Η ιστορία των greeklish
Τα γνωρίσαμε από τις πρώτες ημέρες ραγδαίας εξάπλωσης του διαδικτύου, αλλά και της κινητής τηλεφωνίας. Τα βάλαμε στη ζωή μας, άλλος λιγότερο κι άλλος περισσότερο, άλλοτε επειδή δεν μπορούσαμε να κάνουμε αλλιώς, άλλοτε επειδή τα συνηθίσαμε, άλλοτε επειδή… σημασία έχει η επικοινωνία και όχι ο τρόπος επικοινωνίας. Όπως και να’ χει, τα greeklish (η απόδοση, δηλαδή, της ελληνικής γλώσσας με λατινικούς χαρακτήρες) αποτελούν πια μέρος της ζωής όλων όσοι έχουν έστω και μικρή σχέση με το διαδίκτυο. Κι όμως, λίγοι γνωρίζουν ότι τα greeklish δεν είναι μια μόδα των τελευταίων χρόνων, αλλά έχουν ιστορία αιώνων στον ελληνικό χώρο! Κι όχι μόνο αυτό: Το παράξενο αλφάβητο των greeklish είναι καταχωρημένο με κωδικό στο σύστημα πιστοποίησης ISO (!), όπως και τα άλλα «επίσημα» αλφάβητα που χρησιμοποιούνται στον πλανήτη.
Οποιος έχει ταξιδέψει στο Αιγαίο και έχει ενδιαφερθεί για την ιστορία της περιοχής ασφαλώς θα έχει πέσει πάνω στον όρο «φραγκολεβαντίνος». Ετσι αποκαλούσαν επί πολλά χρόνια οι ελληνικής καταγωγής κάτοικοι του Αιγαίου τους ξένους από τη δυτική Ευρώπη, που εγκαθίσταντο στο νησί τους και ασχολούνταν κυρίως με το εμπόριο, τη ναυτιλία και τη διοίκηση. Οι Φραγκολεβαντίνοι, κυρίως Βενετοί, αλλά και από άλλες ιταλικές πόλεις, και τη Γαλλία και τη Βρετανία, ήταν οι πρώτοι χρήστες των greeklish για καθαρά… τεχνικούς λόγους. Με ανατροφή και μόρφωση στις μητρικές τους γλώσσες και το λατινικό αλφάβητο θεωρούσαν πολύ δύσκολο να εξοικειωθούν και με το ελληνικό αλφάβητο, εκτός από τη ελληνική γλώσσα, που αναγκαστικά μάθαιναν για να συνεννοούνται με τους ντόπιους. Ετσι χρησιμοποίησαν τη μεσοβέζικη αυτή λύση, να γράφουν ελληνικά με λατινικούς χαρακτήρες, ώστε να συνεννοούνται πιο άμεσα.
Ανάλογη ήταν και η λογική των λεγόμενων «φραγκοχιώτικων», που λανθασμένα αποδίδεται στην ύπαρξη πολλών καθολικών ιεραποστολών στο νησί της Χίου. Οι καθολικοί έπαιξαν, βέβαια, το ρόλο τους, όμως καταλυτική ήταν η σημασία του εμπορίου. Οι Χιώτες, παραδοσιακοί εφοπλιστές και καπεταναίοι, έστελναν συχνά επιστολές σ’ αυτή τη γραφή σε εμπόρους που δεν είχαν ελληνική καταγωγή στα λιμάνια όχι μόνο του Αιγαίου, αλλά και της Σμύρνης, που ως την καταστροφή της το 1922 αποτελούσε το κυριότερο εμπορικό κέντρο του πελάγους.
Χειρόγραφα σ’ αυτή τη μορφή σώζονται από την εποχή της Αναγέννησης. Υπάρχουν και λογοτεχνικά κείμενα, όπως π.χ. η κωμωδία «Fortunatos» του Μάρκου Αντώνιου Φώσκολου (1655) από τη Σύρο. Η χρήση αυτών των χαρακτήρων διατηρήθηκε σε νησιά των Κυκλάδων μέχρι και τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όπως αποδεικνύεται σε γράμματα που έστελναν οι Έλληνες στρατιώτες στους δικούς τους από το μέτωπο.
Με την εισαγωγή της υποχρεωτικής εκπαίδευσης όλοι οι Ελληνες κατείχαν πια το ελληνικό αλφάβητο και με την διακοπή των σχέσεων με τα μικρασιατικά λιμάνια εξέλιπε πια ο λόγος της συνεννόησης μ’ αυτό το αλφάβητο. Τα αγγλικά έγιναν η διεθνής γλώσσα του εμπορίου και στο Αιγαίο, ώσπου τα greeklish (με τον όρο αυτόν πια) να μπαίνουν και πάλι στη ζωή μας μέσω της τεχνολογίας.
Στα greeklish, βεβαίως, υπάρχει ελευθερία απόδοσης των χαρακτήρων, έτσι ώστε π.χ. το γράμμα «ξ» να αποδίδεται με τέσσερις διαφορετικές μορφές: «x» για την φωνητική απόδοση στα αγγλικά, «ks» για όσους δεν θέλουν να μπερδευτούν με την ελληνική απόδοση του «χ», «j» που αντιστοιχεί στο ίδιο γράμμα του αγγλικού πληκτρολογίου, μέχρι και τον αριθμό «3» που… μοιάζει με το ελληνικό πεζό γράμμα! Ο καθένας χρησιμοποιεί τα greeklish όπως του αρέσει, όμως υπάρχει ειδικό πρότυπο (ISO 843:1999) που προσπαθεί να καθιερώσει ένα σύστημα για την μεταγραφή και τον μεταγραμματισμό των ελληνικών σε λατινικούς χαρακτήρες.
