Ο μεταβολισμός είναι ένας ευαίσθητος ρυθμιστής του ανθρώπινου οργανισμού. Η ηλικία, το φύλο, η διατροφή, διάφοροι βιοχημικοί παράγοντες, η ύπαρξη …
Μεταβολισμός: το μαγικό ταξίδι που μας κρατάει υγιείς
Πολλές φορές έχουμε ακούσει γύρω μας τη φράση ότι το σώμα μας λειτουργεί σαν μία «καλοκουρδισμένη μηχανή», και πράγματι μέσα σε τόσο λίγες λέξεις αποτυπώνονται όλα τα μυστικά της βιοχημείας του ανθρώπινου οργανισμού. Μάλιστα, μία από τις πιο σπουδαίες λειτουργίες που λαμβάνουν χώρα στο σώμα μας, αλλά και σε κάθε ζωντανό οργανισμό είναι ο μεταβολισμός.
Σίγουρα, οι περισσότεροι από εμάς είμαστε εξοικειωμένοι με την έννοια του μεταβολισμού, είτε γνωρίζοντας την ακριβή της λειτουργία, είτε συνδυάζοντάς την με την απώλεια βάρους και τη διατήρηση μίας λεπτής σιλουέτας. Τι είναι όμως ο μεταβολισμός και πώς μας βοηθά να παραμένουμε υγιείς και γεμάτοι ενέργεια; Ας ρίξουμε μια ματιά παρακάτω.
Γνωρίζοντας τον μεταβολισμό
Προκειμένου να λειτουργήσει σωστά το σώμα μας και να βρίσκονται όλοι οι ιστοί και τα όργανα σε τέλεια ισορροπία μεταξύ τους, απαιτείται ενέργεια. Η ενέργεια αυτή παρέχεται στον οργανισμό μας από την τροφή που καταναλώνουμε, εφόσον αυτή περάσει από κάποια συγκεκριμένα βήματα επεξεργασίας ώστε να φτάσει στην μορφή που είναι διαχειρίσιμη από το σώμα μας. Συνεπώς, το σύνολο όλων των χημικών διεργασιών που λαμβάνουν χώρα προκειμένου να εξασφαλίσουν την απαιτούμενη ενέργεια ονομάζεται μεταβολισμός.
Ο μεταβολισμός αποτελείται από μία σειρά χημικών αντιδράσεων στις οποίες εμπλέκονται τα βασικά βιομόρια (πρωτεΐνες, λιπίδια, νουκλεϊκά οξέα και υδατάνθρακες) και απαιτούν την παρουσία ορισμένων πολύ βασικών ενζύμων προκειμένου να πραγματοποιηθούν. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, ο μεταβολισμός παίζει κυρίαρχο ρόλο στην κάλυψη των ενεργειακών μας αναγκών, αλλά και στην ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματός μας.
Μεταβολισμός και Βασικός Μεταβολικός ρυθμός (ΒΜR)
Ο Βασικός Μεταβολικός ρυθμός είναι το ελάχιστο ποσό ενέργειας που απαιτείται από τον οργανισμό μας προκειμένου να επιτελέσει τις βασικές του διεργασίες. Αυτές περιλαμβάνουν την αναπνοή, την «επισκευή» των κυττάρων και την διαδικασία πέψης των τροφών. Έτσι ο BMR ευθύνεται περίπου για την κατανάλωση του 40-70% της ενέργειας. Ουσιαστικά αυτό σημαίνει πως ένας αργός BMR περιγράφεται κοινώς ως «χαμηλός μεταβολισμός».
Πώς θα καταλάβω ότι ο μεταβολισμός μου λειτουργεί σωστά;
Ο τρόπος λειτουργίας του μεταβολισμού ενός ανθρώπου είναι αποτέλεσμα πολλών και διαφορετικών παραγόντων. Η ηλικία, το φύλο, το μέγεθος του σωματότυπου, αλλά και η κληρονομικότητα είναι μερικοί από τους παράγοντες αυτούς.
Χαμηλός μεταβολισμός
Η απελευθέρωση ορμονών, και κυρίως ορμονών του θυρεοειδούς αδένα, είναι βασικό κομμάτι της μεταβολικής λειτουργίας. Έτσι ο χαμηλός μεταβολικός ρυθμός μπορεί να έχει τα εξής αποτελέσματα:
- Κούραση
- Εκδήλωση καταθλιπτικών συμπτωμάτων
- Αύξηση του βάρους
- Κακή όψη της επιδερμίδας
- Αναπαραγωγικά προβλήματα και ακανόνιστο κύκλο στις γυναίκες.
Η παραγωγή θερμότητας και λίπους αποτελούν επίσης σημαντικό κομμάτι του μεταβολισμού κι έτσι ο χαμηλός μεταβολικός ρυθμός μπορεί να οδηγήσει σε πτώση της θερμοκρασίας του σώματος και στη δυσκολία απώλειας βάρους.
Ορισμένοι παράγοντες που μπορούν να επιβραδύνουν τον μεταβολισμό μας είναι το άγχος, η έλλειψη ύπνου, η απουσία άσκησης και η κατανάλωση λιπαρών τροφών.
Υψηλός μεταβολισμός
Από την άλλη πλευρά, όταν ο μεταβολικός μας ρυθμός είναι αυξημένος, το σώμα ζητά συνεχώς περισσότερα εφόδια, όπως οξυγόνο και φαγητό. Ένα άτομο με αυξημένες μεταβολικές ανάγκες έχει συνήθως και υψηλότερη θερμοκρασία σώματος, ενώ δε δυσκολεύεται ιδιαίτερα να χάσει βάρος και να παραμείνει στα ιδανικά κιλά.
Τι να κάνω για να αυξηθεί ο μεταβολισμός μου;
Αναμφισβήτητα η ερώτηση αυτή απασχολεί μεγάλο μέρος των ανθρώπων όλων των ηλικιών, καθώς μας έχει αποτυπωθεί στο μυαλό πως το ιδανικό βάρος έρχεται μέσω ενός γρήγορου μεταβολισμού, πράγμα το οποίο είναι αληθές. Το θετικό στοιχείο όλης της υπόθεσης είναι πως φυσικά και μπορούμε, μέσω των συνηθειών μας, να μεταβάλλουμε τον μεταβολικό μας ρυθμό προς το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Πιο συγκεκριμένα, υπάρχει η πεποίθηση ότι ορισμένα τρόφιμα και ποτά μπορεί να ενισχύσουν τον μεταβολισμό μας. Τέτοια παραδείγματα είναι το πράσινο τσάι, ο καφές και ορισμένα μπαχαρικά. Τα αποδεικτικά στοιχεία πίσω από τους ισχυρισμούς αυτούς, όμως, δεν είναι επαρκή, ενώ η επίδρασή τους στον μεταβολισμό του κάθε ατόμου είναι στην καλύτερη περίπτωση μικρή και διαφέρει από οργανισμό σε οργανισμό.
Παρόλα αυτά, το «κλειδί» για έναν γρήγορο μεταβολισμό, δεν είναι άλλη από τη φυσική δραστηριότητα. Όσο πιο δραστήριο είναι στην καθημερινότητά του ένα άτομο, τόσο πιο γρήγορα «τρέχει» ο μεταβολικός του ρυθμός, αφού καταναλώνει περισσότερες θερμίδες. Μάλιστα, αν δεν σας αρέσει σαν ιδέα, δεν είναι καν απαραίτητο να γραφτείτε σε ένα γυμναστήριο για να αυξήσετε τον μεταβολισμό σας (αν και η αύξηση μυϊκής μάζας βοηθάει). Το μόνο που χρειάζεται είναι να γίνετε πιο δραστήριοι στην καθημερινή σας ζωή. Το περπάτημα, το ποδήλατο, οι δουλειές του σπιτιού, η κηπουρική κ.α. μπορούν να κάνουν θαύματα για τον μεταβολισμό σας.
Ωστόσο, αν νιώθετε πως όσο δραστήριοι και να είστε, ο μεταβολικός σας ρυθμός παραμένει αργός, τότε θα πρέπει να συμβουλευτείτε τον ενδοκρινολόγο σας.
