Συνέντευξη με τον Μίλτο Πασχαλίδη
Ένας από τους πιο ταλαντούχους, σεμνούς και προσγειωμένους τραγουδοποιούς της νεότερης γενιάς είναι ο Μίλτος Πασχαλίδης. Με 8 προσωπικούς δίσκους και ξεχωριστές μουσικές συνεργασίες έχει να αναδείξει γραφή ουσιαστική, μουσική αισθαντική και ερμηνείες ιδιαίτερες. Πότε μας ξυπνάει από το λήθαργο της καθημερινότητας και πότε μας ησυχάζει από τη βαβούρα της ζωής. Τον συναντήσαμε και μίλησε στο flowmagazine.gr για τη δημιουργία, τις προσωπικές του αναφορές και τη ματιά του στο παραλύρημα που μας περιβάλει. Σε απόσταση ασφαλείας από την έπαρση που καραδοκεί στη γωνία, μας άνοιξε μια χαραμάδα στο δρόμο της ψυχής του, για να μας θυμήσει χαμογελώντας στο τέλος τα λόγια του Γιάννη Ρίτσου, «Γιατί εμείς δεν τραγουδάμε για να ξεχωρίσουμε, αδελφέ μου, απ’ τον κόσμο. Εμείς τραγουδάμε για να σμίξουμε τον κόσμο…».
Νέος δίσκος
– «Ξένοι σ’ έναν τόπο που αλλάζει», ένας νέος δίσκος τη φετινή χρονιά με την συνδρομή στους στίχους του Οδυσσέα Ιωάννου και μουσική δική σας. Νιώθετε την Ελλάδα να αλλάζει πρόσωπο φιλοξενώντας όλους εμάς σαν ξένες φιγούρες;
– Η αλήθεια είναι ότι όταν αποφασίσαμε να ονομάσουμε το δίσκο από έναν στίχο του Οδυσσέα στο τραγούδι «Κάποτε», δεν είχαμε στο μυαλό μας ότι θα άλλαζαν τα πράγματα τόσο ραγδαία μέσα σε έξι μήνες. Αυτό το κράτος, όχι η χώρα κάνει ό,τι μπορεί για να αισθανθεί ο πολίτης ξένος σ’ έναν τόπο που αλλάζει. Όταν βλέπεις να παίρνει η Χρυσή Αυγή 7% αισθάνεσαι πάρα πολύ οικείος στον τόπο σου; Εγώ όχι. Όταν 500.000 συμπολίτες μας ψήφισαν ενα φιλοναζιστικό κόμμα, πόσο καλά μπορεί να νιώθεις μ΄αυτό;
– Είναι ένας δίσκος με ροκ μπαλάντες αλλά και ωραία ζεϊμπέκικα. Νιώθετε να υπάρχει ένα αόρατο νήμα που να ενώνει το ένα τραγούδι με το άλλο;
– Προσπαθώ όλοι μου οι δίσκοι να έχουν ένα αφηγηματικό νήμα από την αρχή μέχρι το τέλος. Προσπαθώ να κάνω κυκλικούς δίσκους με αρχή, μέση και τέλος. Υπό αυτή την έννοια, η φόρμα, το αν ένα τραγούδι είναι μπαλάντα ή ζεϊμπέκικο, δεν παίζει τόσο μεγάλη σημασία. Η αφηγηματική σύνδεση έχει σημασία.
– Ο ήχος εδώ ενορχηστρωτικά είναι πιο σύγχρονος και με ηλεκτρονικές πινελιές. Τι διαφορετικό θέλατε να βγει από αυτή τη δουλειά σε σχέση με παλαιότερες που πλησιάζαν πιο πολύ στην παράδοση;
– Κάθε φορά που κάνω μια εργασία, δεν σκέφτομαι πολύ τις παλαιότερες. Δεν κάνω ό,τι μου κατέβει. Ξέρω τι έχει προηγηθεί από πριν. Όπως ξέρω τι έχει προηγηθεί για τους άλλους. Απλώς, η ανάγκη μου μερικές φορές με οδηγεί να γράψω πιο ηλεκτρικά πράγματα. Με την τεχνολογία δεν τα πάω πολύ καλά. Νιώθω πιο ασφαλής μ΄ένα μουσικό που φαλτσάρει παρά μ’ ένα μηχάνημα που είναι τέλειο. Θέλω να υπάρχει ο ανθρώπινος παράγοντας στους δίσκους και συχνά αφήνω λαθάκια που γίνονται αντιληπτά μόνο από μένα. Έτσι, έχω ένα αίσθημα, ότι έπαιξαν άνθρωποι και όχι κομπιούτερ. Παρ’ όλα αυτά, αυτή η δουλειά είναι πιο ηλεκτρική.
Μουσική δημιουργία
– Γεννηθήκατε Καλαμάτα, μεγαλώσατε Αθήνα, σπουδάσατε Κρήτη. Ποια λογίζετε για πατρίδα σας; Ποια κουβαλάτε μέσα σας;
– Εμένα πατρίδα μου είναι τα πρόσωπα. Δεν είναι ούτε τα ντουβάρια, ούτε οι τοίχοι, ούτε οι θάλασσες. Αυτή την περίοδο τα πρόσωπα που με αφορούν ζουν στην Αθήνα, άρα πατρίδα μου είναι η Αθήνα.
– Η φλογέρα ήταν το πρώτο σας παιδικό όνειρο φτιαγμένο από νότες. Τη θέση της πήρε η κιθάρα. Τι σημασία έχει για εσάς αυτό το όργανο; Τι συμβολίζει στην καθημερινότητα σας;
– Όταν ήμουν μικρός, μου είχε κάνει εντύπωση το σήμα του Τσοπανάκου της ΕΡΤ. Ζήτησα από τη μάνα μου να μου πάρει μια φλογέρα. Βέβαια, η μητέρα μου μου πήρε τελικά μία κιθάρα. Σήμερα η κιθάρα είναι η προέκταση του δεξιού μου χεριού.
– Η πρώτη συμμετοχή σας σε δίσκο ήταν με τους Χαϊνηδες το 1991 ενώ ακόμα σπουδάζατε μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο. Τι θα μπορούσε να ενώσει την ακρίβεια και την αυστηρότητα των μαθηματικών με την ζωντάνια της παράδοσης;
– Η μουσική έτσι κι αλλιώς είναι δομημένη πάνω στα μαθηματικά και είνια εξίσου αυστηρή. Δεν μπορεί να κάνει ο μουσικός ό,τι του κατέβει. Το ενδιαφέρον είναι ότι στον ακροατή πρέπει να φαίνεται ότι υπάρχει μια ελευθερία. Σ΄εμάς που είμαστε μουσικοί η αυστηρότητα της στο πώς πάιζουμε δεν μπορεί να μην είναι δεδομένη. Επίσης, δεν μπορείς να καταργήσεις τους κανόνες της μουσικής αν δεν τους ξέρεις πρώτα. Όπως και στα μαθηματικά για να κάνεις επέκταση των συνόλων, πρέπει να ξέρεις τα βασικά σύνολα. Όλα κατοικούν εντός μου. Δεν πήγα να κάνω κάποια σύνδεση με τη μουσική σύνθεση και τα μαθηματικά. Ασφαλώς, όμως η μαθηματική παιδεία με βοηθάει κατα καιρούς να ολοκληρώνομαι με τραγούδια.
– Έχετε γράψει δυνατά ζεϊμπέκικα όπως το «Πεθαμένες καλησπέρες». Τι είναι αυτό που σας λείπει από τη μουσική συνάντηση με το Δημήτρη Μητροπάνο;
– Μου λείπει το γεγονός ότι δεν θα έχω την ευκαιρία να τον ξαναδώ να τραγουδάει και να τραγουδήσουμε και μαζί. Δεν μου λείπει κάτι σε καθημερινό επίπεδο, γιατί δεν κάναμε παρέα τα τελευταία χρόνια. Μου λείπει, όμως που δεν θα πει καινούργια πράγματα, που δεν υπάρχει πια σαν στάση ζωής, σαν στάση καλλιτέχνη στη ζωή μου. Δεν το έχω συνειδητοποιήσει ακόμα καλά. Νομίζω ότι στο μέλλον θα μου λείψει περισσότερο.
– Στα τραγούδια σας υπάρχει λυρισμός και το στοιχείο της ιστορίας με αρχή μέση και τέλος. Υπάρχει κάποιος στιχουργός που τα λόγια του σφήνωσαν στο μυαλό σας έχοντας καταλυτική δράση στην τωρινή σας δημιουργία;
– Όχι, δεν υπάρχει στιχουργός που να μ’ έχει επηρεάσει. Αγαπώ πολύ όμως τον Άλκη Αλκαίο, το Μάνο Ελευθερίου. Μ’ αρέσει πολύ ο Οδυσσέας, μπορώ να ταυτιστώ με αυτά που γράφει. Δεν έχω αισθανθεί, όμως συνειδητά, ότι κάποιος μ’ έχει επηρεάσει ως γραφή. Πιθανόν να ισχύει αλλά δεν μπορώ να το πω εγώ αυτό.
– «Ηράκλειο-Καλαμάτα και βύσσινο γλυκό..», ένα τρυφερό τραγούδι με ένα φως. Αυτή η χαρά που περιγράφετε εδώ, είναι ο ορισμός της με τα δικά σας προσωπικά χρώματα;
– Αυτό το τραγούδι είναι γραμμένο το 1997. Έτσι οριζόταν η χαρά για μένα τότε. Τώρα μετά από 15 χρόνια, δεν είμαι σίγουρος είναι ίδιος ο ορισμός της χαράς για μένα. Τώρα χαρά παίρνω, όταν βλέπω την κόρη μου να χαμογελάει.
Ο ρόλος του συγγραφέα
-Το 2010 κάνατε την πρώτη σας συγγραφική απόπειρα με τις «Δυο Νύχτες στο Σαράντι» και ακολούθησε ο «Επόπτης». Τι σας οδήγησε να γράψετε αυτές τις διαφορετικές ιστορίες μεταξύ τους;
– Η κεντρική ιδέα ήταν, ότι μου περισσεύαν λέξεις από τα τραγούδια. Όταν γράφεις τραγούδια πρέπει να είσαι πολύ ακριβής, σύντομος, λακωνικός φτιάχνοντας ένα σύμπαν που διαρκεί 3 λεπτά. Αυτή είναι μια τρομερή άσκηση. Κάποια στιγμή αισθάνθηκα, ότι ήθελα να πω κι άλλες λέξεις. Μου τρέχανε από τα «μπατζάκια» και έπρεπε κάτι να τις κάνω. Τις έκανα μυθιστόρημα.
– Στον «Επόπτη» κυριαρχεί ο φόβος ενός ανθρώπου. Ποια είναι η ερμηνεία του φόβου για εσάς και εσείς με τι «κόλπα» τον αντιπαρέρχεστε καθημερινά;
– Ο ύψιστος φόβος είναι αυτός του θανάτου, είτε το παραδεχόμαστε, είτε όχι. Είτε μιλάμε για υψοφοβία, αριθμοφοβία, φοβία για τις μέλισσες, για οτιδήποτε γενικά, όλα ανάγονται σε ένα. Υπάρχει κι άλλος ένας φόβος, βέβαια, που τον ξέρεις μόνο αν είσαι γονιός, μην πάθει κάτι το παιδί σου. Στην πραγματικότητα αυτός υπερτερεί όλων. Οι ανθρώποι που δεν έχουν παιδιά, είναι τυχεροί, γιατί δεν θα γνωρίσουν ποτέ αυτό το φόβο. Τον φόβο του θανάτου τον αντιμετωπίζεις φέρνοντας το θάνατο μπροστά σου. Θέλει θάρρος, θράσος, τρέλα Βέβαια, είναι επικίνδυνο, γιατί μπορεί να οδηγήσει σε αμοραλισμό. Αν ζεις κάθε μέρα σαν να πρόκειται να πεθάνεις αύριο και κάνεις ό,τι βλακεία σου έρθει, επειδή δεν θα πεθάνεις αύριο, θα πληρώσεις τη βλακεία που έκανες σήμερα. Είναι μια διαρκής πάλη στην οποία είναι μαθηματικά βέβαιο ότι θα χάσουμε. Μια παρήγορη σκέψη είναι, ότι, όταν θα έρθει ο θάνατος, εμείς θα λείπουμε.
Υπέροχα αυθόρμητος
– Έχετε μια κόρη σε μικρή ηλικία. Αν μεγαλώνοντας σας ρωτήσει, τι χρειάζεται στον κόσμο μέσα για να ζήσει, τι θα της απαντήσετε;
– Θα της απαντούσα ότι χρειάζεται να είναι ο εαυτός της, να μην προσποιείται τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο.
– Φέτος πραγματοποιείτε περιοδεία παρέα με τον Μαχαιρίτσα, Σταρόβα και Μπουλά. Τι αέρα θα φέρει αυτή η μουσική «έκρηξη» στο φετινό καλοκαίρι; Τι να περιμένει ο κόσμος;
– Ο κόσμος θα δει πολλά ωραία τραγούδια, ωραία διάθεση και αντίδοτο στη στεναχώρια του.
– Τι σας κάνει αισιόδοξο σήμερα;
– Είμαι αθεράπευτα ρομαντικός και κάθομαι κάτω από τη μηλιά, περιμένοντας να πέσει τ’ αχλάδι. Πάντα ονειρεύομαι το απραγματοποίητο. Η οικονομική κρίση με φοβίζει λιγότερο από την κρίση των σχέσεων των ανθρώπων. Το αν θα έχουμε λιγότερα λεφτά, είναι κάτι που αντιμετωπίζεται, αν κάποιος έχει την επάρκεια και τους ανθρώπους γύρω του. Αυτό είναι το μείζον.
– Τί μήνυμα θα θέλατε να περάσετε σε όλους τους Έλληνες μέσα από ένα μικρόφωνο που θα σας άκουγε όλη η χώρα;
– Δεν υπάρχει κανένα μήνυμα πίσω από αυτό. Είναι αυτό που βλέπετε και ακούτε. Δεν είναι λίγο έτσι και λίγο αλλιώς. Μου είναι δύσκολο να περιγράφω τα τραγούδια και τα βιβλία μου. Όλη μου τη ζωή παλεύω να ζω και να μην περιγράφω τη ζωή. Όσο περισσότερο περιγράφεις τη ζωή, τόσο περισσότερο χρόνο χάνεις από το να ζεις. Προτιμώ, όποιος ακούει τα τραγούδια μου να καταλαβαίνει αυτό που θέλει εκείνος.
