Φυτά που θα μπορούν να αντέξουν στο μελλοντικό κλίμα της Ελλάδας

Στην Ελλάδα του 2022, έχουμε πρόσφατες τις εμπειρίες των ακραίων φαινομένων που έχουν γίνει όλο και συχνότερα. Μετά το απελπιστικά θερμό καλοκαίρι του 2021 και τον εικοσαήμερο καύσωνα του, ζήσαμε έναν τεράστιο αριθμό πυρκαγιών, πλημμυρών και ακραίων χειμερινών φαινομένων. Ζούμε ένα ακόμα παρατεταμένο κύμα ζέστης, ενώ το καλοκαίρι ξεκίνησε με χαλαζοπτώσεις. Ο καιρός φέρεται παράξενα και εμμένει στα ίδια φαινόμενα για μέρες. Ο λόγος είναι όπως φανταζόμαστε η κλιματική αλλαγή, η οποία απειλεί τα οικοσυστήματα μας. 

Στην Ροδόπη, Σκανδιναβικά κωνοφόρα φυτρώνουν δημιουργώντας ένα διαφορετικό από τα ελληνικά βουνά τοπίο. Φωτογραφία του Κώστα Γιαννάκη.

Το μελλοντικό κλίμα και τα φυτά που θα αντέξουν:

Να αναφερθούμε εδώ σε μια συχνή παρανόηση. Σε ένα θερμότερο κλίμα δεν σημαίνει ότι ο χειμώνας δεν θα έχει στιγμές που θα κάνει πολύ κρύο, ή ότι θα εξαφανιστούν οι βροχές και οι χιονοπτώσεις. Όμως, ο μέσος όρος του έτους θα είναι πολύ πιο θερμός από αυτούς που είχαμε στο παρελθόν. 

Το κλίμα που θα αποκτήσουμε φαίνεται να χαρακτηρίζεται από παρόμοια ποσά βροχής που θα πέφτουν όμως σε μικρότερο διάστημα, μεγάλους καύσωνες, μεγάλες ξηρασίες και εμφάνιση τροπικών φαινομένων (πχ μεσογειακοί κυκλώνες). Οι χιονοπτώσεις δεν θα εξαφανιστούν, αλλά θα διαρκούν λιγότερο και οι ψυχρές περίοδοι επίσης. Έτσι, θα έχουμε πολλές μέρες που δεν θα βρέχει, θα έχει περισσότερη ζέστη, και όταν βρέχει θα βρέχει πάρα πολύ έντονα. Παρόλο λοιπόν που το ποσό της βροχής μάλλον θα μείνει παρόμοιο, το έδαφος θα είναι πιο στεγνό και δεν θα μπορεί να απορροφήσει το νερό. 

Όταν θα μπαίνει μια φωτιά (όταν θα γίνεται π.χ εμπρησμός) θα μπορεί να κάψει πολύ περισσότερα. Τα δέντρα που απαιτούν νερό θα αποχωρήσουν βόρεια και θα μείνουν τα ανθεκτικά στην ξηρασία. Ποια φυτά που βλέπουμε στην καθημερινότητά μας θα αντέξουν στο μέλλον και θα ποια θα εκλείψουν; 

1. Παρόλο που είναι όμορφο είναι και πολύ εύφλεκτο: ο λόγος για το κοινό πεύκο. Στην Ελλάδα ένας κλασικό τύπος πεύκου που βλέπουμε συχνά σε παραθαλάσσιες και ανεμώδεις περιοχές είναι το κοινό πεύκο. Είναι το πεύκο των προαστίων της Αττικής, το πεύκο της νότιας και της ανατολικής Ελλάδας αλλά και της Χαλκιδικής. Το έχουν φυτέψει παντού ακόμα και μακριά από τα δάση του. Λέγεται Χαλέπιος Πεύκη και στο Αιγαίο Τραχεία Πεύκη,μια παραλλαγή του. Αυτό το πεύκο έχει φυτευτεί σε αναδασώσεις το Ισραήλ στα όρια της ερήμου και αντέχει. Οπότε, όσες ξηρασίες και να κάνει το σίγουρο είναι το εύφλεκτο πεύκο μας θα επιβιώσει και θα αρχίσει να επεκτείνεται και βορειότερα. Ο κίνδυνος πυρκαγιών θα αυξηθεί ακόμα παραπάνω.
2. Η ελιά. Η ελιά θέλει μια ικανοποιητική βροχόπτωση για να παράγει ικανές ελιές. Στο μέλλον είναι πολύ πιθανόν ότι θα αρχίσει να επεκτείνεται στη βόρεια Ελλάδα π.χ δυτική Μακεδονία και σε ορεινές περιοχές επειδή θα μπορεί και εκεί να παράγει ελαιόλαδο.
3. Το κοινό κυπαρίσσι. Ανθεκτικό σε όλες τις κακουχίες, αντέχει μέχρι και θερμοκρασίες άνω των 40 βαθμών. Αν φυτεύεται από τους ανθρώπους θα μπορεί να επεκταθεί βορειότερα.
4. Η χαρουπιά. Γνωστή ως προστατευτικό δέντρο από τις πυρκαγιές, είμαστε τυχεροί που η χαρουπιά αντέχει μήνες ξηρασίας και υψηλές θερμοκρασίες. Θα ήταν καλή ιδέα να τη φυτεύουμε συχνότερα, γιατί φαίνεται ιδιαίτερα χρήσιμη.

5. Τα εσπεριδοειδή. Όσο τα κλίματα θα γίνονται θερμότερα, τόσο πιο εύκολα θα βλέπουμε καλλιέργειες με πορτοκαλιές Λακωνίας στη Λαμία. Ωστόσο, η πιθανότητα για βραχεία αλλά έντονα επεισόδια κρύου τον χειμώνα δεν θα τους επιτρέψουν να φτάσουν στην βόρεια Ελλάδα.
6. Οι ευκάλυπτοι. Ένα δέντρο γνωστό στη Νότια Ελλάδα, ιδιαίτερα εύφλεκτο από την Αυστραλία, αντέχει απίστευτα στις ξηρασίες και τη ζέστη. Φυτεύοντας έναν ευκάλυπτο μπορεί να προκύψουν και μερικοί ακόμα σε όλη την περιοχή, γιατί επεκτείνονται από τις οριζόντιες ρίζες τους.
7. Τα μόνα φυλλοβόλα θα είναι η λεύκα και η βελανιδιά.  Οι πλάτανοι στον καύσωνα του 2021 έδειξαν μεγάλες ζημιές και μετά από αλλεπάλληλα κύματα είναι σίγουρο ότι θα περιοριστούν στα ορεινά. Οι λεύκες δεν έπαθαν απολύτως τίποτα, αρκεί να υπήρχε αρκετός χώρος για τις ρίζες τους. Επίσης, κάποια είδη βελανιδιάς και η αριά δεν έδειξαν σημάδια έντονου στρες, αλλά θα παραμείνουν μάλλον σε μη επιρρεπείς στη ζέστη περιοχές.

8. Ξενικά είδη της Νότιας Ελλάδας όπως ο βραχυχίτωνας, ο φοίνικας, η φραγκοσυκιά και οι ακακίες. Ακόμα και τα γιούκα.  Αυτά τα είδη είναι πολύ ανθεκτικά σε θερμές συνθήκες.

9. Δέντρα που ζουν σε κρύες περιοχές θα αποχωρήσουν βορειότερα. Τα δέντρα των κρύων περιοχών απαιτούν μεγαλύτερη βροχόπτωση και οι ασυνεχείς βροχοπτώσεις με τη ζέστη θα ξεράνουν το έδαφος τους.  Η εξαφάνιση τους θα γίνει σύντομη αν δεν τα προστατεύσουμε γιατί θα είναι σε κακή κατάσταση η υγεία τους. Έτσι θα καίγονται πολύ εύκολα σε φωτιές και θα πλήττονται από ασθένειες.

10. Κάποια από τα λουλούδια που βλέπουμε την άνοιξη θα αντέξουν. Υπάρχουν όμως πάρα πολλά τοπικά είδη λουλουδιών που έχουν μικρά οικοσυστήματα και μπορεί να πληγούν. Δεν θα είναι απίθανο να βλέπουμε λουλούδια να εμφανίζονται μερικές φορές και άλλες όχι, αναλόγως των βροχοπτώσεων του χειμώνα.

Συντάκτης: Μιχαήλ Παναγιωτόπουλος,

Influence:

Αρθρογράφος του flowmagazine.gr.