Ο Μεγάλος Ευνούχος της Κωνσταντινούπολης του Ζουλφού Λιβανελί

Ο συγγραφέας Ζουλφού Λιβανελί ξεναγεί τον αναγνώστη στα άδυτα του κόσμου του σουλτανικού σεραγιού, ενός κόσμου νοσηρού, βάρβαρου, απάνθρωπου, άρρηκτα συνυφασμένου με την κατάχρηση εξουσίας.

Πρόλογος: Μίκης Θεοδωράκης

Μετάφραση: Φραγκώ Καράογλαν

Σύνοψη Μυθιστορήματος

Η εποχή της ηγεμονίας του σουλτάνου Ιμπραήμ Α΄ του Τρελού τον 17ου αιώνα (1640 -1648).

Τοπ Καπί, το σεράι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που διοικήθηκε συνεχόμενα επί πεντακόσια χρόνια από τον Οίκο των Οσμανιδών. Μέσα από την αφήγηση του Αιθίοπα Χαρέμ Αγά, υπεύθυνου του αυτοκρατορικού χαρεμιού, ο συγγραφέας Ζουλφού Λιβανελί ξεναγεί τον αναγνώστη στα άδυτα του κόσμου του σουλτανικού σεραγιού, ενός κόσμου νοσηρού, βάρβαρου, απάνθρωπου άρρηκτα συνυφασμένου με την κατάχρηση εξουσίας.

Τα ιστορικά γεγονότα που συνθέτουν τη δράση δεν τοποθετούνται στο χρόνο, ενώ τα ονόματα των ιστορικών προσώπων δεν αναφέρονται, δίνοντας σε αυτό το λογοτεχνικό αριστούργημα, την ελευθερία ενός “οριενταλιστικού” μυθιστορήματος.

Ο άνθρωπος που έχει υπό τον απόλυτο έλεγχό του το χαρέμι, ο Αρχιευνούχος του Τοπ Καπί, παρ’ όλη την ευχέρεια κινήσεων που του επιτρέπει το αξίωμά του, στην πραγματικότητα παρουσιάζεται ως ένας ήρωας συνθλιμμένος από την σουλτανική ισχύ, υπηρετώντας τους Οθωμανούς ηγεμόνες, από τότε που νεαρό αγόρι, πουλήθηκε στο σκλαβοπάζαρο της Κωνσταντινούπολης. Μέσα από τη διήγηση της προσωπικής του τραγωδίας, ξεδιπλώνονται οι ίντριγκες των παλλακίδων και οι μηχανορραφίες που εξυφαίνονται από τα μέλη της οθωμανικής δυναστείας.

Η σκληρότητα των Οθωμανών ηγεμόνων

Όπως εύστοχα επισημαίνει ο αείμνηστος Έλληνας μουσικοσυνθέτης Μίκης Θεοδωράκης στον πρόλογο του βιβλίου, για το ελληνικό αναγνωστικό κοινό ο Μεγάλος Ευνούχος της Κωνσταντινούπολης, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς αποκαλύπτει τον άγνωστο και ταυτόχρονα βάναυσο κόσμο που κρύβεται πίσω από την λέξη «Σουλτάνος», μία λέξη συνδεδεμένη με την έννοια της υποδούλωσης και της μακρόχρονης καταπίεσης.

Ο Λιβανελί, δια στόματος του κεντρικού ήρωα, αποκαλύπτει ότι η σκληρότητα των Οθωμανών ηγεμόνων ήταν ανεξάντλητη και δεν περιοριζόταν αποκλειστικά στους ραγιάδες. Η ζοφερή ατμόσφαιρα που επικρατεί στο παλάτι του Τοπ Καπί, φανερώνει την αγριότητα της απόλυτης εξουσίας των σουλτάνων, στρεφόμενη προς κάθε κατεύθυνση προκειμένου να διατηρηθεί η καθεστηκυία τάξη, φτάνοντας στα όρια της παραφροσύνης.

Οι συναισθηματικές διακυμάνσεις του Αρχιευνούχου

Στην ουσία το μυθιστόρημα αυτό, καταδεικνύει τις ακρότητες της απόλυτης εξουσίας και τις πολλαπλές της εκφάνσεις. Ο Αρχιευνούχος, ζώντας στο πλάι των ηγεμόνων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, βιώνει μία ευρεία γκάμα συναισθηματικών διακυμάνσεων από την υποταγή και την αφοσίωση, μέχρι το φόβο, το μίσος για την επίκτητη αναπηρία του και την αλαζονεία. Η αυτολύπηση γίνεται δεύτερη φύση αυτού του δυστυχισμένου ανθρώπου, του οποίου η ύπαρξη είναι άμεσα συνδεδεμένη με τη ζωή των οθωμανικών ανακτόρων.

Κάποτε ηρωικός και άλλοτε φοβισμένος, πότε υποτάσσεται στην μοίρα του ή άλλες φορές προσπαθεί να την αλλάξει προς όφελός του, ενεργώντας υπόγεια. Ενίοτε πάλι φαίνεται διψασμένος για εξουσία προσπαθώντας να επιβιώσει σ’ ένα επικίνδυνο και ανταγωνιστικό περιβάλλον, έχοντας επίγνωση των πράξεών του και των θανάσιμων συνεπειών τους. Τελικά, προσαρμόζεται φιλοσοφώντας και αποδέχεται στωικά τις νέες εξελίξεις.

Το συμπέρασμα- δίδαγμα της ιστορίας

Το τραγικό συμπέρασμα και ταυτόχρονα ηχηρό δίδαγμα είναι το εξής: Ιστορίες όπως του Μεγάλου Ευνούχου, παραμένουν διαχρονικές και μόνο οι ήρωες αλλάζουν μορφές, προκαλώντας ρίγη τρόμου και φόβου, καθώς ξετυλίγεται η αιμοσταγής και αλλόκοτη ανθρώπινη φύση.

Ο Ζουλφού Λιβανελί, συγγράφει μία αλληγορία της σχέσης του ανθρώπου με την εξουσία και μας την αφηγείται συνθέτοντας ένα κλασικό τουρκικό παραμύθι, καταγεγραμμένο από την οπτική ενός λαϊκού φιλοσόφου.

Βιβλιογραφία

Λιβανελί Ζουλφού (2013), Ο Μεγάλος Ευνούχος της Κωνσταντινούπολης, Μυθιστόρημα, μτφρ. Φραγκώ Καράογλαν, Αθήνα: εκδ. Πατάκη.