Δυσκολίες και εμπόδια στην επικοινωνία

Το να επικοινωνήσουμε με τους γύρω μας ακούγεται πιο εύκολο απ’ό,τι είναι στην πράξη, κι αυτό διότι κάποιες συμπεριφορές παρακωλύουν τη διαδικασία. Μαθαίνουμε πώς μπορούμε να διευκολύνουμε την επικοινωνία μας με τους άλλους και να μεταδώσουμε πιο αποτελεσματικά το εκάστοτε μήνυμά μας.

Η επικοινωνία είναι μια ελεύθερη και αβίαστη πράξη αλληλεπίδρασης μεταξύ των ανθρώπων. Είναι βασική προϋπόθεση της ανθρώπινης συνύπαρξης και επηρεάζει τις κοινωνικές σχέσεις. Η αποτελεσματική επικοινωνία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη και τη μορφή των ανθρώπινων σχέσεων, συμπεριφορών και συνεργασιών.

Τι εννοούμε με τον όρο επικοινωνία;

Για την επικοινωνία είναι δύσκολο να υπάρξει σαφής ορισμός. Οι πιο αντιπροσωπευτικοί είναι δύο. Ο πρώτος ορίζει την επικοινωνία ως διαδικασία με την οποία μεταβιβάζονται πληροφορίες και μηνύματα από έναν άνθρωπο σε έναν άλλο. Ενώ, σύμφωνα με τον δεύτερο, πρόκειται για μία διαδικασία κατά την οποία ένας πομπός Α μεταβιβάζει πληροφορίες, σκέψεις, ιδέες συναισθήματα και ενέργεια σε ένα δέκτη Β έχοντας ως τελικό σκοπό να επηρεάσει τη συμπεριφορά του. Κατά συνέπεια, δεν είναι μια απλή μεταβίβαση πληροφοριών ή νοημάτων, αλλά μια πιο σύνθετη διαδικασία, καθώς υπάρχει επαφή μεταξύ των ανθρώπων, κατανοούν και επηρεάζουν ο ένας τον άλλο (ΣΥΣΕΠ, 2020).

Βασικά συστατικά στοιχεία για την ύπαρξη επικοινωνίας είναι ο πομπός, ο δέκτης και η μεταφορά νοήματος. Ο πομπός κωδικοποιεί αυτό που θέλει να μεταβιβάσει με σύμβολα, τα οποία μπορεί να είναι είτε λεκτικά είτε μη λεκτικά. Τέτοια σύμβολα είναι τα μαθηματικά, τα μουσικά, ακόμη και οι κινήσεις του σώματος, τα νεύματα του προσώπου. Όλα αυτά έχουν σκοπό ο δέκτης να κατανοήσει την πληροφορία που μεταδίδεται από τον πομπό.

Προϋποθέσεις επικοινωνίας και συνηθισμένα προβλήματα

Η κατανόηση του μηνύματος γίνεται κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις. Μερικές από αυτές είναι η γνώση των γραφημάτων, η φωνολογική, η μορφολογική, η λεξιλογική, η συντακτική γνώση και η σημασιολογία. Τι γίνεται όμως εάν το μήνυμα δεν γίνει κατανοητό από τον δέκτη με τον τρόπο που το εννοούσε ο πομπός; Σε αυτήν την περίπτωση η επικοινωνία δεν είναι αποτελεσματική και μπορεί να δημιουργηθούν προβλήματα.

Προβλήματα επικοινωνίας μπορεί να συναντήσουμε συχνά στην καθημερινότητα. Ένα από τα πιο συνηθισμένα είναι όταν ο πομπός και ο δέκτης δεν μιλούν την ίδια γλώσσα και προέρχονται από διαφορετικές χώρες. Ωστόσο, προβλήματα μπορεί να δημιουργηθούν ακόμη και όταν μιλούν την ίδια γλώσσα, στην περίπτωση που πομπός και δέκτης έχουν διαφορετικές αντιλήψεις για ένα θέμα και οι αξίες και πεποιθήσεις του καθενός μπορεί να οδηγήσουν σε παρεξηγήσεις. Αυτό μπορεί να συμβεί και όταν ο ένας δεν ακούει τον άλλο με προσοχή ή όταν διακόπτει τον άλλο πριν ολοκληρώσει την πρότασή του, όταν υπάρχει ειρωνεία ή σαρκασμός, όταν οι δύο συνομιλητές δεν εκφράζουν τα συναισθήματά τους και όταν κυριαρχούν στερεότυπα και προκαταλήψεις (Μαλικιώζη- Λοΐζου, 1999).

Ποιες συμπεριφορές μπορεί να οδηγήσουν σε προβλήματα επικοινωνίας;

Σύμφωνα με τους ψυχολόγους, δυσκολίες μπορεί να υπάρξουν στην επικοινωνία εξαιτίας ορισμένων συμπεριφορών. Τέτοιες συμπεριφορές είναι η χρήση προσταγής ή απειλής, όταν ο ένας κάνει κήρυγμα στον συνομιλητή και του υποδεικνύει τι πρέπει να κάνει και τι όχι, η επιβράβευση ή η θετική κρίση, αγνοώντας όμως τις πραγματικές συνθήκες ή τη δυσφορία του συνομιλητή, ο οίκτος, η γελοιοποίηση, οι υπερβολικές ακατάλληλες ερωτήσεις που δημιουργούν την αίσθηση της ανάκρισης.

Τα προβλήματα επικοινωνίας συνδέονται με τις ανάγκες, την ιστορία και την αυτοεικόνα του ατόμου, κυρίως του πομπού. Σχετίζονται με την αδυναμία να εκφράσει τα συναισθήματα και τις βαθύτερες ανάγκες του και κατά συνέπεια με τον εγκλωβισμό σε ένα μοντέλο επικοινωνίας μη λειτουργικό. Σε πολλές περιπτώσεις τα συναισθήματα αγνοούνται ή καταπιέζονται γιατί θεωρούνται μη αποδεκτά και αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο πομπός να στέλνει αντιφατικά μηνύματα. Επομένως, η αποτελεσματική επικοινωνία είναι στενά συνδεδεμένη με την αυτοεικόνα και την αυτοεκτίμηση του ατόμου.

Άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση χρησιμοποιούν συνήθως στις συνδιαλλαγές τους τέσσερις συγκεκριμένους τύπους συμπεριφοράς. Κάποιοι άνθρωποι χρησιμοποιούν τον κριτικό τρόπο, εντοπίζοντας συνεχώς λάθη στους γύρω τους και εμφανίζουν μια αυταρχική συμπεριφορά. Άλλοι χρησιμοποιούν τον απολογητικό, υποχωρητικό τρόπο, προσπαθώντας πάντα να ευχαριστούν τους γύρω τους, θεωρώντας ότι έχουν την ευθύνη για τα πάντα, με αποτέλεσμα αν γίνει κάτι λάθος, να νιώθουν ενοχές. Ορισμένοι ακολουθούν τον υπερλογικό τρόπο και η συμπεριφορά τους είναι απολύτως λογική, χωρίς να δείχνουν κάποιο συναίσθημα. Τέλος, υπάρχουν και κάποιοι που χρησιμοποιούν τον ασυνάρτητο τρόπο επικοινωνίας, κάνοντας πράγματα που δεν σχετίζονται με τα λεγόμενά τους ή αγνοώντας κάποιες ερωτήσεις που τους έχουν τεθεί.

Δείτε επίσης: Πώς να βελτιώσετε δραστικά την επικοινωνία σας

Πώς μπορεί να διευκολυνθεί η επικοινωνία;

Για τη διευκόλυνση της επικοινωνίας, κατά τον Rogers, υπάρχουν κάποιες συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Μία από αυτές είναι η ενεργητική ακρόαση, η οποία δείχνει μια στάση σεβασμού και αποδοχής του δέκτη απέναντι στον συνομιλητή του. Ο δέκτης χρειάζεται να είναι ψυχολογικά παρών και να επιτρέπει στον συνομιλητή του να εκφράζει ελεύθερα τις σκέψεις και τα συναισθήματά του, χωρίς να του ασκεί κριτική. Απαραίτητη είναι η ενσυναίσθηση, να μπορεί δηλαδή να βάλει κάποιος τον εαυτό του στη θέση του άλλου. Επιπλέον, πρέπει να υπάρχει ζεστασιά και άνευ όρων αποδοχή και θετική αναγνώριση, αυθεντικότητα και αντιληπτική ικανότητα. Είναι σημαντικό να κατανοεί κάποιος και να αξιολογεί τις καταστάσεις, να διαθέτει ευελιξία και ικανότητα επίλυσης προβλημάτων.

Συνοψίζοντας, για την αποτελεσματική επικοινωνία δεν είναι απαραίτητη μόνο η γνώση της γλώσσας, των γραμματικών και συντακτικών κανόνων. Είναι απαραίτητο να υπάρχει αντιληπτική ικανότητα και να αξιολογούνται τόσο τα λεκτικά όσο και τα μη λεκτικά μηνύματα. Πολύ σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν και τα συναισθήματα, γι’ αυτό και πρέπει να δίνεται έμφαση σε αυτά και να γίνονται αποδεκτά, ώστε μέσα από την επικοινωνία να ενισχύονται και οι ανθρώπινες σχέσεις

Συντάκτης: Αθανασία Ζημιλιάγκου,

Influence:

Αρθρογράφος του flowmagazine.gr.