Ευρωπαϊκό Μουσείο Άρτου στον Βαρνάβα
«Το ψωμί αποτελεί σημαντικό κομμάτι της κουλτούρας κάθε περιοχής. Η διαδικασία της σποράς και του ζυμώματος μπορεί να δώσει πολλά στοιχεία για την κάθε εποχή. Η διαδρομή του ψωμιού στον χρόνο είναι εντυπωσιακή και ο καθένας μπορεί να μάθει πολλά μέσα από αυτή για έναν τόπο». Τα λόγια αυτά ανήκουν στον ιδρυτή του Ευρωπαϊκού Μουσείου Άρτου Βαρνάβα, Πέτρο Κατσίκη, ο οποίος εξηγεί πώς γεννήθηκε η ιδέα και η ανάγκη για την δημιουργία ενός μουσείου αφιερωμένο στο πιο απλό, καθημερινό μα επίσης και πιο απαραίτητο στοιχείο της διατροφής μας εδώ και αιώνες, το ψωμί!
Το Διαδραστικό Λαογραφικό Μουσείο Βαρνάβα ιδρύθηκε τον Αύγουστο του 2002 από τον Πέτρο και τη Μηλέα Κατσίκη και από τότε εκθέτουν σε ένα αυθεντικό παραδοσιακό Βαρναβιώτικο οίκημα ένα σπάνιο συλλεκτικό έργο. Στολίδια μιας παλιότερης εποχής, σκεύη και εργαλεία ενός μακρινού παρελθόντος, ένα ταξίδι ουσιαστικά στο χρόνο, την παράδοση και την αυθεντικότητα.
Λαογραφική παράδοση από γενιά σε γενιά
Η αγάπη για τον πολιτισμό λοιπόν δημιούργησε ένα χώρο, όπου θα μπορούν μέσα από μια σειρά δραστηριοτήτων να περάσουν στις επόμενες γενιές ακέραια τα ήθη και τα έθιμα της χώρας. Ένα μικρό μουσείο στο οποίο μπορεί κανείς να γνωρίσει τον πολιτιστικό πλούτο, όχι μόνο αυτού του μαγευτικού χωριού που ονομάζεται Βαρνάβας, αλλά και την κληρονομιά που άφησαν οι παλαιότερες γενιές που κατοίκησαν πρώτες σε αυτή την περιοχή.
Περίοπτη θέση στο μουσείο κατέχουν τα γεωργικά εργαλεία της παλιάς εποχής (αλέτρια, δρεπάνια, κόρσες, παλαμαριές, χειρόμυλοι κ.ά.). Τα πρώτα εκθέματα συγκεντρώθηκαν από την προσωπική συλλογή νέων ερασιτεχνών λαογράφων. Σχεδόν ταυτόχρονα με την ίδρυση του μουσείου ανταποκρίθηκαν οι κάτοικοι τόσο του Βαρνάβα όσο και της ευρύτερης περιοχής της Αττικής. Σε ό,τι αφορά τους κεντημένους άρτους σημαντική ήταν η προσφορά φορέων, σχολείων, συλλόγων, Δήμων, πολιτών από όλη την Ελλάδα, ξένων πρεσβειών και μεταναστών στην Ελλάδα.
Ψωμί «κεντημένο» στο χέρι
Στο δίπατο πέτρινο κτίσμα του 19ου αιώνα μπορείτε να περιηγηθείτε στο δωμάτιο του αργαλειού, να δείτε τον εξωτερικό φούρνο και την παραδοσιακή αυλή και να θαυμάσετε περισσότερα από 520 κεντημένα είδη – με διακόσμηση – από την Ελλάδα και 22 χώρες του εξωτερικού. Σχέδια και συμβολισμοί από τον κύκλο της ζωής (γέννηση, βάπτιση, αρραβώνας, γάμος, θάνατος) και τον κύκλο του χρόνου (Χριστούγεννα, πρωτοχρονιά, Πάσχα, πρωτομαγιά, θέρος, τρύγος κά.).
Το ψωμί, εδώ και αιώνες είναι γνωστό για την διατροφική του αξία. Οι άνθρωποι, χρόνια τώρα, το έχουν στο τραπέζι τους καθημερινά. Ίσως και αυτή η καθημερινή επαφή τους με τον άρτο, να τους έκανε να θέλουν να το «στολίσουν» ανάλογα την περίσταση. Τα παραδείγματα πρωτοτυπίας και διακόσμησης του ψωμιού χάνονται στους αιώνες και είναι μέρος της λαογραφικής μας παράδοσης πλέον. Υπάρχουν αμέτρητα κεντημένα σχέδια, ανάλογα με την κάθε περιοχή, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμα και η κάθε οικογένεια είχε το δικό της κέντημα. Επιπλέον, ανάλογα με την περίσταση, όπως για παράδειγμα σε γάμους ή μεγάλες θρησκευτικές γιορτές, υπήρχαν ειδικά κεντήματα.
Το Μουσείο Ψωμιού αποτελεί μέρος του διαδραστικού Ιστορικού Λαογραφικού Μουσείου που δημιουργήθηκε στον ίδιο χώρο και περιλαμβάνει εκθέματα κεντημένου άρτου, που χρονολογούνται εδώ και δεκαετίες, ενώ στη διάθεσή του βρίσκονται περισσότερα από δυόμισι χιλιάδες σχέδια από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Σταυροί, λουλούδια, κλαδιά, στέφανα είναι μερικά μόνο από τα σχέδια με τα οποία διακοσμούσαν το ψωμί αιώνες πριν και τα οποία εμφανίζονται ξανά στις προθήκες του μουσείου.
Μαθήματα λαογραφίας εντελώς δωρεάν
Λειτουργεί με την επιστημονική στήριξη του Κέντρου Έρευνας της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών. Οι χώροι του είναι ανοικτοί καθημερινά, ενώ παραδίδονται συνέχεια μαθήματα κεντημένου άρτου. Η είσοδος και τα μαθήματα είναι δωρεάν. Παράλληλα, διοργανώνονται εκδηλώσεις κυρίως για σχολεία, όπου, εκτός από τη δημιουργία του ψωμιού, λειτουργούν τμήματα εκμάθησης παραδοσιακού αργαλειού, παραδοσιακής κουλούρας γάμου, πατήματος του σταφυλιού, ψησίματος σε ξύλινους φούρνους, χρήσης των αγροτικών εργαλείων κ.ά. Η ανταπόκριση του κοινού είναι μεγάλη και φτάνει περίπου τις 40.000 επισκέψεις τον χρόνο.
Πολιτιστικές εκδηλώσεις και βιωματικά προγράμματα
Στους χώρους του Μουσείου φιλοξενούνται επίσης διάφορες εκδηλώσεις, όπως οι πρόσφατες εκθέσεις παραδοσιακής κούκλας και μάσκας από όλο τον κόσμο, σπαθιών, μαχαιριών και τόξων από διάφορες χώρες, αλλά και η έκθεση δημιουργίας με υλικά της φύσης με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος. Το διαδραστικό στοιχείο του μουσείου στηρίζεται στα 42 εκπαιδευτικά βιωματικά προγράμματα για μαθητές και ενήλικες όπως τα ακόλουθα: η καλλιέργεια της γης και του ψωμιού, ο τρύγος, λιομάζωμα, η εκμάθηση παραδοσιακού αργαλειού, περιβαλλοντικά μονοπάτια, καλλιέργεια λαχανικών, παραδοσιακά παραμύθια, ανακύκλωση, περιβαλλοντική εκπαίδευση και πολλά άλλα.
Τηλ.: 22950 97870,
E-mail:museo@ilmb.gr
Website: http://mouseio-psomiou.com
