον έχουμε λησμονήσει.
- Η ψυχή χρειάζεταιενδυνάμωση της φλόγας της, ότι ανεξαρτήτως των όποιων δυσκολιών, θα τα καταφέρει. Η ανάγκη της ενθάρρυνσης και της διαρκούς ενεργοποίησής της είναι πολύ σημαντική. Κι αυτή η ανάγκη καλύπτεται μέσα από τα κλασικά παραμύθια, τα λαϊκά παραμύθια που συνηθιζόταν να μεταδίδονται από στόμα σε στόμα και από καρδιά σε καρδιά.
Η αξία του παραμυθιού έγκειται στην ικανότητά του να παρουσιάζει μέσα από τη μυθοπλασία και την φανταστική πλοκή μια κατάσταση δραματικού προβλήματος. Ταυτόχρονα υποδεικνύει την έξοδο από την κατάσταση αυτή, την επίλυση του προβλήματος.
Κι αυτό το σπουδαίο το επιτυγχάνει στην απλή και μαγική γλώσσα των συμβόλων του παιδιού. Τη γλώσσα που είναι κατανοητή από όλους μας στην πραγματικότητα, αν καταφέρουμε να αποσύρουμε όσα μας εμποδίζουν να τη ξαναθυμηθούμε. Κι αν με ειλικρίνεια κι εντιμότητα κοιτάξουμε κατάματα μπροστά στον καθρέφτη μας.
Τα παραμύθια προαναγγέλλουν τα μελλοντικά στάδια και τις δυσκολίες που ενδεχομένως μπορεί να παρουσιαστούν. Αλλά και τους τρόπους με τους οποίους μπορούν να ξεπεραστούν τα εμπόδια.
Κι όλη αυτή η διαδικασία σε καμιά περίπτωση δεν γίνεται με διδακτισμό, με παραινέσεις ή με συμβουλές, αλλά μέσα από το παράδειγμα. Η ζωή του ήρωα αποτελεί παράδειγμα για το παιδί που μπορεί να μιλήσει χωρίς να χρειαστεί τίποτα άλλο.
Υπό αυτή την έννοια, τα παραμύθια μπορούν να αποτελέσουν ένα ολοκληρωμένο σεμινάριο εκπαίδευσης για τη ζωή.
Και στα παραμύθια τα παιδιά νικούν!
Νικούν άσπλαχνους γονείς, κακές μάγισσες και κάθε λογής απειλητικές φιγούρες για την ανεμπόδιστη και ελεύθερη ανθοφορία της ψυχής των παιδιών. Τα παραμύθια μπορούν να αποτελέσουν τη φωνή της ελπίδας για τα παιδιά και για την παιδική ψυχή των μεγάλων.
Συνεπώς τα παραμύθια μπορούν να μιλήσουν σε ένα βαθύ επίπεδο στη ψυχή όλων μας δημιουργώντας γέφυρες σύνθεσης και ουσιαστικής επικοινωνίας.
