“Κάποτε στη Σαλονίκη”, της Μεταξίας Κράλλη
Πριν λίγο καιρό, σε ένα μικρό βιβλιοπωλείο του Ηρακλείου, έπεσε στα χέρια μου το μυθιστόρημα με τίτλο «Κάποτε στη Σαλονίκη». Το πρώτο πράγμα που με μαγνήτισε ήταν η εικόνα στο εξώφυλλό του. Αντικείμενα μιας άλλης εποχής έμεναν να θυμίζουν την ιστορία ανθρώπων που είχαν ζήσει κάποτε στο παρελθόν και μάλλον είχαν υποφέρει πολλά. Αμέσως γύρισα στο οπισθόφυλλο και διάβασα την περίληψη του έργου. Απλή και γοητευτική μαγνήτιζε τον αναγνώστη κάνοντάς τον να θέλει να γίνει κομμάτι όλων των μυστικών που θα μπορούσαν να κρύβονται σε αυτή την αλλοτινή αφήγηση που, ποιος ξέρει; Ίσως κάποτε να είχε γίνει στ’ αλήθεια. Λίγες ώρες αργότερα, το βιβλίο βρισκόταν στα χέρια μου κι εγώ γλιστρούσα ανυπόμονα μία- μία στις σελίδες του…
Τα μυστικά του παρελθόντος
Η ιστορία του υπέροχου αυτού βιβλίου της Μεταξίας Κράλλη, εξελίσσεται αβίαστα μπροστά στα μάτια του αναγνώστη, ο οποίος παρακολουθεί τα γεγονότα συμμετέχοντας νοητά και συναισθηματικά στο πάθος των ηρώων, οι οποίοι αναζητούν τον εαυτό τους μέσα στα πιο δύσκολα χρόνια του νεότερου ελληνισμού.
Η αφήγηση ξεκινάει λίγα χρόνια μετά την Μικρασιατική Καταστροφή. Η Ελλάδα απροετοίμαστη υποδέχεται τα παιδιά της, πληγωμένα από τη φρίκη του πολέμου και προσπαθεί να τους χαρίσει ένα σπιτικό και μια νέα πατρίδα. Ανάμεσα στους πρόσφυγες, η έφηβη τότε, Χριστινά Παπάζογλου, η οποία αναζητά μια καινούρια ζωή στην όμορφη Θεσσαλονίκη, δίπλα στον ηλικιωμένο μητροπολίτη θείο της. Κοντά του θα νιώσει τη θαλπωρή της οικογενείας ενώ στην πόλη αυτή η Χριστίνα θα αποκτήσει τις πρώτες τις φιλίες ως έφηβη μαθήτρια, θα κάνει όνειρα για το μέλλον της και θα αισθανθεί τα πρωτόγνωρα σκιρτήματα της νιότης. Παράλληλα, θα ανακαλύψει έναν άλλο κόσμο να ξεπροβάλει γύρω της στην αλλοτινή συμπρωτεύουσα: αυτόν της αίγλης και της πολυτέλειας της εύπορης εβραϊκής κοινότητας της εποχής, μιας και ο Αλμπέρτο Μταλών, γόνος μιας τέτοιας οικογένειας, είναι γείτονας και συμμαθητής της στο σχολείο.
Σύντομα τα δύο παιδιά θα ερωτευτούν όμως, οι αυστηροί κοινωνικοί και θρησκευτικοί κανόνες της Θεσσαλονίκης του μεσοπολέμου δεν θα αφήσουν άλλα περιθώρια στο ζευγάρι παρά να ακολουθήσει διαφορετικούς δρόμους, πραγματοποιώντας ο καθένας τα όνειρά του, μέσα σε μια προπολεμική Ελλάδα, χαμένη στις πολιτικές εξελίξεις, στη φτώχεια και στην κοινωνική αναταραχή.
Καθώς η αφήγηση τρέχει, ο αναγνώστης παρακολουθεί με αγωνία την ταραγμένη ιστορία του Αλμπέρτο και της Χριστίνας, η οποία πλαισιώνεται από τις εμπειρίες προσώπων φαινομενικά αταίριαστων μεταξύ τους, που όμως πάντα κάτι τους ενώνει παρά τις, για πολλούς αγεφύρωτες, διαφορές τους. Φτώχεια και πλούτος, εβραίοι, χριστιανοί και πρόσφυγες, όλοι δεμένοι στα τερτίπια της ιστορίας που αργά ή γρήγορα θα φέρει μια νέα σύμφορα στην Ελλάδα. Αυτή θα είναι η κατοχή που έρχεται με τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και φέρνει μόνο πόνο και καταστροφή. Θα καταφέρουν οι ήρωες να γλιτώσουν από όλα όσα έχει γράψει η ιστορία και να βρουν τη δική τους Ιθάκη; Θα παραμείνουν πιστοί στις πεποιθήσεις τους, παρά τις αντιξοότητες, ξεπερνώντας τελικά τον ίδιο τους τον εαυτό;
«Κάποτε στη Σαλονίκη…»
Όλοι μας λίγο πολύ, μέσα από την ιστορία γνωρίζουμε τις συμφορές που πέρασε ο ελληνισμός την περίοδο της Κατοχής, τις καταστροφές και τον πόνο που έφερε ο πόλεμος. Επίσης γνωρίζουμε πως κάποτε η Ελλάδα ήταν γεμάτη από Ισραηλίτικες κοινότητες που άνθιζαν και άκμαζαν, με Εβραίους που ζούσαν πλάι στους Έλληνες, που μοιράζονταν μαζί στιγμές της καθημερινότητας, λύπες και χαρές. Αυτό όμως που δεν γνωρίζουμε είναι πόσο βάναυσα ξεριζώθηκαν αυτοί οι άνθρωποι από δίπλα μας, σαν ενοχλητικά ζιζάνια, πως εκείνη την ταραγμένη εποχή των διωγμών, οι άνθρωποι έχαναν τις οικογένειές, τους φίλους και την πατρίδα τους, είτε ήταν Έλληνες, είτε Εβραίοι, είτε Έλληνες- πρόσφυγες της Μικράς Ασίας.
Μέσα από αυτό το συγκλονιστικό βιβλίο της κυρίας Μεταξίας Κράλλη, ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να αισθανθεί έστω και στο ελάχιστο την προσπάθεια, τον φόβο, τον πόνο, την αγάπη και τα όνειρα αυτών των ανθρώπων που ξαφνικά βρέθηκαν να παλεύουν με την ιστορία και τον ίδιο τους τον εαυτό. Η ροή των γεγονότων είναι γοργή, πράγμα που δεν αφήνει κανένα περιθώριο για κούραση από την ανάγνωση, χαρίζοντάς μας ένα αριστούργημα που σίγουρα θα θυμόμαστε για πολύ καιρό.
