Άμεσοι και έμμεσοι φόροι: δίκαιοι και άδικοι

Δεν ξέρω αν το έχουμε συνειδητοποιήσει αλλά κάθε, μα κάθε φορά που πληρώνουμε ή εισπράττουμε κάτι, υπάρχει ένας εισπράκτορας του κράτους που εκείνη την στιγμή απλώνει το μακρύ του χέρι και βουτάει ένα τμήμα του τιμήματος της συναλλαγής. Εμείς δεν τον βλέπουμε αλλά αυτός είναι πάντοτε εκεί.

Αυτός ο άνθρωπος λέγεται εφοριακός και πληρώνεται για να κάνει αυτή τη δουλειά αφού αυτό είναι το επάγγελμά του. Σαν τον Θεό, είναι και εκείνος «πανταχού παρών και τα πάντα πληρών» ή μάλλον φορολογών.

Αυτά που εισπράττει λέγονται φόροι. Με αυτούς το κράτος πληρώνει όλα τα έξοδά του: Μισθούς δημοσίων υπαλλήλων, τανκς, πετρέλαιο θέρμανσης για τα σχολεία, συντήρηση και κατασκευή νοσοκομείων, κλπ, κλπ, κλπ.

Το τι θα εισπράξει το κράτος από φόρους (και ενδεχομένως από άλλες πηγές, όπως κέρδη δημοσίων εταιριών, πετρέλαιο που θα βρεθεί στην επικράτειά του κλπ) και τι θα πληρώσει αναφέρονται αναλυτικά στον Ετήσιο Προϋπολογισμό, ανά κατηγορία εσόδων (φόρων) και εξόδων.

Αν τα έξοδα είναι περισσότερα από τα έσοδα την τρύπα την καλύπτει με δανεισμό. Αν ο δανεισμός παραφουσκώσει, έχουμε μνημόνια.

Πληρώνουμε φόρους και εισπράττουμε ως αντάλλαγμα, τις υπηρεσίες του κράτους: ασφάλειά (στρατός, αστυνομία), υγεία (νοσοκομεία κλπ), παιδεία μας (σχολεία, πανεπιστήμια κλπ), κοινωνική ισότητα (επιδόματα κλπ).

Οι φόροι είναι δύο ειδών: οι άμεσοι και οι έμμεσοι. Πολύ εύκολα τους ξεχωρίζουμε:

Οι άμεσοι φόροι εισπράττονται από το κράτος στην πηγή: όταν πληρωνόμαστε τον μισθό ή την σύνταξή μας, πριν φθάσει στα χέρια μας, ένα μέρος παρακρατείται για να αποδοθεί στο κράτος.

Οι έμμεσοι φόροι εισπράττονται κάθε φορά που αγοράζουμε ένα αγαθό (τσίκλες, τσιγάρα, βενζίνη, τρόφιμα, φάρμακα κλπ) και υπηρεσίες (ιατρική επίσκεψη, εισιτήρια μεταφορικών μέσων κλπ). Είδη εμμέσων φόρων είναι ο Φόρος Προστιθέμενης Αξίας (ΦΠΑ), ο φόρος κύκλου εργασιών (πλην ΦΠΑ), τα τέλη χαρτοσήμου και ο φόρος μεταβίβασης ακινήτων.

Ποιοι φόροι είναι οι πιο δίκαιοι, οι άμεσοι οι έμμεσοι;

Προφανώς οι άμεσοι, αφού ο καθένας μας φορολογείται ανάλογα με τα εισοδήματά του. Το μισό του συνολικού ποσού που εισπράττει το κράτος από φόρους εισοδήματος πληρώνεται από το 5% μόνο των φορολογουμένων και το άλλο μισό από το 95%.

Αντίθετα, όταν αγοράζουμε ένα μπουκάλι γάλα για το παιδί μας, ο πάμπλουτος και ο πάμφτωχος θα πληρώσουν ακριβώς τον ίδιο έμμεσο φόρο (ΦΠΑ).

Ιδανικά θα έπρεπε να υπήρχαν μόνο άμεσοι φόροι και καθόλου έμμεσοι. Στην πραγματικότητα, όχι μόνο δεν γίνεται αυτό αλλά στην Ελλάδα, οι έμμεσοι φόροι είναι περισσότεροι (57% των συνολικών) και οι άμεσοι λιγότεροι (43%). Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ελλάδα έχει τους υψηλότερους εμμέσους φόρους που φθάνουν το 17,3% του ΑΕΠ (Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν, που είναι η συνολική αξία όλων των τελικών αγαθών, υλικών και άυλων, που αποκτούν οι πολίτες μιας χώρας σε διάστημα ενός έτους). Η Ιρλανδία έχει τους μικρότερους με 7,6%. Οι άλλες χώρες βρίσκονται στο ενδιάμεσο.

Όσο πιο πολύ αυξάνει η φορολογία σε ένα κράτος, τόσο περισσότερο αυξάνει η τάση για φοροδιαφυγή, (που είναι η παράνομη μη πληρωμή φόρων) αλλά και η τάση για φοροαποφυγή (που είναι η νόμιμη αποφυγή φόρων). Όταν, για παράδειγμα, ο ΦΠΑ, στις ταβέρνες είναι 24%, πιο εύκολα μπαίνει στον πειρασμό ο ταβερνιάρης να μην κόψει απόδειξη αλλά και ο πελάτης που του ζητά να του κάνει έκπτωση στο λογαριασμό χωρίς να του κόψει απόδειξη. Αν ήταν χαμηλότερος, π.χ. 10%, το κίνητρο θα ήταν σαφώς μικρότερο μπροστά στον κίνδυνο της παρανομίας.

Όταν ο καταστηματάρχης δεν σου δίνει απόδειξη, κερδίζει παράνομα όχι μόνο μόνο τον ΦΠΑ (που τον εισπράττει από εσένα αλλά δεν τον αποδίδει στην εφορία) αλλά και από τον φόρο εισοδήματος, αφού θα δείξει λιγότερα κέρδη. Εννοείται ότι όσο πιο πολύ ανεβαίνει ο συντελεστής του ΦΠΑ τόσο περισσότερο κερδίζει αυτός. Εννοείται ακόμη ότι τα χρήματα που χάνει το δημόσιο από τους φοροφυγάδες, τα εισπράττει από τους συνεπείς επαγγελματίες, αυξάνοντας περισσότερο την φορολογία.

Η υπερβολική αύξηση της φορολογίας έχει το αντίθετο από το προσδοκώμενο αποτέλεσμα: την μείωση (αντί της αύξησης) των εσόδων από φόρους

Οι φορολογούμενοι θέλουν να αισθάνονται ότι οι φόροι τους πιάνουν τόπο, δηλαδή τους επιστρέφονται μέσω ικανοποιητικών υπηρεσιών ασφάλειας, παιδείας, υγείας, καθαριότητας κλπ. Όταν δεν συμβαίνει αυτό, τότε δυστροπούν και αυξάνουν την ροπή για φοροδιαφυγή. Ας μη ξεχνάμε ότι ο τελευταίος που πληρώνει φόρο είναι ο πιο φτωχός, ο πιο αδύνατος.

Για να είναι αποτελεσματική η φορολόγηση πρέπει να υπάρχει φορολογητέα ύλη. Σε μια οικονομία σε ύφεση, οι συναλλαγές, και τα εισοδήματα μειώνονται. Οπότε, ισχύει το του Λουκιανού: «ουκ αν λάβοις παρά του μη έχοντος». Το αντίθετο συμβαίνει σε μια ακμάζουσα οικονομία με υψηλές επενδύσεις.

Όλο το κύκλωμα της φοροδιαφυγής ονομάζεται μαύρη αγορά. Να θυμάσαι ότι κάθε φορά που δεν ζητάς απόδειξη για οποιονδήποτε λόγο, το έλλειμα στον φόρο το πληρώνεις εσύ, ο μισθωτός, ο συνταξιούχος, ο φορολογικά συνεπής.

Άρης Γαβριηλίδης, Οικονομολόγος, Συγγραφέας, Εικαστικός

Επισκεφθείτε στην ιστοσελίδα  www.arisgavriilidis.gr με τα συγγραφικά και εικαστικά του  έργα.

Συντάκτης: Άρης Γαβριηλίδης, Συγγραφέας, Εικαστικός

Influence:

Ο Άρης Γαβριηλίδης, οικονομολόγος, πρώην  διευθυντικό στέλεχος τραπεζών και επιχειρήσεων, ασχολείται ερασιτεχνικά με το γράψιμο…