Εθισμός στις ουσίες. Γιατί γίνεται;

Συχνά παρατηρούμε πολλούς ανθρώπους γύρω μας να καταλήγουν εθισμένοι σε ουσίες και να χάνουν τον εαυτό τους. Άλλοι δε, καταναλώνουν αλκοόλ και οδηγούν σαν δημόσιοι κίνδυνοι. Άνθρωποι εξαφανίζονται λόγω του εθισμού τους στις ουσίες, οικογένειες διαλύονται και το έγκλημα αυξάνεται. 

Κάποιοι, βάζουν σε κίνδυνο την υγεία τους.  Τι μπορεί να συμβαίνει και γιατί οι άνθρωποι μπαίνουν στο κόλπο των ουσιών, παρόλο που γνωρίζουν ότι κάτι τέτοιο είναι αυτοκαταστροφικό;

Ορίζοντας τον εθισμό:

Πρώτα από όλα πρέπει να μπορούμε να ορίσουμε το τι είναι εθισμός.  Εν γένει, ο εθισμός προκύπτει όταν ένα άτομο χρειάζεται μια ουσία για να μπορεί να λειτουργήσει “φυσιολογικά”. Έτσι, το εθισμένο άτομο παρουσιάζει αρνητικές συνέπειες (π.χ άγχος) όταν δεν έχει καταναλώσει την ουσία που χρειάζεται. Με άλλα λόγια, ο εθισμένος χρειάζεται μια τέτοια ουσία όσο χρειάζεται το νερό και το φαγητό για να ζήσει.  

Βεβαίως, μπορεί να αισθάνεται ο ίδιος ότι είναι έτσι, χωρίς να ισχύει πραγματικά. Και εδώ κάνουμε λόγο για δύο είδη εθισμού: τον ψυχολογικό εθισμό και τον φυσικό εθισμό λόγω εξάρτησης. Όταν ένα άτομο χρησιμοποιεί μια ουσία που του φέρνει ικανοποίηση, ένα χημικό που δημιουργεί ευφορία, η ντοπαμίνη, εκκρίνεται. Η ντοπαμίνη που δημιουργεί το αίσθημα ευφορίας όμως είναι απαραίτητη για εμάς. Η ντοπαμίνη είναι αυτή που μας οδηγεί να βάζουμε στόχους, να ικανοποιούμαστε με την επιτυχία μας, να κινούμαστε. 

Ο εγκέφαλος όμως από την άλλη, δεν μπορεί να ξέρει πότε εκκρίνεται ντοπαμίνη λόγω μιας επιτυχίας ή λόγω της χρήσης μιας ουσίας. Χωρίς την ντοπαμίνη δεν θα είχαμε οργασμό, αλλά και χωρίς την ντοπαμίνη δεν θα τρώγαμε γλυκά, γνωρίζοντας ότι δεν μας κάνουν καλό. Μετά την κατανάλωση των ουσιών, παράγεται ψυχολογικός εθισμός γιατί κυνηγάμε συνέχεια το ίδιο αποτέλεσμα, την ευφορία.  

Ο εθισμός όμως δεν γίνεται αν για παράδειγμα πιούμε αλκοόλ μια φορά, αλλά όταν το κάνουμε κάποιες φορές συνεχόμενα. 

Πολλά άτομα είναι επιρρεπή στον ψυχολογικό εθισμό. Όταν γίνεται η χρήση της εθιστικής ουσίας μεγάλο ποσό ντοπαμίνης εκκρίνεται, ακολουθούμενο από αλλαγές στη λειτουργία και υπόλοιπων χημικών στον εγκέφαλο. Ως αποτέλεσμα, η συμπεριφορά μας αλλάζει σημαντικά.

Άλλη μία όμως ανεπιθύμητη παρενέργεια της κατανάλωσης ουσιών είναι και η φυσική εξάρτηση. Η φυσική εξάρτηση είναι σχεδόν συνώνυμη με τον εθισμό με μια μικρή διαφορά: μπορεί να αναπτύξουμε φυσική εξάρτηση σε μια ουσία που δεν είμαστε απαραίτητα ψυχολογικά εθισμένοι. Μπορεί δηλαδή να είμαστε διαβητικοί και να έχουμε μια φυσική εξάρτηση στην ινσουλίνη. Δεν θέλουμε να κάνουμε ενέσεις όλη την ώρα, αλλά το σώμα μας τη χρειάζεται για να συνεχίζει να ζει. 

Οι ψυχολογικά εθιστικές ουσίες πολλές φορές όμως δημιουργούν ταυτόχρονη φυσική εξάρτηση. Έτσι, κάποιος που θα κόψει το αλκοόλ απότομα θα έχει να αντιμετωπίσει σφοδρό πανικό, αϋπνία, αλλά και κίνδυνο επιληψίας μεταξύ άλλων, γιατί το σώμα του είναι εξαρτημένο από αυτό. Ο συνδυασμός του ψυχολογικού εθισμού και της φυσικής εξάρτησης λοιπόν μπορεί να δημιουργήσει μια καταστροφική έκβαση. Το άτομο πανικόβλητο πρέπει να κάνει τα πάντα για να μη χάσει την ουσία του, αλλάζει η συμπεριφορά του και φέρεται αλλόκοτα. Η επαναπόκτηση της ουσίας είναι ο μόνος και πρωτεύων στόχος του. Ο φαύλος κύκλος συνεχίζεται και η ζωή του καταρρέει απλά. 

Αν υποψιάζεστε ότι κάποιος δικός σας είναι εθισμένος σε κάποια ουσία, δεν θα είναι υπεύθυνο να του απαγορεύσετε απότομα την ουσία, γιατί η έκβαση θα είναι τραγική. Αντί για αυτό, το άτομο θα πρέπει να εξεταστεί και να θεραπευτεί από ειδικούς, που έχουν επαγγελματικό και λεπτό τρόπο για να βοηθούν το άτομο να ξεπεράσει τον εθισμό του.

Ποιοι άνθρωποι εθίζονται πιο εύκολα;

Τώρα που καταλάβαμε τον μηχανισμό που ένα άτομο εθίζεται σε μια ουσία, ξέρουμε πλέον ότι πρόκειται για μια βιολογική διαδικασία και ένα σύνδρομο, όχι για μια αδυναμία ή ανεύθυνη συμπεριφορά. Βεβαίως η αλήθεια είναι ότι κάποιες ομάδες έχουν αυξημένη πιθανότητα να καταναλώσουν μια εθιστική ουσία, με αποτέλεσμα να εθίζονται. 

Γενετικά κάποιοι άνθρωποι εθίζονται πολύ πιο εύκολα σε σχέση με άλλους. Αλλά αν κάποιος έχει κατάθλιψη, άγχος/ άλλες ψυχικές ασθένειες, παρορμητικές τάσεις ή έχει υποστεί σοβαρό ψυχολογικό στρες(πχ χωρισμός) επίσης έχει αυξημένο κίνδυνο εθισμού. Αυτό γιατί η χρήση ουσιών, όπως είπαμε, συνδέεται με την ευφορία. Έτσι, μουδιάζουν τα αρνητικά συναισθήματα που κυριαρχούν στο μυαλό του.

Σε αυτό το σημείο πρέπει να επαναλάβουμε κάτι πολύ σημαντικό. Αν είστε εθισμένοι σε κάποια ουσία οποιουδήποτε τύπου ή κάποιος δικός σας και δεν μπορείτε να σταματήσετε, συμβουλευτείτε έναν ειδικό που έχει ειδίκευση στο θέμα. 

Εθισμός: 7 τεχνικές απεξάρτησης που εφαρμόζουν οι ειδικοί 

Δεν είναι ντροπή το να πάει κάποιος σε ένα κέντρο αποτοξίνωσης, ούτε το να μιλάει με ειδικούς. Στο τέλος αυτό που έχει σημασία έχει να είμαστε καλά, και όχι το τι θεωρούν οι άλλοι άνθρωποι για εμάς.

Συντάκτης: Μιχαήλ Παναγιωτόπουλος,

Influence:

Αρθρογράφος του flowmagazine.gr.