Δουλεύοντας με παιδιά με αναπηρία
Η «επίσημη» ενσωμάτωση των παιδιών με αναπηρίες στα σχολεία και στις άλλες κοινωνικές ομάδες είναι πια γεγονός. Το κοινωνικό σύνολο είναι περισσότερο ευαισθητοποιημένο και ενημερωμένο σε θέματα σχετικά με την αναπηρία απ’ ότι ήταν μερικά χρόνια πριν, και όλο και περισσότερες εκδηλώσεις και δραστηριότητες οργανώνονται με στόχο να έρθουμε όλοι πιο κοντά.
Η ενσωμάτωση των παιδιών με αναπηρία στο σχολείο
Πόσο έτοιμοι είμαστε, όμως, να αντιμετωπίσουμε τις ανάγκες ενός ανάπηρου παιδιού που χτυπά την πόρτα του νηπιαγωγείου μας; Πόσο έτοιμοι είμαστε να δεχτούμε την πρόκληση να δουλέψουμε σε ένα «ειδικό» νηπιαγωγείο ή σχολείο; Πόσο έτοιμοι είμαστε να προσαρμόσουμε το πρόγραμμά μας, τη μεθοδολογία μας, την ψυχική μας διάθεση για δουλειά και να δούμε τη συνεργασία με ένα ή περισσότερα παιδιά με αναπηρία ως πρόκληση και ευκαιρία να εξελιχθούμε πρωτίστως σαν άνθρωποι και μετά σαν παιδαγωγοί και σαν επιστήμονες;
…γίνεται με το άνοιγμα της ψυχής και της αγάπης
Εμείς οι παιδαγωγοί καλούμαστε να κάνουμε το πρώτο βήμα προς την πραγματοποίηση του ουσιαστικού στόχου της ενσωμάτωσης. Ολοκληρώνοντας τις σπουδές μας γνωρίζουμε θεωρητικά πως πρέπει και μπορεί να υπάρχει θέση για όλα τα παιδιά στην τάξη μας. Είχαμε όμως την ευκαιρία να δούμε, να γνωρίσουμε και κυρίως να προβληματιστούμε σχετικά με το παιδί με ειδικές ανάγκες; Αν δεν μας έχει δοθεί μέχρι σήμερα μια τέτοια ευκαιρία το πιο πιθανό είναι να κρατήσουμε μια αρνητική/επιφυλακτική στάση, αφού η άγνοια δημιουργεί την προκατάληψη και την απόρριψη. Αν έχουμε καλύψει το κενό γνώσεων και πληροφόρησης από «υποχρέωση» λόγω ειδικότητας δεν θα μπορέσουμε να ανοίξουμε την ψυχή μας και να αφήσουμε να ξεχειλίσει η αγάπη και για αυτά τα παιδιά και να εκφραστούμε με αυθορμητισμό, αυθεντικότητα και άκρατη δημιουργικότητα.
…έχοντας ως ύψιστη αρχή: Ανεξαρτήτως αναπηρίας όλοι είναι άνθρωποι με δικαιώματα
Για να το πετύχουμε αυτό θα πρέπει πρώτα να αποδεχτούμε τη βασική αρχή: Όποια διαφορά, ιδιαιτερότητα, διαταραχή, αναπηρία, βλάβη, δυσμορφία ή ανικανότητα έχει ένας άνθρωπος, η μόνη ιδιότητα του που δεν αλλάζει είναι ότι είναι άνθρωπος και έχει δικαίωμα στη ζωή, στη μάθηση, στη συμμετοχή και στη χαρά.
Βασικές προϋποθέσεις επιτυχούς ενσωμάτωσης
Οι βασικές προϋποθέσεις ανάπτυξης και επιτυχίας της ενσωμάτωσης είναι η δυνατότητα επικοινωνίας και οι ειλικρινείς ανθρώπινες σχέσεις μεταξύ όσων εμπλέκονται στην παιδαγωγική διαδικασία (συμπεριλαμβανομένου και των γονέων των παιδιών) και το αίσθημα ασφάλειας και εμπιστοσύνης που εμπνέει το περιβάλλον.
Αναλυτικότερα, το παιδί με αναπηρία και το κάθε παιδί μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά μέσα στην τάξη και να εκφραστεί δημιουργικά όταν:
- Ο παιδαγωγός ενδιαφέρεται για την ουσιαστική αντιμετώπιση των αναγκών του.
- Ενθαρρύνεται στην έρευνα, στην παρατήρηση και στην αυτοσυγκέντρωση.
- Ο στόχος κάθε δραστηριότητας δεν είναι απαραίτητα η επιτυχία, αλλά η μάθηση μέσα από το βίωμα της ίδιας της διαδικασίας.
- Οδηγείται σε προσωπικές λύσεις.
- Εκτονώνεται και βρίσκει πολλές δυνατότητες για απόλαυση και χαρά που ανανεώνουν και πραγματώνουν το Είναι του.
- Συνεργάζεται αρμονικά με άλλους, όχι ανταγωνιστικά ή αξιολογικά, αλλά μέσα από τις διαδικασίες μίας συλλογικής πράξης.
- Ενθαρρύνεται να ανακαλύψει ικανότητες και εμπειρίες που θα αναπτύξει μέσα από τις ευκαιρίες που του δίδονται.
- Με την ψυχολογία της αλληλεπίδρασης και τη δυναμική που ασκεί το περιβάλλον του αποδέχεται όρια και περιορισμούς που δεν θέτουν αυταρχικά κάποιοι άλλοι, αλλά ανακαλύπτουν, θέτουν και εφαρμόζουν την αναγκαιότητά τους τα ίδια τα παιδιά.
- Τέλος, λειτουργεί δημιουργικά όταν υπάρχουν οι κατάλληλοι παράγοντες για την ανάδυση και ανάδειξη της προσωπικότητάς του.
Τα εκπαιδευτικά προγράμματα, τα κοινωνικά προβλήματα, οι αρνητικές πολλές φορές, οικολογικές και περιβαλλοντικές συνθήκες μέσα στις οποίες ζούμε και εκπαιδευόμαστε, η έλλειψη χώρων και χρόνου καθιστούν τη ζωή μας καθημερινά πιο αγχώδη. Δεν αφήνουν περιθώρια για όνειρα, για δημιουργικές πρωτοβουλίες, για μία επικοινωνία ανθρώπινη χωρίς ανταγωνισμούς και αντιπαραθέσεις. Παρόλα αυτά ο ρόλος που καλούμαστε να παίξουμε εμείς οι παιδαγωγοί και η ευθύνη για την αποτελεσματική ενσωμάτωση των παιδιών με αναπηρίες όχι μόνο μέσα στην τάξη τους, αλλά και στην κοινωνία είναι μεγάλος και σημαντικός.
Βασική προϋπόθεση για να διατελέσουμε σωστά τον ρόλο μας είναι να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να απελευθερωθεί από τις έμφυτες συστολές και το πλήθος των ψυχοσωματικών αναστολών μας. Τότε θα μπορέσουμε να σταθούμε στα μικρά παιδιά με κινητικές, νοητικές ή αισθητηριακές διαταραχές ενώπιος ενωπίω με την ίδια τους την προσωπικότητα και όχι με την αναπηρία τους. Χαλαροί και γαλήνιοι, ενθουσιώδεις και ενθαρρυντικοί, προπαντός δε οικείοι και ανθρώπινοι. Χωρίς επισημότητες και διδαχές, συστάσεις και εντολές μπορούμε με τη στάση μας, την αίσθηση και τη συμπεριφορά μας να εμπνεύσουμε και να δώσουμε κίνητρα, για να φτάσει το παιδί στο σημείο να ανακαλύψει τη χαρά του παιγνιδιού με τους ήχους, τα χρώματα και τα λόγια ξεπερνώντας τους περιορισμούς που του θέτει η αναπηρία του.
Βρείτε την παιδαγωγό Σόφη Κώττη στο Facebook.
