Άγχος, φόβος και φοβία
Συχνά στο λόγο μας χρησιμοποιούμε τους όρους άγχος, φόβος και φοβία για να περιγράψουμε τη συναισθηματική μας κατάσταση. Είναι ωστόσο χρήσιμο να μπορούμε να διαχωρίσουμε μεταξύ των τριών ούτως ώστε να κρίνουμε πότε χρειαζόμαστε τη βοήθεια ενός ειδικού και πότε όχι.
Το άγχος είναι μια σύνθετη ψυχοσωματική αντίδραση η οποία ενεργοποιείται όταν αντιλαμβανόμαστε και ερμηνεύουμε μια κατάσταση ως απειλητική. Το ερέθισμα που πυροδοτεί τον μηχανισμό του άγχους μπορεί να είναι μια εξωτερική συνθήκη (πχ. βλέπουμε το αφεντικό μας να μας πλησιάζει εκνευρισμένο) ή μια εσωτερική συνθήκη δηλαδή μια σκέψη (π.χ. Είμαι ανίκανος να ανταπεξέλθω σε ένα τόσο δύσκολο project). Το άγχος ξεκινάει πάντα από μια σκέψη ή μια πεποίθηση βαθιά ριζωμένη μέσα μας. Η πεποίθηση αυτή συνήθως μας καθιστά εύθραυστους, ευάλωτους, ανίκανους να διαχειριστούμε ή να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά την πραγματικότητα. Αυτό που ωστόσο εμείς εντοπίζουμε άμεσα στο άγχος είναι η σωματική του έκφανση. Το σώμα μας προετοιμάζεται για να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο: ταχυκαρδία, εφίδρωση, τάση λιποθυμίας, γρήγορη αναπνοή κτλ.μέσω ενός μηχανισμού που ονομάζεται «μάχη ή φυγή». Το σώμα δηλαδή ετοιμάζεται να παλέψει ή να το βάλει τα πόδια. Τα συμπτώματα του άγχους μπορεί να διαφοροποιούνται από άτομο σε άτομο.
Αυτό που ωστόσο έχει ενδιαφέρον στο άγχος είναι ότι συνήθως πυροδοτείται από σκέψεις που στη ρίζα τους αποδεικνύονται παράλογες ή δυσλειτουργικές. Αυτού του είδους το άγχος μπορεί να υποχωρήσει σχετικά γρήγορα από τη στιγμή που το άτομο εντοπίσει και αντικαταστήσει τις δυσλειτουργικές του πεποιθήσεις με πεποιθήσεις λειτουργικές και ρεαλιστικές. Άγχος βιώνουμε όλοι, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό. Από τη στιγμή όμως που αυτό γίνεται υπερβολικό, μας καθιστά δυσλειτουργικούς στην καθημερινότητά μας και αδυνατούμε να το διαχειριστούμε από μόνοι μας, είναι καλό να απευθυνθούμε σε έναν ειδικό.
Συχνά ωστόσο μπερδεύουμε το άγχος με τον φόβο. Ο φόβος είναι ένα από τα βασικά συναισθήματα. Μας βοηθάει προκειμένου να αποφύγουμε έναν ενδεχόμενο κίνδυνο και να προστατεύσουμε τον εαυτό μας. Εκ των πραγμάτων λοιπόν έχει μια λειτουργική αξία καθώς εξυπηρετεί την επιβίωσή μας. Ο φόβος υποχωρεί όταν υποχωρήσει και η αιτία που τον προκάλεσε. Αν περπατάμε την νύχτα σε έναν ερημικό δρόμο, θα νιώσουμε φόβο. Μόλις φτάσουμε όμως σε έναν πολυσύχναστο δρόμο θα αισθανθούμε ασφαλείς. Ο φόβος δημιουργείται και αυτός από τη σκέψη, σύμφωνα με την οποία αξιολογούμε ορθώς μια κατάσταση ως επικίνδυνη. Υποχωρεί όμως μόλις απομακρυνθούμε από τη συνθήκη που αξιολογήσαμε ως επικίνδυνη. Ο φόβος αρχίζει να γίνεται δυσλειτουργικός και να ενεργοποιεί τον μηχανισμό του άγχους όταν γεννάται χωρίς αντικειμενικά επικίνδυνες συνθήκες.
Η φοβία είναι μια ειδική συνθήκη άγχους όπου το άτομο αντιδρά με φόβο και έντονο άγχος απέναντι σε ένα ερέθισμα αντικειμενικά ακίνδυνο. Η ένταση δηλαδή της συναισθηματικής αντίδρασης είναι δυσανάλογη σε σχέση το ερέθισμα που την πυροδοτεί. Οι πιο συνηθισμένες φοβίες είναι: η αγοραφοβία, ο φόβος δηλαδή να βρεθεί το άτομο σε συνθήκες από τις οποίες θα διαφύγει δύσκολα σε περίπτωση που βιώσει κρίση πανικού. Οι ειδικές φοβίες, ο φόβος δηλαδή συγκεκριμένων αντικειμένων καταστάσεων π.χ. ασανσέρ, ύψος, αίμα. Η κοινωνική φοβία, ο φόβος ότι το άτομο δεν θα καταφέρει να ανταποκριθεί στο ρόλο του όταν βρίσκεται μπροστά σε κόσμο. Οι φοβίες ανήκουν στις «αγχώδεις διαταραχές» και μπορούν θα αντιμετωπιστούν θεραπευτικά όπως και το άγχος.
«Το κείμενο αποτελεί μια συνεργασία του flowmagazine.gr με την κ. Παυλίδου. Για περισσότερα κείμενα του συγκεκριμένου αρθρογράφου πατήστε εδώ»
