Ο Carl Gustav Jung ήταν αντίθετος με την κλασική ψυχανάλυση. Απομακρύνθηκε από τις φροϋδικές ιδέες και διερεύνησε τις προγονικές ρίζες …
Αρχέτυπα: Τι είναι και πώς μας επηρεάζουν;
Γνωρίζετε ότι εκτός από το γνωστό διαδίκτυο υπάρχει και ένα άλλο παγκόσμιο δίκτυο; Ξέρετε τι είναι αυτό και σε τι μπορεί να σας επηρεάσει; Μήπως ξέρετε τι είναι τα αρχέτυπα;
Ξέρετε ότι το διαδίκτυο είναι ένα παγκόσμιο δίκτυο τηλεπικοινωνιών που συνδέει δίκτυα μεταξύ τους και όλους τους ανθρώπους. Υπάρχει όμως και ένα παγκόσμιο δίκτυο που μας συνδέει στην κοσμική νοημοσύνη, στην κοινή μας γνώση. Αυτό το δίκτυο το ονόμασε ο Καρλ Γιούνγκ συλλογικό ασυνείδητο.
Σύμφωνα με τον μεγάλο ψυχαναλυτή Καρλ Γιούνγκ, το συλλογικό ασυνείδητο αποτελείται από αρχαίες μνήμες και γνώση, που κληροδοτείται σε κάθε άνθρωπο που γεννιέται. Φανταστείτε το σαν μια βάση δεδομένων με όλη τη διαισθητική γνώση της ανθρωπότητας. Το συλλογικό ασυνείδητο εκφράζεται μέσα από σύμβολα, μύθους, μοτίβα σκέψης και συμπεριφοράς που προέρχονται από τους προγόνους μας και επαναλαμβάνονται ανά τους αιώνες σε διαφορετικούς πολιτισμούς.
Αυτές οι νοητικές προδιαθέσεις ονομάζονται Αρχέτυπα.
Τι ακριβώς είναι τα αρχέτυπα;
Αρχέτυπο είναι το πρότυπο, ο αρχικός τύπος ετυμολογικά. Τα αρχέτυπα είναι αρχέγονα μοντέλα συμπεριφοράς στα οποία βασίζονται όλες οι τυπικές ανθρώπινες εκδηλώσεις της ζωής, αλλά και η αντίληψή μας για τη ζωή. Όλοι έχουμε μια βαθιά γνώση του καλού και του κακού, του σωστού και του λάθους, σαν να είναι γραμμένα στο DNA μας. Στην παιδική ηλικία εξερευνούμε τα όρια ανάμεσα σε αυτούς του πόλους, βρίσκουμε προς τα πούμε θα κινηθούμε ως άνθρωποι, αλλά οι ίδιες οι έννοιες μας είναι γνωστές.
Τα αρχέτυπα τα συναντάμε σε σύμβολα, σε όνειρα και οράματα, αλλά και στην πολιτισμική κουλτούρα στην αρχαία μυθολογία, σε παραδόσεις και τελετουργικά. Είναι έννοιες, εικόνες που τις έχουμε συγκεκριμένα διαμορφωμένες στο μυαλό μας και είναι ενστικτωδώς αναγνωρίσιμες από τη γέννησή μας, γεννιόμαστε με αυτές δηλαδή. Μερικά παραδείγματα μπορεί να είναι έννοιες και εικόνες όπως:
• του θανάτου
• της γέννησης
• του παιδιού
• της μητέρας
• του ήρωα
Παραδείγματα
Ας δούμε το παράδειγμα της μητέρας. Ως φιγούρα έχει τα χαρακτηριστικά της φροντίδας, της στοργής, της αγάπης, της υποστήριξης. Σαν αρχέτυπο αποτελεί την ευγενική πλευρά της ανθρωπότητας, τη θηλυκή ενέργεια και οτιδήποτε δίνει αξία στην ζωή. Έτσι δεν εκφράζεται μόνο στη κυριολεκτική μορφή της προσωπικής μητέρας του καθενός. Το σύνολο των χαρακτηριστικών της «μητέρας» έχει αποδοθεί και στην εικονική μορφή εννοιών όπως η μητέρα Γη, η θεϊκή μητέρα, η θάλασσα, η Εκκλησία, η πατρίδα-γενέτειρα, η πηγή, η μητέρα φύση.
Στη μυθολογία είναι η Γαία, η Ίσιδα, η Δήμητρα, η Σελήνη, αλλά και η Κίρκη, η Μήδεια και η Κάλι. Αυτό γιατί δεν είναι όλες οι μητέρες στοργικές και δοτικές και έτσι δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι συνδέσει με θετικές εικόνες την λέξη μητέρα. Έτσι σχηματίζεται από τα χαρακτηριστικά μιας κακής μητέρας το αρχέτυπο της μάγισσας, ένα αρχέτυπο με αρνητικό πρόσημο στο υποσυνείδητό μας.
Στα παραμύθια και στους μύθους βρίσκουμε το πρότυπο της κακιάς μητέρας ή μητριάς. Η μητριά της Χιονάτης και της Σταχτοπούτας που παρουσιάζονται και ως οι κακές μάγισσες του παραμυθιού. Στην μυθολογία η κακιά μητέρα και σύζυγος Μήδεια που σκότωσε τα παιδιά της. Έλλειψη στοργής, απόρριψη, επιβολή δύναμης, κακία, εκδικητικότητα, όλα χαρακτηριστικά που αντιτίθενται στην εικόνα που έχουμε για τη γυναικεία φύση. Η εικόνα της μάγισσας περιλαμβάνει όσα δεν χωρούν στερεοτυπικά στην εξιδανικευμένη θηλυκότητα.
Πώς μας επηρεάζουν
Όπως προκύπτει από τα παραπάνω τα αρχέτυπα είναι αφηρημένες αναπαραστάσεις των όσων βλέπουμε και αισθανόμαστε γύρω μας. Η αξία του να καταφέρουμε να τα αναγνωρίσουμε, έγκειται στο να κατανοήσουμε βαθύτερα τη δική μας συμπεριφορά αλλά και των γύρω μας. Παρατηρώντας τις αυθόρμητες ενστικτώδης συμπεριφορές μας προλαβαίνουμε αντιδράσεις που συνειδητά δεν θα είχαμε.
Πόσες φορές πιάσατε τον εαυτό σας να αντιδράτε υπερβολικά, να συμπεριφέρεστε με τρόπο τέτοιο που μοιάζει να μην τον επιλέξατε. «Βγήκα εκτός εαυτού» λέμε, «Με αυτό που έκανα δεν με αναγνωρίζω». Διερευνώντας τις ενστικτώδεις και ανεξέλεγκτες τάσεις μας καταλαβαίνουμε τελικά τον εαυτό μας. Κάνουμε μια βουτιά στο ασυνείδητο και βλέπουμε πιο καθαρά τι μας κάνει αυτό που είμαστε. Ο Γιούνγκ υποστηρίζει ότι τα αρχέτυπα μπορούν να λειτουργήσουν ως μέσο πλοήγησης της ψυχής από το συνειδητό στο ασυνείδητο, βοηθώντας μας να δούμε τον εαυτό μας από όλες τις πλευρές του.
Οι άνθρωποι αναζητούμε συνεχώς πρότυπα στον κόσμο, μοτίβα που φέρνουν τάξη στη ζωή μας. Οτιδήποτε επανέρχεται κατά διαστήματα, διαφωνίες, δυσκολίες, συμπεριφορές είναι ένδειξη ότι τα αρχέτυπα έχουν πάρει το τιμόνι. Μία ματιά στο ασυνείδητο λοιπόν μέσα από τα αρχέτυπα μας δίνει πίσω τη δύναμή μας, την συνειδητότητα. Μας βοηθά να δούμε πέρα από τις προκαταλήψεις που επηρεάζουν τη ζωή μας.
Ποια είναι τα δικά σας αρχέτυπα
Στην ιστοσελίδα Archetypes μπορεί κανείς να βρει όλα τα διαφορετικά αρχέτυπα του σήμερα και ένα τεστ για να προσδιορίσει τα δικά του. Θυμηθείτε ότι η γνώση που μας δίνει κάτι τέτοιο δεν έχει σκοπό να μας περιορίσει ακόμη περισσότερο, να μας καθορίσει ως ένα πράγμα.
Είναι ίσως μια αρχή στο άδυτο της ψυχής, η άκρη του νήματος, με την απάντηση στο «Ποιος είμαι;» να βρίσκεται στο τέλος του.
