Έχετε σκεφτεί ποτέ να ήσασταν γονιός ενός παιδιού με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες; Ποια εκπαίδευση θα θέλατε για το παιδί σας; …
Διαπολιτισμική και Συμπεριληπτική Εκπαίδευση: Ομοιότητες και Διαφορές
Τα τελευταία χρόνια η διαπολιτισμική και η συμπεριληπτική εκπαίδευση αποτελούν σημαντικά θέματα που συζητούνται στο χώρο της εκπαίδευσης. Οι συγκεκριμένες παιδαγωγικές φιλοσοφίες συγκλίνουν μεταξύ τους, αφού και οι δύο σχετίζονται με την προσπάθεια για την εξάλειψη των εκπαιδευτικών ανισοτήτων και την παροχή ισότιμων ευκαιριών μάθησης.
Ωστόσο, παρά τα κοινά τους σημεία, υπάρχουν ανάμεσά τους και ορισμένες διαφορές. Στόχος, επομένως, του παρόντος άρθρου είναι να παρουσιαστούν τόσο οι ομοιότητες όσο και οι διαφορές ανάμεσα στη διαπολιτισμική και τη συμπεριληπτική εκπαίδευση προκειμένου να αναδειχθεί η εξέχουσα σημασία τους για το σύγχρονο σχολείο.
Καταρχάς, τόσο στην ελληνική όσο και στη ξενόγλωσση βιβλιογραφία υπάρχουν ποικίλοι ορισμοί, μέσω των οποίων επιχειρείται να αποδοθεί με σαφήνεια και περιεκτικότητα το περιεχόμενο της έννοιας της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης. Σύμφωνα με τον Helmut Essinger, η διαπολιτισμική εκπαίδευση είναι «η παιδαγωγική απάντηση στα προβλήματα διαπολιτισμικής φύσης που ανακύπτουν σε μια πολυπολιτισμική και πολυεθνική κοινωνία».
Επίσης, ο Hohmann ορίζει τη διαπολιτισμική εκπαίδευση ως «τα παιδαγωγικά, πολιτικά και κοινωνικά προγράμματα που αναπτύσσονται στις πολυπολιτισμικές κοινωνίες προκειμένου να επιλυθούν τα σύνθετα προβλήματα που ανακύπτουν από τη μετανάστευση». Ακόμα, από τον Γεωργογιάννη η διαπολιτισμική εκπαίδευση εκλαμβάνεται ως «τα εκπαιδευτικά προγράμματα που έχουν ως στόχο την ανάπτυξη της διαπολιτισμικότητας, της διαπολιτισμικής προσέγγισης και επικοινωνίας, δηλαδή την κατάργηση των διακρίσεων, την ισονομία, την αλληλοκατανόηση, την αλληλοαποδοχή και την αλληλεγγύη, και απευθύνονται όχι μόνο στους μειονοτικούς, αλλά στο σύνολο του πληθυσμού κάθε χώρας».
Παράλληλα, η έννοια της συμπεριληπτικής εκπαίδευσης ή συμπερίληψης αποτελεί μια έννοια για την οποία έχουν επίσης διατυπωθεί πολλοί ορισμοί με απώτερο στόχο τη βέλτιστη αποσαφήνισή της. Για παράδειγμα, οι Booth & Ainscow αναφέρουν πως η συγκεκριμένη εκπαιδευτική φιλοσοφία έχει να κάνει με την προσπάθεια να υπερπηδηθούν οι παράγοντες που παρακωλύουν τη συμμετοχή και τη μάθηση όλων των παιδιών, ανεξάρτητα από την εθνικότητα, το φύλο, το κοινωνικό υπόβαθρο, τη σεξουαλικότητα, την αναπηρία ή την επίδοσή τους. Επιπλέον, σύμφωνα με τον Barton ο εν λόγω όρος δεν ενδιαφέρεται μόνο για την τοποθέτηση των παιδιών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες στο σχολείο της γειτονιάς τους και και τη συνύπαρξή τους με τους συμμαθητές τους, αλλά κυρίως ενδιαφέρεται για τις συνθήκες υπό τις οποίες πρέπει να εκπαιδεύονται όλοι οι μαθητές του σχολείου είτε έχουν ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες είτε όχι.
Λαμβάνοντας υπόψιν τους παραπάνω ορισμούς της διαπολιτισμικής και της συμπεριληπτικής εκπαίδευσης μπορεί εύκολα να διαπιστώσει κανείς ότι πρόκειται για δύο παρόμοια εκπαιδευτικά κινήματα, αφού και τα δύο πρεσβεύουν τη λειτουργία ενός «σχολείου για όλους», δηλαδή ενός σχολείου που θα σέβεται και θα αγκαλιάζει τη διαφορετικότητα και θα προσπαθεί να εμπλέκει ενεργά όλους τους μαθητές στα σχολικά δρώμενα χωρίς εξαιρέσεις.
Η κύρια διαφορά της διαπολιτισμικής με τη συμπεριληπτική εκπαίδευση έγκειται στο γεγονός ότι η έννοια της συμπεριληπτικής εκπαίδευσης είναι ευρύτερη, εφόσον ενδιαφέρεται για τη συμπερίληψη όλων των μαθητών στη μαθησιακή διαδικασία, ενώ η έννοια της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης εστιάζει την προσοχή της στην ένταξη και ενσωμάτωση των μαθητών με διαφορετικό πολιτισμικό και γλωσσικό υπόβαθρο στο σχολείο της χώρας στην οποία διαμένουν.
Επομένως, προκύπτει εύλογα το συμπέρασμα ότι η έννοια της συμπεριληπτικής εκπαίδευσης περιλαμβάνει και το περιεχόμενο της έννοιας της διαπολιτισμικής.
Βιβλιογραφία
Ελληνόγλωσση
Κιοσσέ, Ε. (2019). Διαπολιτισμική εκπαίδευση. Νέος Παιδαγωγός, 13, 362-369.
Παναγιώτου, Ν. (2020). Συμπεριληπτική εκπαίδευση: Ένα εγχειρίδιο συνοπτικής παρουσίασης του όρου. Ανακτήθηκε από: https://www.openbook.gr/symperiliptiki-ekpaideysi/
Στασινός, Δ. (2020). Η ειδική συμπεριληπτική εκπαίδευση 2027: Η ελκυστική εκδίπλωσή της στο νέο ψηφιακό σχολείο με ψηφιακούς πρωταθλητές. Αθήνα: Παπαζήση.
Ξενόγλωσση
Βarton, L. (1997). Inclusive education: Romantic, subversive or realistic? International Journal of Inclusive Education, 3, 231–242.
Booth, Τ. & Ainscow, Μ. (1998). From them to us : An international study of inclusion in education. London: Routledge.
