Διορθωτικές αλλαγές στο δημοτικό σχολείο
Οι καινοτομίες, που μπαίνουν δειλά δειλά τα τελευταία χρόνια στα δημοτικά σχολεία είναι μια προσπάθεια της πολιτείας να ανοίξει τα παράθυρα του σχολείου στα πραγματικά κοινωνικά δρώμενα, στα πραγματικά προβλήματα, στη σύγχρονη τεχνολογία, στις νέες επιστημονικές γνώσεις και πληροφορίες, στο περιβάλλον κλπ. Παράλληλα, θέλει να εισάγει στη σχολική τάξη νέες μεθόδους διδασκαλίας, νέα ατμόσφαιρα και νοοτροπίες.
Οι καινοτομίες που εισήχθησαν και εισάγονται ακόμη είναι μεταξύ των άλλων η περιβαλλοντική εκπαίδευση, το ολοήμερο σχολείο, η διαπολιτισμική εκπαίδευση, η αγωγή υγείας, η ευέλικτη ζώνη, η πληροφορική κά.
Όλες αυτές οι καινοτομίες εφαρμόζονται στην πλειοψηφία τους σαν «προγράμματα», κρατώντας «αποστάσεις» από το κανονικό πρόγραμμα του παραδοσιακού σχολείου. Κι εδώ ακριβώς φαίνονται οι αδυναμίες του σημερινού αναλυτικού προγράμματος και η αδυναμία των υπευθύνων της παιδείας για μια ριζική ανανέωση και συγχρονισμό της διδακτέας ύλης. Στα «χαρτιά» υπάρχουν προγράμματα και θεωρίες. Μόνο στα χαρτιά.
1. Περιβαλλοντική εκπαίδευση
Η περιβαλλοντική εκπαίδευση είναι ό,τι το καλύτερο συνέβη στα εκπαιδευτικά πράγματα τα τελευταία χρόνια. Παρότι το ζητούμενο είναι πάντα η ευαισθητοποίηση σε θέματα περιβάλλοντος (φυσικού, κοινωνικού, παραδοσιακού κλπ.), η Π.Ε. έχει πάρει ήδη οντότητα σύγχρονης διδακτικής πρακτικής που επιδιώκει να διαμορφώσει υπεύθυνους μαθητές ερευνητές, συστηματικούς εργάτες της πληροφορίας και της γνώσης, της έρευνας, της αξιοποίησης των εμπειριών και πληροφοριών με τη χρήση συστηματικών επιστημονικών μεθόδων επεξεργασίας (Στατιστική, ερωτηματολόγια, αναλύσεις, εργασίες κλπ). Φυσικά το μεγάλο κέρδος για τα παιδιά που ασχολούνται με την Π.Ε. είναι η ευαισθητοποίηση πάνω σε θέματα περιβάλλοντος και όχι μόνον. Η ευαισθητοποίηση, άλλωστε, δεν έχει συγκεκριμένους προσδιορισμούς. Η πρακτική της διδακτικής στα προγράμματα Π.Ε. εμπλέκει και τον εκπαιδευτικό σε προσεγγίσεις ενδιαφέρουσες που έχουν χρήσιμες προεκτάσεις στη γενική αντίληψη του ρόλου και των στόχων του σχολείου.
2. Ολοήμερο σχολείο
Το «Ολοήμερο Πιλοτικό Σχολείο» είναι μια «καινοτομία» στην Πρωτοβάθμια ελληνική εκπαίδευση που εφαρμόστηκε συστηματικά το σχολικό έτος 1999 – 2000 σε 28 δημοτικά σχολεία της χώρας (νόμος 2525/1997). Η «καινοτομία» συνίσταται στο ότι τα παιδιά παραμένουν στο σχολείο 2 με 2,5 ώρες παραπάνω (περίπου μέχρι τις 4 το απόγευμα) υποχρεωτικά. Το 1998 με υπουργική απόφαση (Γ1/884/1998) καθιερώθηκε και το «Ολοήμερο Σχολείο Διευρυμένου Ωραρίου). Η διαφορά με το πρώτο είναι ότι στο σχολείο αυτό είναι προαιρετική η φοίτηση. Η «φιλοσοφία» και η ουσία των δύο αυτών τύπων σχολείων είναι σχεδόν η ίδια.
Κυριότεροι στόχοι του Ολοήμερου Σχολείο σύμφωνα με τα επίσημα κείμενα είναι:
· Να διευρύνει τις κοινωνικές παρεμβάσεις του σχολείου και να δημιουργήσει προϋποθέσεις για το άνοιγμά του στην κοινωνία και τον πολιτισμό.
· Να εξασφαλίσει όρους και προϋποθέσεις για ίσες ευκαιρίες στην εκπαίδευση για όλα τα παιδιά.
· Οι μαθητές να εντάξουν στον ελεύθερο χρόνο τους δημιουργικές δραστηριότητες.
· Οι μαθητές να τύχουν Στηρικτικής Μαθησιακής Διδασκαλίας και να συμμετέχουν σε δραστηριότητες εμπέδωσης και διεύρυνσης των γνώσεων.
· Τα παιδιά να παραμένουν σε ένα περιβάλλον ασφάλειας και δημιουργικής αξιοποίησης του χρόνου τους.
· Προστασία των παιδιών των εργαζομένων γονέων.
· Οργανική σύνδεση Σχολείου – Κοινωνίας.
· Αντιστάθμιση των παραγόντων που οδηγούν σε εκπαιδευτικές ανισότητες με τη δυνατότητα παροχής Στηρικτικής Μαθησιακής Διδασκαλίας.
Μια αναμόρφωση προς αυτή την κατεύθυνση προϋποθέτει νέες συνθήκες και διαδικασίες μάθησης, νέες μεθοδολογικές στρατηγικές και προσεγγίσεις και νέα γνωστικά αντικείμενα.
3. Διαπολιτισμική εκπαίδευση
Με τη μετακίνηση πληθυσμών και τη μετατροπή της Ελλάδας σε χώρα υποδοχής «οικονομικών μεταναστών» (και όχι μόνον), ανθρώπων με διαφορετική ταυτότητα, κατά την τελευταία δεκαετία, σηματοδοτούνται κοινωνικές εξελίξεις και, μεταξύ άλλων, αρνητικές συνέπειες για τις φιλοξενούμενες ομάδες καθώς και όξυνση των προβλημάτων στην εκπαιδευτική διαδικασία. Επομένως, δημιουργούνται νέες απαιτήσεις για τον χαρακτήρα και τον ρόλο της ελληνικής εκπαίδευσης.
Η ανάπτυξη ενός διαπολιτισμικού λόγου με την αναμόρφωση – βελτίωση του αναλυτικού προγράμματος των μαθημάτων της λογοτεχνίας, της ιστορίας και της γεωγραφίας και ο σχεδιασμός εναλλακτικών χρήσεων του περιεχομένου των σχολικών εγχειριδίων θα πρέπει να μελετηθούν σοβαρά.
Η κατανόηση από τους συμμετέχοντες στην πολιτισμική πολυμορφία, στο σχολικό και ευρύτερο περιβάλλον, η ενίσχυση της αντίληψης «όλοι διαφορετικοί, όλοι ίσοι», η ανάπτυξη της ομαδικότητας, και η ανάπτυξη θετικής αυτοαντίληψης στα παιδιά της «διαφορετικής ομάδας» είναι σημαντικοί στόχοι της νέας καινοτομίας.
4. Αγωγή υγείας
Ζούμε στην εποχή της αλόγιστης κατανάλωσης, «των ασθενειών της ευημερίας», των φυτοφαρμάκων, των ορμονών, του «χοτ ντογκ», της κακής διατροφής γενικώς, της υποτίμησης της ποιότητας του νερού κλπ. Παράλληλα, σαν άνθρωποι είμαστε υποχρεωμένοι να αντιμετωπίσουμε μικροασθένειες και ατυχήματα της καθημερινότητας. Χρειαζόμαστε λοιπόν ενημέρωση, οδηγίες και συμπεριφορές. Όλα αυτά, και πολλά άλλα, αποτελούν την ουσία της καινοτομίας αγωγή της υγείας. Είναι πολύ σημαντικό να μάθουμε στους μαθητές τι να τρώνε, τι να πίνουν, πώς θα προφυλάξουν την υγεία τους στους δύσκολους και πονηρούς καιρούς που ζούμε.
5. Ευέλικτη ζώνη
Είναι μια καινοτομία που θέλει να δει τα θέματα του πραγματικού και του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος (φυσικό περιβάλλον, κοινωνικό, παραδοσιακό, ιστορικό κλπ.) σε όλες τις διαστάσεις. Κύριο στοιχείο της η «διαθεματικότητα». Κι εδώ πρέπει να διευκρινίσουμε κάτι: Μερικοί έχουν ταυτίσει την ευέλικτη ζώνη με τα project ή τα «σχέδια εργασίας». Δεν είναι έτσι. Το project είναι μέθοδος διδακτική. Είναι τρόπος εργασίας. Το κύριο συστατικό της ευέλικτης ζώνης είναι η διαθεματικότητα. Με πολύ απλά λόγια, η προσπάθειά μας για να δούμε όλες τις πλευρές ενός ζητήματος, ενός θέματος, ενός προβλήματος. Να δούμε τη συνεργατική δυναμική της γνώσης, την αλληλουχία, την εξέλιξή της. Καμία γνώση δεν είναι απομονωμένη και στατική. Όλες οι γνώσεις σχετίζονται μεταξύ τους, αλληλοεπηρεάζονται, συνεργάζονται, συνθέτουν την εξέλιξη των πραγμάτων, των ιδεών, της επιστήμης, της κοινωνίας. Η απομόνωση της γνώσης είναι ένα από τα χαρακτηριστικά του σημερινού παραδοσιακού σχολείου.
6. Νέες τεχνολογίες
Τα τελευταία 4 – 5 χρόνια οι Η/Υ μπαίνουν δειλά δειλά και στο δημοτικό σχολείο. Η πρώτη απόπειρα έγινε στα 28 Πιλοτικά Ολοήμερα Σχολεία. Είχαμε μάλιστα και θετικά αποτελέσματα παρότι δεν υπήρχε εξειδικευμένο προσωπικό για το αντικείμενο αυτό. Στη συνέχεια εισάγεται και στα Ολοήμερα Διευρυμένου Ωραρίου. Η εισαγωγή εδώ έγινε πρόσφατα (2002-3) και σε μικρό βαθμό. Δεν μπορούν να εξαχθούν επομένως συμπεράσματα προς το παρόν. Ωστόσο, Η/Υ μπήκαν και σε πολλά άλλα σχολεία κυρίως για τους εκπαιδευτικούς. Πολλοί από αυτούς τους χρησιμοποίησαν ως εποπτικό μέσο ή ως εργαλείο παραγωγής βοηθητικού για τη διδασκαλία υλικού (διαφάνειες, παρουσιάσεις, ίντερνετ κλπ). Συστηματική διδασκαλία πληροφορικής στο δημοτικό σχολείο δεν μπορεί να γίνει προς το παρόν γιατί υπάρχουν νομικά προβλήματα, πολλές αντιρρήσεις από σοβαρούς επιστήμονες.
Οι καινοτομίες αυτές πρέπει να προσεχτούν ιδιαίτερα. Κι αυτό γιατί πρόκειται για σοβαρές επιστημονικές προσπάθειες που έχουν σαν στόχο την αναβάθμιση της εκπαίδευσης και του εκπαιδευτικού έργου. Είναι αλήθεια πως έχουμε κλείσει τις πόρτες και τα παράθυρα του σχολείου προς την πραγματικότητα της ζωής. Δεν βλέπουμε την ιδιαίτερη πατρίδα μας, τον τόπο μας, τον νομό μας, τα κοντινά μας προβλήματα, την τοπική μας ιστορία, την παράδοση, την τέχνη. Δεν βλέπουμε την εξέλιξη της τεχνολογίας που θέλει να μπει στο σχολείο μας με όλους, βεβαίως, τους παιδαγωγικούς κανόνες, αλλά βρίσκει τις πόρτες κλειστές.
