Ελευσίνα: ένας μυστηριακός αρχαιολογικός χώρος

Η Ελευσίνα, πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης για το 2021, είναι συνδεδεμένη με τις βιομηχανίες και το λιμάνι της. Στην κοινή συνείδηση, η σημερινή εικόνα της δεν έχει σχέση με το αρχαίο κλέος. Πάρα ταύτα, ο αρχαιολογικός χώρος είναι ο δεύτερος σημαντικότερος  στην Αττική, μετά από αυτόν της Ακρόπολης.

Ο αρχαιολογικός χώρος

Ο χώρος είναι, σύμφωνα με τον μύθο, συνδεδεμένος με την άνοδο και την κάθοδο της Περσεφόνης στον Κάτω Κόσμο, γι’ αυτό έχει λίγο μυστηριακό τόνο. Ο χώρος φιλοξενεί σημαντικά κτίσματα και, όπως και η πόλη, βρίσκεται στα Ν.Δ. του ανατολικού λόφου του Θριασίου Πεδίου στην από Αθήνα είσοδο. Ο χώρος διαμορφωνόταν από την Μυκηναϊκή Εποχή, το 2000π.Χ., ως την εποχή του Σόλωνα. 

Υπάρχουν κτίρια θρησκευτικού και οικιστικού ενδιαφέροντος, κυρίως. Στην είσοδο του αρχαιολογικού χώρου, συναντώνται οι προσθήκες των Ρωμαίων, όπως ο ναός της Προπυλαίας Αρτέμιδας και η Εσχάρα. Ο κεντρικός χώρος περιλαμβάνει το Ιερό της Δήμητρας από τα Μεγάλα Προπύλαια και, πιο δίπλα, το Καλλίχορον Φρέαρ. Στην συνέχεια, συναντώνται τα Μικρά Προπύλαια. Τέλος, απαντάται το Τελεστήριο και, κυρίως, ο ναός της Δήμητρας. Στον λόφο της Παναγιάς, όπισθεν του Τελεστηρίου, απαντάται ο ναός της Παναγίας με τοιχογραφίες του 17ου και 18ου αιώνα. Η είσοδος του αρχαιολογικού χώρου είναι στην Ιερά Οδό, από την οποία διέρχονταν οι μετέχοντες στα Μυστήρια, εν πομπή. Η Ιερά Οδός, σήμερα, χρησιμοποιείται στο μεγαλύτερο μέρος της, αλλά εντός του οικιστικού ιστού της Αθήνας. Ένα μικρό κομμάτι είναι στην Ελευσίνα από την είσοδο του αρχαιολογικού χώρου, ως την γωνία που τελειώνει η περίφραξη του χώρου.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Αρχαίοι ναοί της Ελλάδος

Τα Ελευσίνια Μυστήρια

Ο χρόνος έναρξης της διεξαγωγής τους είναι πεδίο διχογνωμίας μεταξύ των Ιστορικών, αλλά υπάρχει σύγκλιση στο το ότι η φήμη τους εκτινάχτηκε, επί τυραννίας του Πεισίστρατου, και σχετίζονται με τα Καβείρεια Μυστήρια τα οποία μετέφεραν Θράκες στην περιοχή. Τα Ελευσίνια Μυστήρια τιμούν τη συμφωνία Δήμητρας και Άδη για εκ περιτροπής διαμονής της Περσεφόνης στον Άνω και τον Κάτω Κόσμο, ενώ η μετάβαση-έλευση γινόταν από την Ελευσίνα. Οι φάσεις ήταν δύο: τα Μικρά και τα Μεγάλα Ελευσίνια. 

Τα Μικρά Ελευσίνια, ή τα Εν Αγραίς, ήταν το προπαρασκευαστικό στάδιο που, όπως λένε οι ειδικοί, γίνεται σε ανάμνηση της μύησης του Ηρακλή στις τελετές για τη Θεά. Τα Μικρά Ελευσίνια ήταν το πρώτο μυητικό στάδιο. Στην αρχή απευθύνονταν, μόνο, σε Αθηναίους και, αργότερα, σε κάθε Έλληνα, ενώ αποκλείονταν άθεοι, εγκληματίες, μάγοι και βάρβαροι. Ήταν απαραίτητη η μύηση των μετεχόντων στα Μικρά Ελευσίνια, ένα χρόνο πριν την μετοχή τους στα Μεγάλα. Η μύηση άρχιζε με την θυσία στον λιμένα του Κάνθαρου, έπειτα κοινή θυσία στα Θεσμοφόρια (προς τιμήν της Δήμητρας), έπειτα εξαγνίζονταν από τον ιερέα με το όνομα Υδρανό και, στο τέλος ο μυσταγωγός τους όρκιζε με όρκο σιωπής. Στη συνέχεια, ακολουθούσε διδασκαλία για την κατανόηση των Μεγάλων Ελευσίνιων. 

Τα Μεγάλα Ελευσίνια ήταν το κέντρο των εκδηλώσεων, διάρκειας εννέα ημερών, από την 15η του μήνα Βοηδρομιώνα. Το πρόγραμμα ήταν συγκεκριμένο και ακολουθείτο πίστα, όπως και το ποιος είχε δικαίωμα συμμετοχής και πότε. Η γιορτή των Ελευσίνιων εισήχθη και στην Έφεσο, την Κρήτη και σε μια πόλη στον Ταΰγετο της Λακωνίας. Οι γιορτές για την Δήμητρα λάμβαναν χώρα στη Σαμοθράκη και σε ένα νησί δίπλα στην Βρετανία, όπως μαρτυρεί ο Αρτεμίδωρος ο Εφέσιος. Ο Θεοδόσιος τα απαγόρευσε, στα τέλη του 4ου αιώνα μ.Χ.

Συντάκτης: Βασίλης Δεληγιάννης,

Influence:

Αρθρογράφος του flowmagazine.gr.