Φύλλο μηδέν, Ουμπέρτο Έκο
Ο Ουμπέρτο Έκο (1932-2016) δεν χρειάζεται συστάσεις για το ελληνικό κοινό. Είναι πασίγνωστος κυρίως από το πρώτο του μυθιστόρημα «Το όνομα του ρόδου», που έγινε ταινία με πρωταγωνιστή τον Σον Κόνερυ, στο ρόλο του μοναχού-ντετέκτιβ. Ακολούθησαν βέβαια και άλλα με πιο γνωστά «Το Εκκρεμές του Φουκό» και «Το μοναστήρι της Πάρμας».
Με μεγάλο ενδιαφέρον αλλά και περιέργεια άρχισα να διαβάζω το τελευταίο του, που είναι το παρουσιαζόμενο. Πριν συνεχίσουμε όμως, ας πάρουμε μιαν ιδέα για το περιεχόμενο του βιβλίου:
Ένα συνονθύλευμα δημοσιογράφων μιας καθημερινής εφημερίδας που δε νοιάζεται τόσο για την πληροφορία όσο για εκβιασμούς, λασπολογίες και φτηνές ιστορίες.
Ένας παρανοϊκός συντάκτης που αναβιώνει πενήντα χρόνια Ιστορίας υπό το φως μιας σατανικής πλεκτάνης με επίκεντρο το πτώμα ενός ψευτο-Μουσολίνι σε αποσύνθεση.
Στις σκιές παραμονεύει η μυστική δεξιά Επιχείρηση Gladio, η μασονική Στοά P2, η υποτιθέμενη δολοφονία του Πάπα Ιωάννη Παύλου Ι, το πραξικόπημα του πρίγκιπα Τζούνιο Βαλέριο Μποργκέζε, η CIA, και είκοσι χρόνια σφαγής και συγκάλυψης.
Μια χλιαρή ιστορία αγάπης ανάμεσα σε έναν αποτυχημένο αφανή συγγραφέα και ένα ενοχλητικό κορίτσι το οποίο, για να βοηθήσει την οικογένειά του, έχει παρατήσει το πανεπιστήμιο και ασχολείται με τα ροζ κουτσομπολιά.
Ένα τέλειο εγχειρίδιο κακής δημοσιογραφίας, όπου ο αναγνώστης αρχίζει σιγά σιγά να αναρωτιέται αν πρόκειται για μυθοπλασία ή πιστή αποτύπωση της πραγματικότητας.
Μια ιστορία που εκτυλίσσεται το 1992 –χρονιά που προοιωνίστηκε πολλά μυστήρια και απερισκεψίες των επόμενων είκοσι ετών– ακριβώς τη στιγμή που οι δύο πρωταγωνιστές νόμιζαν ότι ο εφιάλτης είχε τελειώσει.
Ένα πικρό και γκροτέσκο επεισόδιο που λαμβάνει χώρα στην Ευρώπη κατά την περίοδο μετά τη λήξη του πολέμου και φτάνει μέχρι το σήμερα – ένα επεισόδιο που θα κάνει τον αναγνώστη να αισθανθεί τόσο χαμένος όσο και οι δύο πρωταγωνιστές.
Το βιβλίο κινείται σε δύο παράλληλους άξονες: τον σκοτεινό κόσμο της δημοσιογραφίας και τα πολιτικά παρασκήνια της Ευρώπης, όπως αναφέρθηκε πιο πάνω. Προσωπικά, βρήκα συναρπαστικό τον πρώτο από αυτούς. Εδώ ο συγγραφέας αποκαλύπτει και ταυτόχρονα καταγγέλλει τα κόλπα του τύπου (ροζ σκάνδαλα, λασπολογίες, υπαινιγμοί κλπ) και γενικότερα της δημοσιογραφίας, με τα οποία παραποιείται η αλήθεια προκειμένου να επιτευχθούν υποχθόνιοι σκοποί μεταξύ των οποίων και οι εκβιασμοί.
Το μεγάλο όφελος του αναγνώστη είναι ότι όταν τελειώσει το βιβλίο θα είναι υποψιασμένος. Θα βλέπει με διαφορετικό μάτι κάποιες «ειδήσεις» από τον τύπο (έντυπο και ηλεκτρονικό) και δεν θα θεωρεί εξ ορισμού αλήθειες αυτές που του σερβίρουν ως τέτοιες. Ας μην ξεχνάμε ότι η λέξη «μετα-αλήθεια» (η πολιτική ρητορική/πρακτική που αγνοεί την αλήθεια και βασίζεται σε μια προσωπική, ενίοτε εντελώς πλαστή, εκδοχή της πραγματικότητας) είναι η λέξη της χρονιάς, σύμφωνα με το λεξικό της Οξφόρδης (Oxford Dictionaries). Συναφής όρος είναι ο νεολογισμός «εναλλακτική πραγματικότητα»! Όλα αυτά σκοπό έχουν την χειραγώγηση των μαζών και συγκλίνουν σε μια κοινή συνισταμένη: την διαπλοκή.
Η συγγραφική δεινότητα του Έκο δεν παρουσιάζει το θέμα του σαν ένα βαρετό δοκίμιο αλλά ως ένα συναρπαστικό ανάγνωσμα. Σε αυτό το αποτέλεσμα συνετέλεσε και η άρτια μετάφραση της Έφης Καλλιφατίδη, η οποία δεν διστάζει να βάλει και τις δικές της πινελιές όπως (σελίδα 241) «…μόλις γίνουμε οριστικά Τρίτος Κόσμος, η χώρα μας θα είναι απολύτως κατάλληλη για ζωή, λες κι είμαστε μακριά στη Χαβάη, μακριά εγώ κι εσύ». Με τις επτά τελευταίες λέξεις μας κλείνει το μάτι, αναφερόμενη στο στίχο του γνωστού τραγουδιού.
Από τις εκδόσεις Ψυχογιός, 348 σελίδες, πρώτη έκδοση 50.000 αντίτυπα.
«Ο συνεργάτης μας κ. Άρης Γαβριηλίδης είναι συγγραφέας και εικαστικός. Περισσότερα για αυτόν και το έργο του εδώ.»
