Η Κλινική Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια, Διδάκτωρ της Ιατρικής σχολής πανεπιστημίου Αθηνών, Άννα Κανδαράκη, αναλύει τα φαινόμενα κατά τα οποία μια …
Ενδοοικογενειακή βία: Θύτης και θύμα σε κοινό παρονομαστή
Γιατί μια γυναίκα δέχεται τη βία και την υπομένει σε μια σχέση; Πώς γίνεται να συνηθίζει στη χειραγώγηση; Απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα δίνει η Κλινική Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια Άννα Κανδαράκη.
Με αφορμή τα όλο και αυξανόμενα περιστατικά κακοποίησης και δολοφονιών γυναικών που βλέπουν το φως της δημοσιότητας, η Κλινική Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια, Διδάκτωρ της Ιατρικής σχολής πανεπιστημίου Αθηνών, Άννα Κανδαράκη εξηγεί γιατί μια γυναίκα δέχεται τη βία και την υπομένει σε μια σχέση.
Πώς γίνεται να συνηθίζει μια γυναίκα στη χειραγώγηση;
Το θύμα που υπομένει και ανέχεται τη βία και ο θύτης που την ασκεί έχουν ένα κοινό παρονομαστή: νιώθουν ανασφάλεια. Έχουν στερηθεί την αγάπη και μέσα τους νιώθουν εύθραυστοι και ευάλωτοι. Ο ένας το βγάζει μέσα από τη βία, την απειλή και τον έλεγχο, ενώ ο άλλος μέσα από την ανοχή και τη δεκτικότητα στην κακοποίηση.
Και οι δυο, θύτης και θύμα, τρέμουν τη μοναξιά και την εγκατάλειψη. Συνήθως η γυναίκα μπορεί να έχει μεγαλώσει σ’ ένα σπίτι που δεν έχει νιώσει σημαντική, έχει μάθει να υποτιμάται η επιθυμία της, η σημαντικότητα της γνώμης της. Εκπαιδεύεται να ανήκει σε κάποιον, στον πατέρα και στην πορεία στον άντρα της και όχι στον εαυτό της.
Από την άλλη στον γιο μας συχνά ενοχοποιούμε το συναίσθημα. Στο αγόρι συχνά καταγράφεται ως αδυναμία το κλάμα, ο φόβος και η οποιαδήποτε έκφραση αγάπης. Ανθρώπινα συναισθήματα που αντί να λεκτικοποιηθούν και να εξελιχτούν, πνίγονται, με αποτέλεσμα να παλεύει, μάταια, να γίνει άτρωτος φτιάχνοντας μια πανοπλία. Τελικά παραμένει ένα φοβισμένο παιδί που έχει ανάγκη τη βία για να νιώσει σημαντικός.
Βία είναι και η παραμέληση;
Συχνά ακούω αυτό στη θεραπευτική συνεδρία: «Μα εμένα δε με χτύπαγε ποτέ ο πατέρας μου, γιατί είμαι τόσο οξύθυμος;» «Η μητέρα μου ποτέ δεν με πίεσε για τίποτα γιατί επιτρέπω και ανέχομαι τόσα πολλά;»
Η ενδοοικογενειακή βία δεν είναι μόνο η σωματική ή η λεκτική, έχει και κρυφές πτυχές. Μπορεί να είναι η παραμέληση, η αδιαφορία, η απουσία, η παραίτηση από τη ζωή, μια ατέρμονη σιωπή ανάμεσα στην οικογένεια που δεν επικοινωνεί. Ένα νεκρό ζευγάρι που δεν μιλάει και δεν αγγίζεται μεταξύ του, ένα σπίτι χωρίς τρυφερότητα.
Μια μαμά που κλαίει καθημερινά, που υποφέρει, είναι μια πολύ βίαιη εικόνα που γράφει ανεξίτηλα μέσα σ’ ένα παιδί. Κρατήστε ότι, όταν ένα παιδί έχει δει τη μητέρα του να υποφέρει, κάτι σπάει μέσα του ανεπανόρθωτα. Γιατί η μαμά για ένα παιδί είναι το παράθυρο στο αύριο. Αν το τζάμι είναι θολό και τα παντζούρια κλειστά, το αύριο φαντάζει σκοτεινό και απαισιόδοξο.
Λέγεται ότι η καραντίνα κατά κάποιο τρόπο συνέβαλε στην αύξηση των κρουσμάτων ενδοοικογενειακής βίας. Βγήκαμε όμως από την καραντίνα και σχετικά περιστατικά, ανάμεσά τους γυναικοκτονίες, συνεχίζουν να σημειώνονται σε όλο και αυξανόμενους ρυθμούς. Πώς εξηγείται κατά τη γνώμη σας;
Η πανδημία ξεκίνησε ως υγειονομική κρίση και κατέληξε υπαρξιακή κρίση. Βασικές μας ανάγκες, όπως είναι η ανθρώπινη επαφή, περιορίστηκαν και αυτό ενίσχυσε ενστικτώδεις μηχανισμούς επιβίωσης που, αν υπάρχει το υπόβαθρο, μπορούν να βγουν ακατέργαστοι, όπως είναι η βία και η επίθεση στον άλλο ή στον εαυτό μας.
Γι’ αυτό είδαμε και αύξηση της χρήση ουσιών. Δεν είχαμε τους περιφερειακούς αντιπερισπασμούς αποσυμπίεσης, όπως ένα ταξίδι, ψώνια, γήπεδα, συναντήσεις με φίλους και μείναμε ξαφνικά μέσα σ ένα σπίτι με τις επιλογές μας. Θύτης και θύμα βρέθηκαν κλεισμένοι μέσα χωρίς να υπάρχει δυνατότητα διαφυγής.
Η κρίση και η πανδημία ενίσχυσαν ήδη υπάρχουσες δυσκολίες καλά κρυμμένες που περίμεναν πρόσφορο έδαφος να βγουν στην επιφάνεια, δεν είναι όμως αυτή η αιτία τους, γι’ αυτό ακριβώς και συνεχίζονται τα σχετικά περιστατικά και μετά το τέλος του εγκλεισμού.
Πρακτικά πώς αντιμετωπίζεται ένας βίαιος σύντροφος;
Για αρχή να μην υποτιμήσουμε τη βία. Οι περισσότερες γυναίκες που συναντώ, πρώτα εκείνες, υποτιμούν τον απαξιωτικό λόγο, το ελεγκτικό βλέμμα ακόμα και το χαστούκι. «Δεν με πόνεσε», «Απλώς μ’ έσπρωξε». Δεν υπάρχει μη βίαιο χαστούκι, δεν υπάρχει «απλό σπρώξιμο». Θα κλιμακωθεί, θα επαναληφθεί, θα ενταθεί.
Μην συγχέουμε τον έρωτα με τον πόνο, δεν υπάρχει αγάπη που προκαλεί πόνο. Στον έρωτα και στην αγάπη αναδεικνύουμε τον άνθρωπο μας, τον καμαρώνουμε και ανθίζουμε μαζί του.
Οι γυναίκες θα πρέπει πρακτικά να ζητήσουν βοήθεια, υπάρχει η γραμμή 15900 που μπορεί να κατευθύνει με συγκεκριμένα βήματα και, αν υπάρχει η ανάγκη, πρέπει να προσφύγουν σε ειδικά διαμορφωμένους ξενώνες που θα δοθεί όλη η κατάλληλη προφύλαξη και φροντίδα.
Έχει σημασία να μην απειλήσει και να μην ενημερώσει τον κακοποιητή γι’ αυτή την απόφαση. Θα καταγραφεί σαν απειλή στο πολύ εύθραυστο ─γι’ αυτό και επικίνδυνο─ «εγώ» του και θα ενισχύσει την ένταση.
Μεγάλη σημασία έχει οι γυναίκες να μεγαλώνουμε στηριζόμενες στα δικά μας πόδια. Αυτό επιτρέπει να επιλέγουμε τον σύντροφο μας με βάση την επιθυμία και όχι την ανάγκη. Να είμαστε ελεύθερες.
Πώς εξηγείτε ότι οι θύτες δεν εμποδίζονται ούτε από τις ποινές ούτε από την έκταση της δημοσιότητας που παίρνουν αυτές οι υποθέσεις και εξακολουθούν να κακοποιούν γυναίκες;
Η ενδοοικογενειακή βία και η κακοποίηση δεν αρκεί να συζητηθούν ή να αναδειχθούν σαν θέμα στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Είναι πολύ βαθύτερο. Ξεκινάει από βαθιά στερεότυπα, εικόνες και βιώματα μέσα στην οικογένεια.
Αν δεν κοιτάξουμε να γίνουν ουσιαστικές αλλαγές εκεί, θα αντιμετωπίζουμε συμπωματικά το πρόβλημα και όχι ουσιαστικά. Η ενδοοικογενειακή βία για να συνεχίσει να επιβιώνει απαιτεί σιωπή και ανοχή.
Δικαιούμαστε να ζήσουμε και να χαρούμε τη ζωή μας. Κι από εκεί θα ξεκινήσει η αλλαγή, πιστεύοντας ότι μας αξίζει, όχι απλά η επιβίωση, αλλά η χαρά.
