Στην Αθήνα του Όθωνα και της Αμαλίας στα μέσα περίπου του 19ου αιώνα η εορτή της Αποκριάς είχε ξεχωριστή θέση, μιας και σε αυτήν λάμβανε μέρος όλος ο λαός. …
Αποκριές και διατροφικά έθιμα
Τρεις εβδομάδες πριν την έναρξη της Μεγάλης Σαρακοστής, ανοίγει το τριώδιο και μπαίνει η Αποκριά! Μία γιορτή για μικρούς και μεγάλους, γεμάτη χορό, κέφι, πάρτι, μασκαρέματα και φυσικά πολύ και καλό φαγητό! Ωστόσο, όλα τα διατροφικά έθιμα που είναι συνυφασμένα με τις Αποκριές, σχετίζονται άμεσα με «τα παλιά τα χρόνια», τότε που οι άνθρωποι τηρούσαν αυστηρά και ευλαβικά τις νηστείες της Ορθόδοξης εκκλησίας και περίμεναν υπομονετικά την Αποκριά για να ξεφύγουν λίγο από την διατροφική τους λιτότητα. Από την άλλη, ο καρναβαλικός χαρακτήρας των εθίμων σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, αποτελούσε ευκαιρία γιορτής και διασκέδασης, συνοδεία ανάλογων φαγητών. Ας ρίξουμε μια ματιά στα αγαπημένα μας αποκριάτικα, διατροφικά έθιμα, από τόπο σε τόπο μέσα στην όμορφη χώρα μας.
Αποκριά και κρεατοφαγία
Όλες τις ημέρες που επιτρέπεται η κατανάλωση κρέατος, αλλά και την «κρεατινή» εβδομάδα πρωταγωνιστής στα τραπέζια, ειδικά της Πελοποννήσου, είναι το χοιρινό και τα παράγωγα προϊόντα του (πηχτή, τσιγαρίδες, λουκάνικα, γουρναλοιφή και παστό). Στις περιοχές που δεν εκτρέφουν χοίρους, προτιμούν αρνιά, γίδες ή ζυγούρια και γενικά ζώα μεγάλα σε ηλίκια, ώστε να βγει ένα πλούσιο σε πόσοτητα γεύμα. Η κρεατοφαγία φθάνει φυσικά στο απόγειό της την Τσικνοπέμπτη, με όλη την Ελλάδα να «τσικνίζει» πάνω από σούβλες, σχάρες και κάρβουνα.
Στις Σέρρες ανάβουν μεγάλες φωτιές στις αλάνες και αφού ψήσουν το κρέας, πηδούν πάνω από αυτές. Κάτι παρόμοιο γίνεται για Γιάννενα με τις «τζαμάλες» αμέσως μετά τον εσπερινό της Κυριακής της Αποκριάς και το γλέντι περιλαμβάνει εκτός από τις φωτιές, οινοποσίες, φασολάδα και χορούς μέχρι πρωίας.
Την ίδια μέρα, στην Αμφίκλεια ετοιμάζουν το γνωστό κοντοσούβλι που έχει μήκος 120 μέτρα και ζυγίζει περισσότερα από 800 κιλά!
Στην Κομοτηνή, το έθιμο επιβάλλει να καψαλίζεται η κότα που θα φαγωθεί την επόμενη Κυριακή της Αποκριάς ενώ τα αρραβωνιασμένα ζευγάρια ανταλλάσσουν φαγώσιμα δώρα: ο αρραβωνιαστικός προσφέρει στην αρραβωνιαστικιά του μια κότα, τον κούρκο, και εκείνη στέλνει μπακλαβά και μια κότα γεμιστή.
Στην Μακεδονία και ειδικά στην Κοζάνη, ανάβουν τους «φανούς» στα σταυροδρόμια, και τα ξημερώματα της Κυριακής της Αποκριάς, μαζεύονται όλοι στην πλατεία, συνοδεία της μπάντας του δήμου για τα κεράσματα με τις παραδοσιακές πίτες και το άφθονο κρασί. Το γλέντι κορυφώνεται με το έθιμο της «χάσκας» όπου, ο γεροντότερος δένει ένα καθαρισμένο αυγό στην άκρη ενός σπάγκου, η άλλη άκρη του οποίου είναι δεμένη σε μια βέργα. Τότε αρχίζει να κουνάει σαν εκκρεμές τη βέργα πάνω από τα ανύπαντρα αγόρια και κορίτσια που προσπαθούν να δαγκώσουν το αυγό με στόματα που… χάσκουν. Όποιος το πιάσει, θα καλοπαντρευτεί μέσα στο χρόνο, σύμφωνα με την παράδοση.
Από την άλλη πλευρά, στην Κρήτη, συναντάμε διάφορες αποκριάτικες συνταγές, με κυρίαρχο τον «τζουλαμά» που προσφέρεται στη νότια πλευρά του νησιού και περιέχει συκώτι, ρύζι και σταφίδες. Αλλού μαγειρεύουν τις αποξηραμένες και διατηρημένες από το καλοκαίρι μπάμιες με κρέας ή το γνωστό «οφτό» στα κάρβουνα. Από το αποκριάτικο κρητικό τραπέζι δεν λείπουν ποτέ οι πίτες. Σαρικόπιτες, αγνόπιτες, πίτες με γλυκιά ή ξινή μυζήθρα. Τα εποχιακά πράσα έχουν επίσης πολύ σημαντική θέση στο αποκριάτικο τραπέζι, εμπλουτίζοντας διάφορες συνταγές και κυρίως πίτες.
Η Κυριακή της Απόκρεω (μικρή αποκριά) και της Τυροφάγου (μεγάλη αποκριά)
Η Κυριακή της Απόκρεω είναι η τελευταία µέρα που µπορούµε να φάµε κόκκινο κρέας. Από τότε και μέχρι την Κυριακή της Τυρινής (ή Τυροφάγου) συνηθίζεται να τρώμε ψάρι, τυρί, γάλα και αυγά. Την μεγάλη αποκριά, στην περιοχή της Αρκαδίας παραδοσιακά τρώγεται το «τυροζούµι», ένα είδος σούπας µε άγρια χόρτα που σερβίρεται με κοµμάτια µυζήθρας. Στη συνέχεια ακολουθεί ως κυρίως πιάτο µακαρόνια με μπόλικο τυρί. Το απόγευμα, οι ανύπαντροι θα «κλέψουν» ένα κοµµάτι µακαρόνι και θα το βάλουν κάτω από το µαξιλάρι τους για να δουν στο όνειρό τους ποιον θα παντρευτούν.
Στα ορεινά της κεντρικής Ελλάδας, οι Βλάχοι φτιάχνουν παραδοσιακές «γαλατόπιτες», τυρόπιτες ή πίτες µε τραχανά και σπιτικό φύλλο. Στην Κάρπαθο συνηθίζεται ο δήμαρχος να ανοίγει το σπίτι του για όλο το νησί, όπου υπάρχει ένας µεγάλος µπουφές µε ψάρι και γαλακτοκοµικά προϊόντα. Σερβίρουν επίσης γλυκά µε µυζήθρα, πουτίγκα ρυζιού και ένα ειδικό ποτό που ονοµάζεται «σιτάκα» καρυκευµένο µε βούτυρο και µέλι.
Στα νησιά της Μήλου και της Κέας, τα υπολείμματα του φαγητού από την γιορτή της Τυροφάγου παραµένουν στο τραπέζι µέχρι το επόµενο πρωί, σε περίπτωση που πεινάσει «το φάντασµα του σπιτιού».
Η Καθαρά Δευτέρα
Το εορταστικό τριήμερο της αποκριάς κορυφώνεται με την Καθαρά Δευτέρα, η οποία έχει τα δικά της έθιµα. Συνήθως καταναλώνονται συγκεκριµένα θαλασσινά όπως χταπόδι, καλαµάρια, γαρίδες και µύδια, αλλά και ποικιλία τουρσιών, ελιές, ταραμοσαλάτα και φυσικά η πατροπαράδοτη λαγάνα. Στον Τύρναβο, σερβίρεται το Μπουρανί, μια νηστίσιμη, πηχτή χορτόσουπα με σπανάκι, τσουκνίδες, λάπατα και ρύζι που συνοδεύει τις παραδοσιακές τοπικές συμβολικές φαλλικές αποκριάτικες γιορτές.
Τα γλυκά
Φυσικά, από την γιορτή της αποκριάς δεν θα μπορούν να λέιπουν τα λαχταριστά γλυκά. Αυτά που έχουν την τιμητική τους αυτές τις ημέρες είναι οι τηγανίτες και οι λουκουμάδες, ο χαλβάς (με σιμιγδάλι ή ταχίνι), η γαλατόπιτα, το κανταϊφι, το σαραγλί και κυρίως, ο μπακλαβάς. Στα Επτάνησα συναντάμε το μαντολάτο και την ιταλική μαρέγκα.
Όπου κι αν επιλέξετε να περάσετε τις φετινές αποκριές, με όποια εδέσματα κι αν προτιμήσετε να καταναλώσετε, φροντίστε να διασκεδάσετε, να ξεφύγετε από την καθημερινότητα και να ευχαριστηθείτε αυτήν την τόσο ιδιαίτερη γιορτή του χρόνου!
