Macchiaioli: Τα Χρώματα της Ζωής

Στη Φλωρεντία της δεκαετίας του 1860 μια νέα ‘‘μόδα’’, ένα καινούριο στυλ αναπτύχθηκε από μια ομάδα ανθρώπων, που ήταν γνωστοί ως ‘‘Macchiaioli’’. Οι λάτρεις του καφέ ίσως μπορέσουν να μαντέψουν το λόγο για τον οποίον οι καλλιτέχνες αυτοί ονομάστηκαν έτσι. Ο καφές Macchiato έχει την ίδια ρίζα με τη λέξη ‘‘Macchiaioli’’. ‘‘Macchia’’ στα Ιταλικά λοιπόν είναι ο λεκές, η κηλίδα το σημάδι και άλλα συνώνυμα. Ο ‘‘λεκές’’ από το γάλα είναι στον καφέ περίπου το ίδιο με αυτό που ήταν και τα χρώματα των Macchiaioli στους πίνακες που δημιουργούσαν. Τουλάχιστον έτσι τους έδωσε το όνομά ή καλύτερα τον τίτλο αυτόν ένας κριτικός τέχνης όταν απογοητευμένος αντίκρισε την τέχνη τους. Παρ’ όλο που το όνομα αυτό τους δόθηκε με στόχο να τους προσβάλλει, οι Macchiaioli ενθουσιάστηκαν, το δέχθηκαν με χαρά και του άλλαξαν τη σημασία του.

Οι ‘‘κηλίδες’’ και οι ‘‘λεκέδες’’ καλλιτεχνών όπως ο Fattori, ο Lega και ο Signorini συνεχίστηκαν, αναπτύχθηκαν και ωρίμασαν δικαιώνοντας τους Macchiaioli που πλέον διέφεραν και ξεχώριζαν όχι μόνο σαν τέχνη αλλά και σαν αναγνωρισμένη ομάδα. Δεν ήταν απλοί καλλιτέχνες, της μοντέρνας μεν ‘‘κοινής’’ δε τέχνης. Ήθελαν να ξεχωρίζουν και να διαφέρουν από καθετί συνηθισμένο και αποδεκτό κάτι το οποίο είναι εμφανές και πλήρως κατανοητό από τις ιδιαίτερα ασυνήθιστες για την εποχή, επαναστατικές, ‘‘κηλιδωμένες’’ πινελιές των έργων τέχνης τους. Έργα τέχνης που δημιουργούσαν ‘‘en plein air’’, δηλαδή στην ύπαιθρο, σε μικρό χρονικό διάστημα σε αντίθεση με πολλούς άλλους καλλιτέχνες της εποχής που ήταν σχεδόν αφύσικα προσκολλημένοι στο στούντιό τους και συχνά χρειάζονταν πολλούς μήνες για να τελειοποιήσουν τα έργα τους.

Αυτό που διαφοροποιούσε περισσότερο τους Macchiaioli και τους έκανε τόσο ξεχωριστούς είναι ότι κατάφερναν πάντα να αναδεικνύουν χρώματα μέσα από το απόλυτο, με την πρώτη ματιά, μαύρο. Οι Macchiaioli εμπιστεύονταν τη φύση και την κρίση τους και ήξεραν πως ο κόσμος είναι φτιαγμένος από χρώματα, κάτι το οποίο το έδειχναν σε όλο του το μεγαλείο. Ενώ το στυλ των Macchiaioli θυμίζει έντονα το Γαλλικό ιμπρεσιονισμό, θα μπορούσαν να θεωρηθούν ακόμα και ρεαλιστές επειδή η σκέψη, οι ιδέες και τα θέματά τους ήταν πάντα εμπνευσμένα από την πραγματικότητα.

Ο ‘‘αρχηγός’’ και ένας από τους σπουδαιότερους οδηγητές των Macchiaioli ήταν ο Giovanni Fattori που γεννήθηκε στο Livornoτο 1825 και πέθανε το 1908. Η τεχνική του δεν ξεφεύγει καθόλου από τα χαρακτηριστικά της ευρύτερης τεχνικής των Macchiaioli όπως είναι φυσικό. Τα φωτεινά, συνήθως ζεστά, ζωντανά, και φρέσκα χρώματα πλημμυρίζουν τα έργα του. Θεματολογία του είναι η στρατιωτική, αγροτική, καθημερινή ζωή και πορτραίτα φίλων, συγγενών και συνανθρώπων του. Το Πορτρέτο Ενός Κοριτσιού Αγροτών στο Προφίλ είναι ένα πολύ καλό παράδειγμα της τεχνικής του. Γενικότερα τα έργα του, ακόμα και αν περιέχουν κίνηση όπως αυτά με αγροτικά θέματα, δίνουν την αίσθηση της ηρεμίας και ζεστασιάς. Το συγκεκριμένο πορτραίτο χρονολογείται στα 1875 με 1877 και βρίσκεται στη Γκαλερί Μοντέρνας Τέχνης του Τορίνο. Ο Fattori δε χρησιμοποιεί κανένα απόλυτο χρώμα. Δεν υπάρχει απόλυτο μαύρο ούτε απόλυτο άσπρο. Ούτε καν απόλυτο καφέ. Αυτό που βλέπουμε είναι το αποτέλεσμα μιας μίξης διαφόρων τόνων των τεσσάρων βασικών χρωμάτων που χρησιμοποιεί. Συγκεκριμένα, ο καλλιτέχνης παίζει με μαεστρία με τα χρώματα, σπάζοντας το μαύρο του φορέματος του κοριτσιού με καφέ, ανοιχτό και σκούρο, δίνοντας χρώμα και φως σε αυτό που με την πρώτη ματιά φαίνεται σαν ένα απλό μαύρο. Το ‘‘βρώμικο’’ άσπρο του τοίχου, που λειτουργεί σαν φόντο, δημιουργεί αντιθέσεις, κάνοντας το κορίτσι να ξεχωρίζει και ξεφεύγοντας από το καθεστώς του μονόχρωμου φόντου στα πορτραίτα. Την ίδια στιγμή, αποδίδει και έναν έντονο ρεαλισμό που ταιριάζει απόλυτα στη θεματολογία αυτής της δημιουργίας. Το στυλ του εκφράζει μια παιδικότητα και μια παιχνιδιάρικη διάθεση που συνοδεύει την αθωότητα και ζωντάνια του μικρού κοριτσιού κάνοντας τους παιδικούς ‘‘λεκέδες’’ απόλυτα αποδεκτούς χάρη στο θέμα που απεικονίζει και τη αρτιότητα του αποτέλεσματος.

Ο άντρας που απεικονίζεται στο έργο του 1867 του Fattori O Silvestro Lega στη Rivaal Mare, δεν είναι άλλος από ακόμα έναν από τους πιο σημαντικούς Macchiaioli. Αυτό το έργο είναι και πάλι άκρως ρεαλιστικό από πλευράς του θέματος με το οποίο ασχολείται ο Fattori. Ο Fattori δείχνει τον Lega να δημιουργεί με τον χαρακτηριστικότερο τρόπο των Macchiaioli, enpleinair. O Lega έζησε την ίδια περίοδο με τον Fattori. Γεννήθηκε το 1826 στη Modigliana και πέθανε το 1895. Μπορεί κανείς, εύκολα να δει ότι όλοι τους ακολουθούσαν της αξίες και τις ‘‘συνήθειες’’ των Macchiaioli. O Lega έκανε το ίδιο που έκανε και ο Fattori. Aπεικόνισε το 1885 τον ζωγράφο Tommasi να ζωγραφίζει σε ένα μουσαμά που ονομάστηκε O ζωγράφος Tommasi που ζωγραφίζει στον κήπο (και αυτός en plein air). O Tommasi αποτελεί το κέντρο του έργου αυτού επιτυγχάνοντας να δείξει τη σημασία που είχε η τέχνη για τους Macchiaioli. Το μαύρο χρώμα αποφεύγεται, ενώ δεσπόζει το φωτεινό μπεζ και ζαχαρί άσπρο και το πράσινο της φύσης που βρίσκεται μέσα στον πίνακα του Tommasi. Ιδιαίτερα εντυπωσιακός είναι ο τρόπος με τον οποίον ο Lega κατάφερε να δώσει φως σε μια σχετικά σκουρόχρωμη δημιουργία, χωρίς να χρησιμοποιεί την ομπρέλα που θα έκανε το σύνολο αφύσικο.

Ο γεννημένος στο Santa Croce το 1835 Telemaco Signorini ήταν και αυτός μία από τις πιο σημαντικές φιγούρες για την ίδρυση των Macchiaioli. O Signorini ταξίδευε συχνά στο Παρίσι και το Λονδίνο και έκανε φίλους που κράτησε ως το θάνατό του το 1901. Ένα από τα ομορφότερα και πιο τρυφερά και ζεστά ίσως έργα είναι Οι Λόφοι του Settignano και είναι δικό του έργο. Χρονολογείται στο 1885 και είναι ένα από τα χαρακτηριστικότερα έργα που έχει τα στοιχεία των Macchiaioli. Τα χρώματά του ρέουν και προκαλούν στο θεατή ένα αίσθημα ηρεμίας, ασφάλειας και χαλάρωσης, ταξιδεύοντάς τον στην εποχή και το χώρο του καλλιτέχνη. Ο θεατής νιώθει ότι βρίσκεται μπροστά στο κορίτσι του καμβά και όχι ότι κοιτά έναν απλό πίνακα. Το κορίτσι δεν είναι παγιδευμένο κάτω από τον κρύο ουρανό αλλά αντιθέτως προστατεύεται από το περιβάλλον της, με την κορυφή του κεφαλιού της να ακουμπάει ακριβώς τη γραμμή του ορίζοντα. Δεν ποζάρει, παρά είναι φυσική και δεν ασχολείται με τον καλλιτέχνη μεταφέροντας έτσι με πλήρη επιτυχία τον αυθορμητισμό της τέχνης των Macchiaioli.

Oι Macchiaioli κατάφεραν μέσα από την απόρριψη να δημιουργήσουν ένα μοναδικό είδος τέχνης το οποίο το ακολούθησε ο Γαλλικός ιμπρεσιονισμός που επηρέασε σε μεγάλο βαθμό πολλά είδη τέχνης. Οι Macchiaioli ξεχωρίζουν για το στυλ και τη θεματολογία τους και είναι αξιοθαύμαστος ο τρόπος με τον οποίο συνδυάζουν το ρεαλισμό με μια ρομαντική και ιμπρεσιονιστική ατμόσφαιρα. Το αποτέλεσμα είναι τουλάχιστον μοναδικό έως ανεπανάληπτο και μαγευτικό.

Συντάκτης: Μαρτίνα Δημοπούλου,

Influence:

Η Μαρτίνα Δημοπούλου εξειδικεύεται σε θέματα Τέχνης…