Υπάρχουν πολλές απόψεις για την κληρονομικότητα ή το επίκτητο της ευφυΐας στα παιδιά. Όπως κι αν αυτή προκύπτει, υπάρχουν τρόποι …
Είναι τα τεστ IQ αξιόπιστος τρόπος μέτρησης του δείκτη νοημοσύνης;
Η διαφωνία ως προς την εγκυρότητα και την ηθική των τεστ IQ τονίζει την τεράστια αξία που δίνουμε στην ευφυΐα και την επιθυμία μας να την κατανοήσουμε.
Καθημερινά διακρίνουμε τους ανθρώπους σε ευφυείς και λιγότερο ή καθόλου ευφυείς. Ωστόσο, κανείς πραγματικά δεν έχει έναν σαφή ορισμό της νοημοσύνης όταν αναφέρεται σε αυτήν.
Τι είναι νοημοσύνη; Υπάρχει πραγματική ευφυΐα; Μπορούμε να την μετρήσουμε; Υπάρχει κάποιος αξιόπιστος τρόπος μέτρησης; Υπάρχει ασφαλής αντιπροσώπευση ικανοτήτων; Συνδέεται η νοητική ικανότητα με την ατομική αξία; Κατά πόσο επηρεάζουν τομείς όπως το μορφωτικό επίπεδο ή η κοινωνική τάξη την ανάπτυξη της ευφυΐας; Μπορεί η ευφυΐα να θεωρηθεί έμφυτο ή επίκτητο χαρακτηριστικό; Επηρεάζεται από τις ευκαιρίες που μας δίνονται λόγω κοινωνικής θέσης και κατάταξης; Αυτά είναι μόνο κάποια από τα ερωτήματα που θα μας απασχολήσουν στο παρόν άρθρο.
Η απαρχή
Το πρώτο τεστ δείκτη νοημοσύνης δεν χρησιμοποιήθηκε για να μετρήσει τον δείκτη ευφυΐας. Το 1905 γάλλοι ψυχολόγοι, ανέπτυξαν την κλίμακα Binet- Simon για να προσδιορίσουν ποια παιδιά μπορούσαν να εμφανίσουν επιτυχή σταδιοδρομία στα παραδοσιακά εκπαιδευτικά προγράμματα και ποια έχρηζαν ανεξάρτητης εκπαιδευτικής υποστήριξης και προγραμμάτων ειδικής αγωγής εκτός του σχολικού πλαισίου. Ωστόσο, κατά την εξέλιξή τους άρχισαν να στρέφονται στην ανίχνευση νοητικών διαφορών στους ανθρώπους εν γένει. Πλέον, η έννοια της νοημοσύνης συνδέθηκε με την ατομική και κοινωνική αξία.
Αποτελούν, όμως, τα τεστ IQ αξιόπιστες πηγές μετρήσεων της νοημοσύνης σε ένα ευρύτερο πλαίσιο; Σίγουρα δεν ξεκίνησαν με αυτήν την κατεύθυνση. Τα τεστ IQ κρύβουν μία σκοτεινή ιστορία, εξαιτίας της χρήσης τους για εθνικές και φυλετικές διακρίσεις. Όπως αναφέραμε προηγουμένως, ο εντοπισμός των ατομικών διαφορών κρίθηκε απαραίτητος – αρχής γενομένης στις ΗΠΑ του 20ού αιώνα – προκειμένου να οργανωθεί ένα εκπαιδευτικό σύστημα το οποίο θα ενεργούσε αποτελεσματικά σε μία γοργά μεταβαλλόμενη κοινωνία, ενώ παράλληλα οδήγησε σε μία ραγδαία αύξηση της χρήσης του δείκτη νοημοσύνης στην εκπαίδευση. Ωστόσο, ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος διέκοψε αυτό το μεταρρυθμιστικό κίνημα και επιτάχυνε τη χρήση του δείκτη νοημοσύνης ως παράγοντα κοινωνικής κατάταξης μετά τον πόλεμο.
Επιπλέον, με την έναρξη του πολέμου τα τεστ νοημοσύνης στράφηκαν στην αξιολόγηση των στελεχών των ενόπλων δυνάμεων και στην επιλογή των “ικανών” για τις ηγετικές θέσεις. Οι εκθέσεις των ψυχολόγων του στρατού έφτασαν να στρέψουν την προσοχή του κοινού στις υποτιθέμενες διαφορές της νοητικής ικανότητας μεταξύ μαύρων και λευκών, πυροδοτώντας και συντελώντας σε εθνικές και φυλετικές διακρίσεις και αναπτύσσοντας παράλληλα επιπρόσθετες κοινωνικές προκαταλήψεις, οι οποίες βασίζονταν σε ανεπαρκείς αναλύσεις και εσφαλμένες αξιολογήσεις των αποτελεσμάτων.
Μπορεί πραγματικά ένα τεστ IQ να αξιολογήσει τον βαθμό ευφυΐας;
Η συζήτηση για το τι σημαίνει να είναι κανείς έξυπνος και αν το τεστ IQ είναι ένα ισχυρό εργαλείο μέτρησης συνεχίζει να προκαλεί ισχυρές και αντιτιθέμενες αντιδράσεις ακόμη και σήμερα. Παρ’ ότι τα χρησιμοποιούμε για περίπου 100 χρόνια, παραμένει αδιευκρίνιστο πόσο αξιόπιστο και δίκαιο μπορεί πραγματικά να είναι ένα τεστ IQ. Ό,τι θεωρείται ευφυές σε ένα περιβάλλον μπορεί να μη θεωρείται σε ένα άλλο. Για παράδειγμα, η γνώση της χρήσης θεραπευτικών βοτάνων μπορεί να θεωρείται δείγμα ευφυΐας σε κοινότητες της Αφρικής, αλλά να μην σχετίζεται με υψηλή επίδοση σε παραδοσιακά δυτικά ακαδημαϊκά τεστ.
Σίγουρα δεν θα έπρεπε να εμπιστευόμαστε τα τεστ αξιολόγησης που εμφανίζονται κατά την ροή πληροφοριών στο Διαδίκτυο και τα κοινωνικά δίκτυα. Ένα ολοκληρωμένο τεστ νοημοσύνης διαρκεί περισσότερο από μία ώρα και διεξάγεται υπό την επίβλεψη και καθοδήγηση ενός έμπειρου εξεταστή, σε ελεγχόμενο και ειδικά διαμορφωμένο περιβάλλον.
Εντούτοις, σαφής και κοινωνικά αποδεκτός ορισμός της νοημοσύνης δεν υπάρχει. Τέτοια τεστ έχουν σχεδιαστεί για την ακριβή αξιολόγηση συγκεκριμένων γνωστικών δεξιοτήτων. Συνεπώς, αποτελούνται από μία σειρά δοκιμασιών που προσδιορίζουν τον βαθμό επίδοσης στην αφηρημένη λογική και την αφαιρετική σκέψη, τη δυνατότητα απόκτησης γνώσης και την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, τα οποία αποτελούν σημαντικά συστατικά της νοημοσύνης.
Η δε αξιολόγηση θα πρέπει να λαμβάνει υπ’ όψιν χαρακτηριστικά όπως η ηλικία, το φύλο, το μορφωτικό επίπεδο, η γεωγραφική περιοχή, η εθνικότητα και η κοινωνικο-οικονομική κατάσταση, συνθέτοντας ένα πλήρες – ή συνθετικό – αποτέλεσμα. Συνεπώς, τα περισσότερα ατομικά τεστ νοημοσύνης παρέχουν μία μέτρηση γενικής ικανότητας.
Ωστόσο, σε αυτό το σημείο οφείλουμε να τονίσουμε ότι ο δείκτης νοημοσύνης υπόκειται σε αλλαγές. Η νοημοσύνη, οποιαδήποτε έννοια και αν έχει, μπορεί να βελτιωθεί μέσω της εκπαίδευσης και της έκθεσης του ατόμου σε επιμορφωτικά και πολιτισμικά στοιχεία, αποδεικνύοντας έτσι ότι δεν αποτελεί μία προκαθορισμένη, έμφυτη ιδιότητα.
Theo Triantafyllidis Artwork
Υπάρχουν κατάλληλες χρήσεις του Δείκτη Νοημοσύνης;
Στην εκπαίδευση, οι εξετάσεις IQ μπορεί να είναι ένας πιο αντικειμενικός τρόπος για την τοποθέτηση των παιδιών σε ειδικά εκπαιδευτικά πλαίσια. Σε αυτά περιλαμβάνονται προγράμματα για μαθητές που έχουν αναγνωριστεί ως πολύ ή εξαιρετικά ικανοί γνωστικά. Εδώ οφείλουμε να σημειώσουμε ότι τα παιδιά εθνοτικής μειονότητας και εκείνα των οποίων οι γονείς έχουν χαμηλό εισόδημα, υποεκπροσωπούνται σε αυτές τις δοκιμές.
Επιπλέον, οι παρατηρήσεις και οι παραπομπές εκπαιδευτικών, όπως επίσης και οι προσδοκίες τους ή της οικογένειας για έναν μαθητή, μπορούν να έχουν αντίκτυπο στις βαθμολογίες IQ του παιδιού, στις στάσεις και τη συμπεριφορά του, άρα και την πιθανότητα ενός παιδιού να παραπεμφθεί για χαρισματική ή ειδική εκπαίδευση.
Επιπρόσθετα, οι δοκιμές IQ θα μπορούσαν να βοηθήσουν στον εντοπισμό ανισοτήτων που επηρεάζουν την ανάπτυξη ενός παιδιού. Σε αυτόν τον τομέα θα μπορούσαν να περιλαμβάνονται οι επιπτώσεις της περιβαλλοντικής έκθεσης σε επιβλαβείς ουσίες ή οι επιπτώσεις του υποσιτισμού στην υγεία του εγκεφάλου. Όλα αυτά έχει αποδειχθεί ότι έχουν αρνητικό αντίκτυπο στην ψυχική ικανότητα ενός ατόμου και επηρεάζουν δυσανάλογα τις κοινότητες χαμηλού εισοδήματος και εθνοτικών μειονοτήτων. Μακροπρόθεσμα, η αποτελεσματική παρέμβαση θα μπορούσε να αμβλύνει τις ανισότητες αυτές.
Ο διττός χαρακτήρας των νοομετρικών τεστ και της αντιπροσώπευσης ικανοτήτων
Από την εφεύρεσή του, το τεστ IQ. έχει δημιουργήσει ισχυρά επιχειρήματα υπέρ και κατά της χρήσης του. Και οι δύο πλευρές επικεντρώνονται στις κοινότητες που έχουν επηρεαστεί αρνητικά στο παρελθόν από τη χρήση των τεστ νοημοσύνης για ευγονικούς σκοπούς. Η χρήση των τεστ IQ. και η συνεχιζόμενη διαφωνία ως προς την εγκυρότητα και την ηθική τους τονίζει όχι μόνο την τεράστια αξία που δίνει η κοινωνία στην ευφυΐα αλλά και την επιθυμία μας να την κατανοήσουμε και να τη μετρήσουμε. Παρ’ όλο που απαιτούνται βελτιώσεις, τα τεστ IQ μπορούν ακόμη να είναι χρήσιμα ως μέρος μίας συνολικής αξιολόγησης του ατόμου. Αποτελούν ένα εργαλείο και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την προώθηση της ανθρώπινης ευημερίας, αλλά και να συμβάλουν στην ανθρώπινη δυστυχία.
