Επωνύμια, λέξεις με έμπνευση τους ανθρώπους
Τι είναι τα επωνύμια; Ποιες είναι μερικές από τις λέξεις που χρησιμοποιούμε καθημερινά και που προέρχονται από συγκεκριμένους ανθρώπους, πραγματικούς ή φανταστικούς;
Ο ορισμός
Στα αγγλικά, ο όρος eponym χρησιμοποιείται για να δηλώσει το όνομα ενός πραγματικού ή φανταστικού προσώπου, το οποίο έχει αποτελέσει (ή θεωρείται πως έχει αποτελέσει) αφορμή ώστε μια άλλη έννοια να λάβει το όνομά της από αυτό. Μια άλλη έννοια του παραπάνω όρου, όμως, αναφέρεται στο γεγονός ότι μια λέξη σχηματίζεται από το όνομα ενός πραγματικού ή φανταστικού προσώπου. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι εξής λέξεις και φράσεις: μποϊκοτάζ, νόσος του Αλτσαχάιμερ, σάντουιτς, βικτωριανή εποχή.
Ο αντίστοιχος όρος στα ελληνικά έχει αποδοθεί από το Γιώργο Ξυδόπουλο στο Λεξικό Γλωσσολογίας και Φωνητικής ως επωνύμιο και ορίζεται ως το όνομα ενός ατόμου από το οποίο λαμβάνουν την ονομασία τους μια εφεύρεση ή ένας τόπος.
Μερικά επωνύμια που όλοι ξέρουμε…
Η Αμερική, η αμμωνία και ο Άτλαντας
Η αμερικανική ήπειρος πήρε το όνομά της από τον Αμέριγκο Βεσπούτσι (1454-1512), έναν Ιταλό έμπορο και χαρτογράφο που σχεδίασε μερικούς από τους πρώτους χάρτες της Βόρειας και Νότιας Αμερικής. Το 1507, λίγα χρόνια πριν το θάνατο του Ιταλού χαρτογράφου, ο Μάρτιν Βάλντσιμέλλερ δημιούργησε έναν παγκόσμιο χάρτη, στον οποίο η νέα ήπειρος εμφανιζόταν ως «Αμερική».
Η αμμωνία έχει έντονη μυρωδιά και χρησιμοποιείται ευρέως ως καθαριστικό. Η αντίστοιχη χημική ουσία πήρε το όνομά της από τον Αιγύπτιο θεό Άμμωνα, μιας και βρέθηκε για πρώτη φορά κοντά σε ένα ναό του θεού, στη Λιβύη.
Όσο για τους άτλαντες που χρησιμοποιούν τα παιδιά στο σχολείο, έχουν πάρει το όνομά τους από τον Άτλαντα, έναν Τιτάνα στον οποίο ο Δίας επέβαλλε ως τιμωρία να κρατά τον ουράνιο θόλο στους ώμους του.
Οι γαλότσες και η σιλουέτα
Ο πρώτος δούκας του Γουέλινγκτον, Άρθουρ Γουέλεσλι (1769-1852), έδωσε το όνομά του στις περίφημες μπότες Γουέλινγκτον, δηλαδή τις γαλότσες. Κατά τη διάρκεια της ζωής του, βέβαια, έδωσε το όνομά του σε πολλά άλλα είδη, όπως παλτό, καπέλα, παντελόνια, αλλά και σε ποικιλίες μήλων και πεύκων.
Ένας Γάλλος υπουργός οικονομικών έδωσε το όνομά του στη λέξη «σιλουέτα». Ο Ετιέν ντε Σιλουέτ επέβαλλε υψηλούς φόρους στις ανώτερες κοινωνικά τάξεις της Γαλλίας κατά τη διάρκεια της θητείας του, στα μέσα του 18ου αιώνα. Έτσι, με τα πορτραίτα να είναι πανάκριβα και τη φωτογραφία να μην έχει ανακαλυφθεί ακόμη, οι άνθρωποι βρήκαν έναν άλλο, δημιουργικό τρόπο για να απεικονίζουν τα πρόσωπά τους: σχεδίαζαν περιγράμματα σε μαύρο χαρτί, τα οποία έκοβαν γύρω-γύρω. Την εποχή εκείνη, το όνομα του Σιλουέτ χρησιμοποιούταν για να δηλώσει οτιδήποτε φθηνό, η αντίστοιχη λέξη, όμως, χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα, τόσο με την πρωταρχική της έννοια (των πορτραίτων που αναφέρουμε), όσο και για να δηλώσει τη γενική εικόνα του σώματος (ειδικά του γυναικείου).
Ένα μεγάλο κατάλογο επωνυμίων μπορούμε να βρούμε εδώ (στα αγγλικά)
