Σε κάθε κατάσταση στη ζωή μας, στην καθημερινότητά μας υπάρχουν δυο δρόμοι να ακολουθήσεις. Αυτόν του συναισθήματος και αυτόν της …
Όταν η λογική υποχωρεί μπροστά στη φαντασία
Ο άνθρωπος είναι διφυής ύπαρξη, με πνεύμα και ύλη. Στη σύγχρονη, ιδιαίτερα, εποχή, που κυριαρχείται από την αναγωγή της ύλης σε υπέρτατη αξία και την περιφρόνηση του πνεύματος, έχουμε την τάση να επιτρέπουμε στη φαντασία μας να παίρνει τα ηνία από τη λογική. Ωστόσο, μόνο η λογική αντιμετώπιση της πραγματικότητας έχει τη δύναμη να αποσοβεί τους φόβους που γεννά η αχαλίνωτη φαντασία.
Είμαστε εν μέρει υλικά όντα ή έτσι, τουλάχιστον, από παιδιά αντιλαμβανόμαστε πρωταρχικά τον εαυτό μας, και εν συνεχεία, όταν πάψουμε να είμαστε παιδιά, συνεχίζουμε να επιλέγουμε τον ίδιο τρόπο να αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο μας. Όμως, είμαστε μόνο εν μέρει ύλη, την οποία βλέπουμε.
Ζούμε σε έναν υλικό κόσμο ή έτσι τον αντιλαμβανόμαστε καθώς: (α) εν μέρει είμαστε και εμείς υλικά όντα και (β) είναι ο λιγότερο κοπιαστικός τρόπος θέασης του εαυτού μας. Ταυτόχρονα, αφήνουμε την φαντασία μας να μας απεικονίζει και να μας υπαγορεύει το αύριο.
Η δύναμη της φαντασίας
Σύμφωνα με τον Ανρί Μπεργκσόν, «Η φαντασία μας ίσως να μας δείξει την προς κίνηση σκέψη». Η φαντασία μας ενέχει κάποια αντικειμενικά υπάρχοντα υλικά στοιχεία, που μαζί με τον εκάστοτε συναισθηματικό φόρτο που φέρουμε (συνειδητά ή μη) μας προβάλλει εικόνες που συχνά αντιλαμβανόμαστε ως πραγματικότητα. Βέβαια, μια «πραγματικότητα» που γνωρίζουμε ότι δεν υπάρχει ακόμη, αλλά, παρ’ όλα αυτά, περιέργως, την δεχόμαστε ως πραγματικότητα, όπως συμβαίνει με μια ταινία. Στην περίπτωση της ταινίας, γνωρίζουμε πως ό,τι βλέπουμε δεν είναι πραγματικότητα, όμως την φαντασία μας την πιστεύουμε, πολύ απλά διότι προέρχεται από εμάς. Και πώς είναι δυνατόν εμείς να κάνουμε λάθος;
Και κάπως έτσι κτίζουμε ανέμελα το μέλλον μας· όχι μόνο το δικό μας αλλά και των άλλων, που και αυτοί δρουν όπως εμείς: απερίσκεπτα. Και ύστερα μένουμε εμβρόντητοι όταν το μέλλον αυτό απειλείται, νιώθουμε αγανακτισμένοι και προδομένοι από τη ζωή, από τον χρόνο, που απλώς κύλησε διότι αυτή είναι η φύση του.
Όταν απειλείται το μέλλον μας ή όταν έτσι πιστεύουμε, διότι και πάλι η φαντασία μας εργάζεται πυρετωδώς, καθώς τώρα την ωθεί ο φόβος, απειλείται και το παρόν μας. Όταν απειλείται το παρόν μας, σημαίνει ότι αυτό το αντιλαμβανόμαστε στο παρόν, δηλαδή τώρα. Όμως, καμιά απειλή, όπως και τίποτα άλλο που συμβαίνει στον κόσμο μας, δεν προσγειώνεται ουρανοκατέβατα, χωρίς χρόνο και τόπο δημιουργίας, χωρίς χρόνο και τόπο επώασης και δράσης. Και αν δεν γνωρίζουμε τον χρόνο, γνωρίζουμε πολύ καλά τον τόπο: Είναι εδώ, εδώ που βρισκόμαστε όλοι, καθώς μοιραζόμαστε τον ίδιο πλανήτη.
Τίποτα δεν προκύπτει εκ του μηδενός
Οι φιλόσοφοι, οι μεταφυσικοί, οι φυσικοί, ακόμη και οι επιστήμονες της κβαντικής φυσικής πλέον, υποστηρίζουν ότι τίποτα δεν είναι αναίτιο, με άλλα λόγια ότι τίποτα δεν είναι τυχαίο. Μην το μπερδεύουμε με το χιλιοειπωμένο «όλα γίνονται για κάποιον λόγο»· ας κρατήσουμε ότι τα πράγματα γίνονται από κάποια αιτία· ότι από κάπου προέρχονται, ότι τίποτα δεν γίνεται εν κενώ.
Ας δούμε ένα φυσικό φαινόμενο, κάτι που αντιλαμβάνονται οι αισθήσεις άμεσα, ως μια Χ απειλή, π.χ. μια καταιγίδα. Την ακούμε, την οσφραινόμαστε, ο θείος μου την νιώθει στο αριστερό του γόνατο, τη βλέπουμε να μαζεύεται, να συσπειρώνεται και, εν τέλει, να συμβαίνει. Είμαστε πολιτισμένοι πλέον, έχουμε τις πληροφορίες που χρειάζονται για την κατανόηση του φαινομένου, για τον εξορκισμό του φόβου και των ραγδαίων συναισθημάτων και σκέψεων που φέρει μαζί του, και επικρατεί η λογική, δηλαδή η συμπυκνωμένη πληροφορία, και τώρα ξέρουμε ότι θα περάσει.
Μόνο που σε κάθε νεο-εμφανιζόμενη απειλή γινόμαστε πάλι εκείνοι οι πρώτοι άνθρωποι που πίστευαν ότι τα καιρικά φαινόμενα ήταν στραμμένα προσωπικά εναντίον τους, διότι η φαντασία τους μαζί με τον φόβο τους αυτό τους υπαγόρευε.
Η λογική εξηγεί τις αιτίες, η φαντασία μεγεθύνει τους φόβους
Μήπως δεν θα έπρεπε να διατηρούμε την ίδια αυτή οπτική για κάθε απειλή; Αντ’ αυτού, μήπως θα έπρεπε να ψάχνουμε για τις αιτίες λογικά, συστηματικά και με υπομονή, και όχι με την φαντασία μας, που μας οδηγεί πιθανότατα σε δρόμους που δεν υπάρχουν;
Μήπως λίγη αυτοκυριαρχία και αυτοσυγκράτηση, το μέτρο στην εν γένει συμπεριφορά μας, θα μας οδηγούσε ασφαλέστερα σε αυτόν τον κόσμο που η πραγματικότητά του μας είναι a priori άγνωστη; Που δεν τον γνωρίζουμε και, άρα, θα έπρεπε να βαδίζουμε μέσα του προσεκτικά και με σεβασμό. Και είναι άλλης ποιότητας ο σεβασμός που προέρχεται από φόβο -εκείνον τον φόβο του θανάτου που μας κατακλύζει συνεχώς- και άλλος ο σεβασμός που απευθύνεται προς το άγνωστο, προς αυτό το αιώνιο που κινείται γύρω μας και του οποίου είμαστε αναπόσπαστο μέρος.
Και τέλος: Ο φόβος, ναι, προφυλάσσει -για λίγο. Ο σεβασμός, όμως, διατηρεί και προωθεί τη ζωή. Ο φόβος είναι κακέκτυπο αποτέλεσμα της ζωής, ενώ ο σεβασμός χρονολογείται μαζί με τη ζωή. Όμως, εμείς βλέπουμε τον φόβο, διότι σχετίζεται με την άμεση απώλεια της ύλης, που θεωρούμε ότι είναι η ζωή μας. Και δεν βλέπουμε τα υπόλοιπα.
