To 1967 oι Ψυχίατροι Thomas Holmes και Richard Rahe μέσα από μία έρευνα πάνω σε δείγμα 5.000 Αμερικανών ασθενών, κατέγραψαν …
Το κοινωνικό άγχος υπεύθυνο για τη δυσκολία ανάκλησης στη μνήμη γεγονότων και λεπτομερειών
Οι άνθρωποι με κοινωνικό άγχος τείνουν να έχουν μεγαλύτερη δυσκολία στο να θυμούνται ακόμη και τα κοινωνικά σενάρια, τα γεγονότα ή τις στιγμές με θετικό τέλος, σύμφωνα με νέα έρευνα που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Cognition and Emotion. Η μελέτη παρέχει αποδείξεις ότι το κοινωνικό άγχος σχετίζεται με προκαταλήψεις στη μνήμη.
«Προηγούμενη έρευνα έχει δείξει ότι τα συμπτώματα του κοινωνικού άγχους σχετίζονται με προκαταλήψεις μνήμης για αυτοβιογραφικές πληροφορίες, και ιδιαίτερα προκαταλήψεις για κοινωνικές πληροφορίες αρνητικού περιεχομένου», εξήγησε η συγγραφέας της μελέτης Mia Romano του Πανεπιστημίου του Waterloo. «Προκατάληψη μνήμης» εδώ σημαίνει έναν «χρωματισμό» της μνήμης από τα συναισθήματα του ατόμου. Kαι συνέχισε: «Μας ενδιαφέρει να καταλάβουμε εάν αυτές οι προκαταλήψεις προκύπτουν συγκεκριμένα μόνο για κοινωνικές πληροφορίες/γεγονότα που είναι αρνητικά ή εάν ίσως τέτοιες προκαταλήψεις επεκτείνονται και στις θετικές κοινωνικές πληροφορίες ή ακόμα και σε μη κοινωνικές πληροφορίες». Μια μη κοινωνική πληροφορία είναι η θετική/αρνητική ανατροφοδότηση (feedback) που δίνουμε στον εαυτό μας, η οποία και πάλι είναι χρωματισμένη – εν μέρει ή εν πολλοίς – από κοινωνικές πληροφορίες.
Η μελέτη
Στη μελέτη ζητήθηκε από 197 συμμετέχοντες να φανταστούν δέκα συγκεκριμένα κοινωνικά και μη κοινωνικά σενάρια. Οι συμμετέχοντες κλήθηκαν αργότερα να ανακαλέσουν όσα σενάρια μπορούσαν, να ανακαλέσουν εάν το αποτέλεσμα κατ’ αυτούς ήταν θετικό ή αρνητικό και να αναγνωρίσουν ορισμένες λεπτομέρειες των σεναρίων.
«Συγκρίναμε την απόδοση μνήμης για φανταστικά κοινωνικά και μη κοινωνικά σενάρια, που κατέληξαν είτε σε θετικό είτε σε αρνητικό αποτέλεσμα. Για παράδειγμα (α) βγαίνοντας ερωτικό ραντεβού (κοινωνικό) και δεχόμενος/η μια φιλοφρόνηση (θετικό) ή μια αγενή στάση (αρνητικό) και (β) μαγειρεύοντας μόνος/η δείπνο στο σπίτι (μη κοινωνικό), το οποίο βγαίνει νόστιμο (θετικό) ή απαίσιο (αρνητικό)», εξήγησε η Romano.
Εν ολίγοις, παρατήρησαν τα εξής: Όλοι οι συμμετέχοντες είχαν παρόμοια μνήμη για τα μη κοινωνικά σενάρια, δηλαδή θυμόντουσαν τα γεγονότα και λεπτομέρειες αυτών. Παρ’ όλα αυτά, παρατήρησαν μια ιδιαίτερη προκατάληψη μνήμης μεταξύ των συμμετεχόντων με τα υψηλότερα επίπεδα ανησυχίας.
Αυτό που είχε ενδιαφέρον ήταν ότι η μνήμη των κοινωνικών σεναρίων ήταν διαφορετική ανάλογα με το αν οι συμμετέχοντες είχαν αναφέρει χαμηλά ή υψηλά επίπεδα του κοινωνικού άγχους. Διαπίστωσαν ότι οι συμμετέχοντες με υψηλά επίπεδα κοινωνικού άγχους είχαν χειρότερη μνήμη σε ότι αφορούσε τις λεπτομέρειες των σεναρίων που είχαν θετικό αποτέλεσμα. Οι ίδιοι συμμετέχοντες δεν εμφάνισαν ανώτερη ανάκληση μνήμης για τα κοινωνικά σενάρια που τελειώνουν αρνητικά. Δηλαδή, ούτε και αυτά τα θυμόντουσαν καλά. Ίσως το πιο ενδιαφέρον εδώ είναι το πρώτο και όχι τόσο το δεύτερο.
Αυτά, όσον αφορά την έρευνα. Ένα από τα «προβλήματα» τέτοιων ερευνών, είναι ότι μας λένε τα νούμερα, τα στατιστικά αποτελέσματα, ότι χρειάζονται περισσότερες έρευνες, χωρίς όμως να εξηγούν τι σημαίνουν πρακτικά τα αποτελέσματα στην καθημερινότητά μας. Δεν μας τα αποκωδικοποιούν σε παραδείγματα, ώστε να τα εφαρμόσουμε ή να τα αποφύγουμε.
Πρακτική θεώρηση
Σύμφωνα με τις έρευνες, οι άνθρωποι που έχουν κοινωνικό άγχος, δηλαδή αυτοί που αγχώνονται σε συναντήσεις, γραφείο, σχολείο, εξόδους κ.λπ., ειδικά όταν υπάρχουν καινούργια άτομα, βιώνουν άγχος κατ’ αρχάς με τη σκέψη μιας τέτοιας εμπειρίας, πριν την εμπειρία, άγχος το οποίο προστίθεται και αυξάνει όσο πλησιάζει η ώρα του γεγονότος και κορυφώνεται κατά τη βίωση της ίδιας της εμπειρίας. Όλοι μας ανεξαιρέτως έχουμε βρεθεί σε παρόμοια θέση, όπου για κάποιον λόγο νιώθουμε αγχωμένοι σε μια συνάντηση. (Όποιος δεν έχει βρεθεί να με καλέσει, παρακαλώ, στο τηλέφωνο, διότι θα ήθελα να τον/την γνωρίσω.).
Ας θυμηθούμε τι γινόταν, αρχίζοντας από αυτά που γνωρίζουμε για το άγχος γενικά: Απελευθερώνονται ορμόνες του στρες, δηλαδή αδρεναλίνη και κορτιζόλη, που αυξάνουν τον ρυθμό της καρδιάς και της αναπνοής και αιματώνουν τους μυς, ώστε να είναι έτοιμοι να ανταποκριθούν στην επερχόμενη απειλή, αντικειμενική ή υποκειμενική. Εγκέφαλος και σώμα βρίσκονται σε κατάσταση εγρήγορσης και εστιασμένα στον «κίνδυνο», με αποτέλεσμα την παράπλευρη απώλεια της γενικότερης συγκέντρωσης μας σε οτιδήποτε άλλο βρίσκεται εν εξελίξει γύρω μας. Όλα παραμερίζονται, προκειμένου να αντιμετωπίσουμε αυτό που μας αγχώνει – πόσο μάλλον οι λεπτομέρειες των συμβαινόντων γύρω μας.
Απλώς, σε αντίθεση με το πείραμα, δεν μπήκαμε ποτέ στον κόπο να δούμε τι θυμόμασταν από εκείνη τη στιγμή πέραν του άγχους που μας διακατείχε. Εάν το κάναμε, θα βλέπαμε ότι η μνήμη μας είναι ελλιπής, ότι δεν έχει καταγράψει όλα τα γεγονότα, ότι υπάρχουν κενά ως προς το τι ακριβώς διαδραματίστηκε και πώς.
Αυτό λοιπόν που συμβαίνει σε όλους μας είναι λογικό να συμβαίνει σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό στους ανθρώπους που πάσχουν από κοινωνικό άγχος: Βιώνουν ένα (σχεδόν) συνεχές άγχος, που επηρεάζει τις σωματικές και νοητικές λειτουργίες -η μνήμη είναι μέρος των νοητικών διεργασιών- και, ταυτόχρονα, χρωματίζει αρνητικά τη θέαση πλέον όλων των γεγονότων, κοινωνικών ή μη, και, ως εκ τούτου, όλης της ζωής.
Συμπέρασμα
Μπορεί μια διαδικασία σκέψης να μας οδηγήσει στο ίδιο ίσως συμπέρασμα με την έρευνα, αλλά θα είναι απλώς ένα «συμπέρασμα», στην καλύτερη περίπτωση μια εμπεριστατωμένη εικασία, και όχι ένα γεγονός το οποίο ισχύει για τον γενικό πληθυσμό. Ωστόσο, ο γενικός πληθυσμός, έχουν δείξει πολλαπλές ανά τον κόσμο έρευνες, δεν διαφέρει στον τρόπο που εκφράζεται ή αντιδρά.
Τώρα, σήμερα, που το άγχος μας έχει κυριεύσει, που η νέα αυτή κατάσταση μας έχει τρομάξει, που εστιάζουμε καθημερινά σε όλο και περισσότερα αρνητικά «γεγονότα» ή, πιο συγκεκριμένα, σε ένα και μοναδικό γεγονός, τώρα τι συγκρατεί η μνήμη μας πλην αυτού; Τι κενά δημιουργούνται μέσα της σιγά-σιγά, πόσα πράγματα μας διαφεύγουν ενώ εκτυλίσσονται μπροστά στα μάτια μας; Πόσα ξεχνάμε διότι δεν εμπεριέχονται στην συγκεκριμένη εστίαση; Πόσα δεν θυμόμαστε διότι απλώς δεν τα είδαμε ποτέ, καθώς δεν μπορούμε να γυρίσουμε το βλέμμα μας αλλού;
Ζώντας τη στιγμή του άγχους, είναι αδύνατον να ζήσουμε οτιδήποτε άλλο, διότι το άγχος τα χρωματίζει όλα με το δικό του μουντό χρώμα και το αφήνουμε να μας κυριεύει απόλυτα.
