Σήμερα γνωρίζουμε ότι τα «Everest» είναι μια επιτυχημένη αλυσίδα καφέ και γρήγορου φαγητού. Ωστόσο, ποιος είναι ο άνθρωπος στον οποίο …
Μετοχές-Χρηματιστήριο: τι είναι και πώς λειτουργούν
Όπως είδαμε στο προηγούμενό μας άρθρο, όταν αγοράζεις ένα ομόλογο, γίνεσαι δανειστής της επιχείρησης που το εξέδωσε. Όπως όλοι οι δανειστές εισπράττεις τον τόκο (κουπόνι) και περιμένεις στη λήξη να πάρεις πίσω το κεφάλαιο που έδωσες.
Αντίθετα, όταν αγοράζεις την μετοχή μιας εταιρείας, αποκτάς ένα τίτλο ιδιοκτησίας της. Εισπράττεις το μέρισμα ανά μετοχή που διανέμει η εταιρεία κάθε χρόνο (εφόσον έχει κέρδη). Για να ανακτήσεις το κεφάλαιό σου, πρέπει να πουλήσεις την μετοχή σου στο Χρηματιστήριο, στην τρέχουσα τιμή, που μπορεί να είναι μεγαλύτερη, ίση ή μικρότερη από την τιμή κτήσεως, οπότε έχεις κέρδος ή ζημιά.
Μια εταιρεία ενδέχεται να αποφασίσει αντί να διανείμει το κέρδος της χρονιάς στους μετόχους να το κατακρατήσει κεφαλαιοποιώντας το, προκειμένου να χρηματοδοτήσει νέες επενδύσεις. Οι μέτοχοι τότε στερούνται μεν το μέρισμα, αλλά προσδοκούν να το αντισταθμίσουν από την αύξηση της αξίας των μετοχών τους που θα προκύψει από τις νέες επενδύσεις.
Οι μετοχές μια εταιρίας μπορούν να εισαχθούν στο Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών (ΧΑΕ), που παλιά είχε την έδρα του στην οδό Σοφοκλέους, ενώ εδώ και αρκετά χρόνια έχει μεταφερθεί στην λεωφόρο Αθηνών. Η διαδικασία εισαγωγής τους καθορίζεται και εποπτεύεται από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, η οποία ελέγχει την διαφάνεια των συναλλαγών όλων των εισηγμένων μετοχών. Μέσω των Χρηματιστηριακών Εταιρειών, κάποιες από τις οποίες σήμερα ανήκουν σε τράπεζες, μπορεί ένας επενδυτής (φυσικό ή νομικό πρόσωπο, δηλαδή ιδιώτης ή εταιρεία) να αγοράσει ή να πουλήσει μετοχές.
Η διαπραγμάτευση (αγοραπωλησία) γίνεται καθημερινά και η τιμή κάθε μετοχής αλλάζει συνεχώς εντός της ημέρας, ανάλογα με την (τι άλλο;) προσφορά και ζήτηση, όπως τις γνωρίσαμε σε προηγούμενο άρθρο.
Για να προστατευθούν οι κάτοχοι μετοχών από τυχόν υπερβολικές αυξομειώσεις των μετοχών, έχει θεσπισθεί ανώτατο όριο (συν-πλην 30%), το λεγόμενο limit up ή limit down, εντός του οποίου επιτρέπεται να κυμανθεί η τιμή μια μετοχής μέσα σε μια μέρα.
Τις κινήσεις των μετοχών στο ΧΑΑ μπορεί κανείς να παρακολουθήσει μέσω του ηλεκτρονικού του υπολογιστή. Το κλείσιμο της τιμής στο τέλος της ημέρας δημοσιεύεται στο διαδίκτυο και στις εφημερίδες της επόμενης ημέρας, μαζί με πολλά άλλα ενδιαφέροντα στοιχεία όπως:
- η διακύμανση (ανώτερη-κατώτερη τιμή εντός της ημέρας),
- η ποσοστιαία και απόλυτη διαφορά της τιμής από την προηγούμενη ημέρα,
- ο όγκος των συναλλαγών, δηλαδή ο συνολικός αριθμός μετοχών που πουλήθηκαν,
- η κεφαλαιοποίηση (capitalization), δηλαδή η αξία της εταιρείας που προκύπτει από τον πολλαπλασιασμό του αριθμού όλων των εκδοθέντων μετοχών της επί την τιμή κλεισίματος,
- οι ακραίες τιμές (κατώτερη-ανώτερη) κατά το τελευταίο 12-μηνο.
- ο δείκτης P/E (Price/Earnings ratio), που προκύπτει από την διαίρεση της τιμής κλεισίματος διά το μέρισμα που δόθηκε την τελευταία αφορά. Για παράδειγμα, αν η τιμή κλεισίματος ήταν 6,74 ευρώ και το μέρισμα ήταν 0,40 ευρώ ανά μετοχή, τότε το P/E είναι 16,86. Αυτό σημαίνει ότι αν αγοράσεις σήμερα την μετοχή στα 6,74 ευρώ και με την προϋπόθεση ότι για τα προσεχή χρόνια η εταιρεία θα συνεχίσει να δίνει το ίδιο μέρισμα, τότε σε 16,86 χρόνια θα πάρεις πίσω τα λεφτά που έδωσες για να αγοράσεις την μετοχή. Όσο αυξάνει η τιμή της μετοχής τόσο δυσμενέστερος γίνεται ο δείκτης, αφού θα απαιτηθούν περισσότερα χρόνια, χώρια φυσικά η αξία της μετοχής τότε. Μολονότι είναι θεωρητικός αυτός ο δείκτης έχει μεγάλη χρησιμότητα, ενεργώντας σαν μπούσουλας. Θέτοντας ένα κοινώς αποδεκτό P/E π.χ. 20, εάν ο δείκτης αυτός μια εταιρείας είναι π.χ. 15, αυτό σημαίνει ότι υπάρχει δυνατότητα αύξησης της τιμής της μετοχής (λαμβανομένων υπόψιν, φυσικά, και άλλων οικονομικών παραγόντων της εταιρείας). Και αντιστρόφως.
Ο Γενικός Δείκτης του Χρηματιστηρίου αντικατοπτρίζει το επίπεδο της κίνησης όλων των εισηγμένων μετοχών. Σήμερα βρίσκεται στις 730 μονάδες, ενώ στην εποχή της αστακομακαρονάδας ήταν δεκαπλάσιος. Υπάρχουν όμως και οι επί μέρους δείκτες, όπως εκείνος της υψηλής κεφαλαιοποίησης (blue chips), που αφορά μεγάλες εταιρείες, ο Τραπεζικός Δείκτης, που περιλαμβάνει αποκλειστικά μετοχές τραπεζών, Πετρελαίου-Αερίου, Πρώτων Υλών, Τηλεπικοινωνιών, Τροφίμων και Ποτών κλπ. ανάλογα με το αντικείμενο των εταιρειών.
Ο Γενικός Δείκτης είναι ένα ευαίσθητο βαρόμετρο που αντανακλά άμεσα τις οικονομικές και πολιτικές εξελίξεις, τόσο αυτές που έγιναν, όσο και τις αναμενόμενες. Όταν για παράδειγμα, οι διεθνείς οίκοι αξιολόγησης αλλάζουν την βαθμολογία της χώρας, ο δείκτης αυτός αλλάζει άμεσα και δραστικά. Είναι τόσο ευαίσθητος που επηρεάζεται ακόμη και από σχετικές φήμες, θετικές ή αρνητικές. Αλλάζει όχι μόνο από ημέρα σε μέρα, αλλά και κατά την διάρκεια της ημέρας.
Θα έχετε ίσως ακούσει τους όρους της χρηματιστηριακής αργκό, το «σορτάρισμα» των μετοχών και τους «σορτάκηδες», που προέρχονται από το Short Selling. Μέσω συγκεκριμένου μηχανισμού μπορεί κάποιος να πουλήσει μετοχές που δεν έχει αλλά τις δανείζεται, για να τις αγοράσει αργότερα σε χαμηλότερη τιμή, κερδοσκοπώντας. Παράδειγμα. Προβλέπει κάποιος ότι η τιμή της χ μετοχής που είναι σήμερα στα 10 ευρώ πρόκειται να υποχωρήσει στα 7 ευρώ. Τι κάνει; Πουλάει σήμερα 1000 μετοχές (που δεν έχει αλλά τις δανείζεται πληρώνοντας «τόκο» σε μορφή προμήθειας) στην τιμή των 10 ευρώ και τις αγοράζει ύστερα από λίγες ημέρες στην τιμή των 7 ευρώ, για να επιστρέψει τις δανεικές. Έτσι κερδίζει 3 ευρώ ανά μετοχή μείον τις προμήθειες που πλήρωσε. Φυσικά, αν οι προβλέψεις του δεν επαληθευθούν θα υποχρεωθεί να αγοράσει τις μετοχές που χρωστά σε υψηλότερη τιμή (π.χ. 12 ευρώ) υφιστάμενος την χασούρα.
Επενδυτές στο χρηματιστήριο είναι δύο ειδών: οι απλοί, όπως εσείς και εγώ και οι θεσμικοί, που είναι τα διάφορα funds (αμοιβαία κεφάλαια), συνήθως του εξωτερικού, που αγοράζουν και πουλάνε μαζικά.
Αναδυόμενη αγορά είναι ο ευφημισμός για την υπανάπτυκτη αγορά που έχει περιθώρια οικονομικής και άρα χρηματιστηριακής ανάπτυξης, όπως η Ελλάδα. Χαρακτηριστικό της αναδυόμενης αγοράς είναι η επικινδυνότητα των μετοχών της λόγω ευμεταβλητότητας, η οποία όμως δίνει την δυνατότητα μεγάλων κερδών, αφού, όπως έχουμε ήδη πει «the higher the risk, the higher the reward», δηλαδή, όσο μεγαλύτερο είναι το ρίσκο τόσο μεγαλύτερη η προσδοκώμενη ανταμοιβή.
Το Χρηματιστήριο μπορεί να έχει μεγάλες αποδόσεις, αλλά κρύβει και πολλούς κινδύνους. Για αυτά τα δύο όμως θα μιλήσουμε στο επόμενό μας άρθρο.
Άρης Γαβριηλίδης, Οικονομολόγος, Συγγραφέας, Εικαστικός. (Επισκεφθείτε στην ιστοσελίδα www.arisgavriilidis.gr με τα συγγραφικά και εικαστικά του έργα).
