Αφιέρωμα στον ποιητή Νίκο Γκάτσο

Στις 12 Μαΐου συμπληρώθηκαν 28 χρόνια από τον θάνατο του ποιητή, στιχουργού και μεταφραστή Νίκου Γκάτσου, μιας αναμφισβήτητα κορυφαίας μορφής των Γραμμάτων και των Τεχνών, του οποίου το πολυσχιδές έργο παραμένει αξεπέραστο.

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Νίκος Γκάτσος (1911-1992) γεννήθηκε στην Ασέα Αρκαδίας με γονείς τον Γεώργιο Γκάτσο και τη Βασιλική Βασιλοπούλου. Σε ηλικία πέντε ετών, έμεινε ορφανός από πατέρα, ο οποίος, από τους πρώτους μετανάστες στην Αμερική, πέθανε στο πλοίο και τον πέταξαν στον Ατλαντικό.

Τελείωσε το Δημοτικό στην Ασέα και το Γυμνάσιο στην κοντινή Τρίπολη, όπου γνώρισε τα λογοτεχνικά βιβλία, τις μεθόδους αυτοδιδασκαλίας ξένων γλωσσών, το θέατρο και τον κινηματογράφο. Έτσι, όταν το 1930 μετέβη στην Αθήνα για να εγγραφεί στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, ήξερε αρκετά καλά Αγγλικά και Γαλλικά, είχε μελετήσει τον Παλαμά, τον Σολωμό και το δημοτικό τραγούδι και παρακολουθούσε τις νεωτεριστικές τάσεις της ευρωπαϊκής ποίησης.

Στην Αθήνα εγκαταστάθηκε με τη μητέρα του και την αδελφή του. Μετά το δεύτερο έτος εγκατέλειψε τις σπουδές του και άρχισε να έρχεται σε επαφή με τους λογοτεχνικούς κύκλους της εποχής. Πρωτοδημοσίευσε ποιήματά του, μικρά σε έκταση και με κλασικό ύφος, καθώς και κριτικά σημειώματα σε διάφορα περιοδικά. Καθοριστική υπήρξε η γνωριμία του με τον Οδυσσέα Ελύτη το 1936 και η σύνδεσή του με το ρεύμα του ελληνικού υπερρεαλισμού.

Το πολύπλευρο έργο του Νίκου Γκάτσου περιλαμβάνει ποιήματα, μεταφράσεις θεατρικών έργων και στίχους για τραγούδια.

Ποίηση

Το μοναδικό βιβλίο που εξέδωσε όσο ζούσε είναι η ποιητική σύνθεση «Αμοργός» (1943), η οποία θεωρείται κορυφαία δημιουργία του ελληνικού υπερρεαλισμού, με επίδραση στους νεότερους ποιητές.

Θεατρικές μεταφράσεις

Ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τη μετάφραση θεατρικών έργων. Αφορμή υπήρξε το έργο «Ματωμένος γάμος» του ισπανού ποιητή Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, το οποίο μετέφρασε το 1943 και ανέβηκε από τον Κάρολο Κουν στο Θέατρο Τέχνης το 1948.

Μετέφρασε ακόμη:

• «Το Σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα» του Λόρκα

• «Ο Περλιμπλίν και η Μπελίσα» του Λόρκα

• «Λεωφορείον ο Πόθος» του Τεννεσσή Ουίλλιαμς

• «Ο Πατέρας» του  Αυγούστου Στρίντμπεργκ 

• «Ταξίδι Μακριάς Ημέρας Μέσα Στη Νύχτα» του Ευγένιου Ο’Νηλ κ.ά.

Στιχουργική

Μεγάλη είναι η συνεισφορά του Γκάτσου και ως στιχουργού. Έφερε την ποίηση στον στίχο και κατάφερε να δώσει, κυρίως μέσω της συνεργασίας του με τον Μάνο Χατζιδάκι, τον κανόνα του ποιητικού τραγουδιού. Η γνωριμία και η συνεργασία τους αποτέλεσε σταθμό στην ιστορία της ελληνικής μουσικής. Συνεργάστηκε, επίσης, με τον Μίκη Θεοδωράκη, τον Σταύρο Ξαρχάκο, τον Δήμο Μούτση, τον Χριστόδουλο Χάλαρη, καθώς και με νεότερους συνθέτες.

Γράφοντας συνήθως πάνω στη μελωδία, μίλησαν στις καρδιές του κόσμου πολλά μεμονωμένα τραγούδια του, όπως τα «Χάρτινο το φεγγαράκι», «Μυθολογία», «Ένα μεσημέρι», «Σπίτι μου σπιτάκι μου», «Δροσουλίτες», «Ρεμπέτικο», «Ενδεκάτη εντολή». Το σύνολο του στιχουργικού του έργου βρίσκεται συγκεντρωμένο στον τόμο «Όλα τα τραγούδια» (εκδόσεις Πατάκη, 1999).

Βραβεύσεις

Το 1987 τιμήθηκε με το Βραβείο του Δήμου Αθηναίων για το σύνολο του έργου του, ενώ το 1991 του απονεμήθηκε ο τίτλος του Αντεπιστέλλοντος Μέλους της Βασιλικής Ακαδημίας Καλών Γραμμάτων της Βαρκελώνης για τη συμβολή του στη διάδοση της ισπανικής λογοτεχνίας στην Ελλάδα.

Ποιήματα και στίχοι του Νίκου Γκάτσου έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά, Γαλλικά, Δανέζικα, Ισπανικά, Ιταλικά, Καταλανικά, Κορεατικά, Σουηδικά, Τουρκικά, Φινλανδικά.

Συντάκτης: Μαρία Γραββάνη,

Influence:

Αρθρογράφος του flowmagazine.gr.