Τα πιο γνωστά διατηρητέα και εγκαταλελειμμένα κτίρια της Θεσσαλονίκης

Πάνω από 40 ιστορικά κτίρια έχουν χαρακτηριστεί “Επικινδύνως Ετοιμόρροπα”.

Τα άλλοτε επιβλητικά και φινετσάτα κτίρια που κοσμούσαν την Θεσσαλονίκη, καθώς ήταν κτισμένα με περίτεχνο αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, “στοιχειώνουν” εδώ και αρκετά χρόνια μέχρι και σήμερα αρκετές γωνιές της πόλης. Τα παλιά αυτά κτίσματα, τα συναντά κανείς στην Θεσσαλονίκη, είτε ως περαστικός, ως επισκέπτης, είτε ως κάτοικος της πόλης του Βορρά. Είναι χαρακτηριστικό ότι πάνω από 40 κτίρια, έχουν χαρακτηριστεί ως “επικινδύνως ετοιμόρροπα”. Έως και σήμερα όμως, δεν έχει δοθεί η επίσημη απόφαση κατεδάφισής τους από την Πολιτεία. Άραγε υπάρχει σχετικός προβληματισμός; 

Κτίσματα στο έλεος της εγκατάλειψης σε διάφορα σημεία του δήμου Θεσσαλονίκης 

Αρκετά παλιά κτίρια αποτελούν παλιά, αρχιτεκτονική κληρονομιά για την Θεσσαλονίκη, όμως δεν είναι λίγα αυτά που έχουν εγκαταλειφθεί ή που έχουν ανάγκη επιδιόρθωσης και κατεδάφισης.

Σύμφωνα με έρευνες που έχουν γίνει πριν μερικά χρόνια, έως και σήμερα, παρατηρείται ότι ο αριθμός των κτισμάτων που είναι εγκαταλελειμμένα, όπως και διατηρητέα, φτάνει στα 44. Τα κτίρια βρίσκονται σε διάφορα σημεία της πόλης, χωρίς να έχουν “υποστεί” καν μια ανακαίνιση. Αδιαφορία; Εγκατάλειψη; Ποιοι λόγοι μπορεί να έφτασαν τα πράγματα σε αυτό το σημείο; Πολλά από αυτά δε, χρήζουν ανάγκη κατεδάφισης καθώς είναι επικίνδυνα για τους κατοίκους και για τους περιπλανώμενους στην πόλη της Θεσσαλονίκης. Με την πάροδο των χρόνων, τα κτίρια παρουσιάζουν αμέτρητες φθορές στο εξωτερικό τους όσο και στο εσωτερικό των κτηρίων. Λόγω των καιρικών συνθηκών ρημάζουν και αρκετά από αυτά αποτελούν κίνδυνο για πεζούς περαστικούς και κατοίκους της πόλης, καθώς δεν έχουν συντηρηθεί και το ενδεχόμενο κατάρρευσής τους ανά πάσα στιγμή είναι πολύ πιθανό.

Εστίες μόλυνσης τα οικόπεδα των εγκαταλελειμμένων κατοικιών 

Εικόνες που “φωνάζουν” απαξίωση και δηλώνουν έλλειψη ανθρώπινης παρέμβασης, όπως ετοιμόρροπες ή λειψές σκεπές με σπασμένα κεραμίδια,  πεσμένοι σοβάδες, σίδερα που αδυνατούν να αντέξουν πλέον το μπετόν, όπως και κτήρια που “αφήνουν το ενδεχόμενο” κατάρρευσης, ανά πάσα στιγμή, ανοιχτό, είναι θεάματα που προκαλούν φόβο σε αρκετά σημεία της-κατά τα αλλα- όμορφης Θεσσαλονίκης.  Υπάρχουν ακόμα και περιπτώσεις που πολλά κτίσματα αποτελούν καταφύγια για χρήστες ναρκωτικών, όπως η ευρύτερη περιοχή της Άνω Πόλης, από την Παναγία Φανερωμένη έως τον Άγιο Παύλο. Ακόμη, τα οικόπεδα στα οποία είναι κτισμένα προκαλούν αίσθηση δυσοσμίας στους περαστικούς ή σε όσους κατοικούν κοντά, αφού σε αυτά υπάρχουν συγκεντρώσεις σκουπιδιών, μπαζών ή ανακυκλώσιμων υλικών. 

Διατηρητέα κτίρια: Παλιά κληρονομιά ή οικονομική καταστροφή;

Κομμάτι της πολιτιστικής κληρονομιάς ενός τόπου αποτελούν τα διατηρητέα κτίρια και μνημεία του. Οι ιδιοκτήτες, από την άλλη πλευρά, βλέπουν ως οικονομικό βάρος τα διατηρητέα κτήρια, λόγω της δέσμευσης της περιουσίας τους για χρόνια. Ταυτόχρονα, η συντήρηση και η αποκατάστασή τους κάποιες φορές αποτιμάται περισσότερο από την κατασκευή μιας συνηθισμένης οικοδομής.

Επί σειρά ετών συζητείται η έναρξη αποκατάστασης και συντήρησης των διατηρητέων 

Προκειμένου οι ιδιοκτήτες να ελαφρυνθούν από δυσβάσταχτες οικονομικές δαπάνες, τουλάχιστον τρεις δεκαετίες πριν είχε τεθεί υπό συζήτηση η θέσπιση στόχων, έτσι ώστε να ξεκινήσει η πραγματοποίηση εργασιών αποκατάστασης, συντήρησης ή αναπαλαίωσης.

Ποιες κατηγορίες διατηρητέων βρίσκουμε στην Ελλάδα 

Στην Ελλάδα τα διατηρητέα χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες ανάλογα με τον φορέα κήρυξης και προστασίας τους. Η πρώτη κατηγορία αφορά όσα ακίνητα υπάγονται αποκλειστικά στην αρμοδιότητα του Υπουργείου Πολιτισμού και η δεύτερη όσα υπάγονται στην αρμοδιότητα του Υπουργείου Περιβάλλοντος. Αξίζει να σημειωθεί πως σε πολλές περιπτώσεις υπάρχει παράλληλος χαρακτηρισμός και από τα δύο αρμόδια Υπουργεία, κάτι που συνήθως αποφεύγεται.

Τα 44 κτήρια που είναι εγκαταλελειμμένα σε δυσμενείς συνθήκες στην Θεσσαλονίκη 

Εικόνες ερήμωσης και εγκατάλειψης παρουσιάζουν τα παρακάτω κτήρια του δήμου Θεσσαλονίκης:

1. Άθωνος 39. 
2. Ακροπόλεως 27
3. Αλεξάνδρας Παπαδοπούλου 31 ή 9Α
4. Αλεξάνδρας Παπαδοπούλου 83
5. Αλκινόου 14
6. Ανδοκίδου με Γοργούς 1
7. Αντιπάρου 7
8. Αχιλλέως 18
9. Αχιλλέως 19
10. Αχιλλέως 9
11. Δ. Πολιορκητού 26
12. Δ. Πολιορκητού 76Α Πάροδος
13. Ελευσίνος και Άθωνος 31
14. Επαμεινώνδα 48
15. Επταπυργίου 147 (έναντι 62)
16. Ζαλόγγου 61
17. Θειρών 21
18. Θεοτοκοπούλου 8-10
19. Κασσιανής (όπισθεν Δ. Πολιορκητού 72Α)
20. Κλειούς 32
21. Κλεισούρας 7
22. Κυκλάδων 12
23. Λεωφόρος «Όχι» και Ξενοκράτους 28
24. Μεγάρων 16
25. Μουσών 25
26. Μουσών 28Α
27. Μουσών 63
28. Μπουμπουλίνας 14
29. Ξενοκράτους 15
30. Παπαρηγοπούλου 27Α
31. Περιάνδρου 35 με Έκτορος
    
32. Πύδνας 8 με Επταπυργίου 62Α
33. Ρακτιβάν 32
34. Σαχτούρη 22
35. Σαχτούρη 5
36. Σαχτούρη 7
37. Σαχτούρη με Στρυμώνος 13
38. Στουρνάρα (έναντι 15)
39. Στουρνάρα (μεταξύ Μερόπης και Τερψιχόρης)
40. Στρατωνίου 14Α

Τέσσερα κτίσματα ακόμη συγκαταλέγονται στην ίδια λίστα: το  ένα είναι έναντι του Αλεξάνδρειου Μέλαθρου, ένα επί της οδού Μοναστηρίου 45, το άλλο βρίσκεται στην οδό Γρηγορίου Λαμπράκη 9Α και ένα ακόμη επί της οδού Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη 19.

Οι μύλοι Αλλατίνη: Μακρινή η διάσωση του παλιού συγκροτήματος 

Το κτίριο Αλλατίνι, έχτισε ο Ιταλός αρχιτέκτονας, Vitaliano Posseli. Η απήχηση που βρήκε το συγκρότημα ήταν μεγάλη, ως το 1913. Την δεκαετία του ’80, όμως, το κτήριο εγκαταλείπεται πλήρως. Κατά καιρούς είχαν πραγματοποιηθεί προσπάθειες  αποκατάστασής του, ωστόσο ως σήμερα το κτίριο παραμένει άδειο και ανεκμετάλλευτο. Η διάσωση των Μήλων Αλλατίνη φαίνεται πως μέχρι και σήμερα φαντάζει απλά σενάριο. Τον Νοέμβριο του 2015, είχε καταγραφεί περιστατικό, όπου μια νεαρή μαθήτρια βρήκε τραγικό θάνατο πέφτοντας στο εσωτερικό του κεντρικού κτηρίου από τον τέταρτο όροφο. Λίγους μήνες πριν, είχε παρουσιαστεί και άλλο ατύχημα με 13χρονο, ο οποίος είχε τραυματιστεί στο ίδιο σημείο.

Η ρωσική κοινότητα Θεσσαλονίκης ανάμεσα στις λίγες εξαιρέσεις καλοδιατηρημένων κτιρίων 

Τα εγκαίνια του ρωσικού νοσοκομείου πραγματοποιήθηκαν το 1909. Έπειτα από τη Ρώσικη Επανάσταση, το κτήριο εγκαταλείφθηκε. Μετατράπηκε, όμως,  σε νοσοκομείο για τους Έλληνες πρόσφυγες που ήρθαν από την Ρωσία.   Έπειτα λειτούργησε ως μαιευτική γυναικολογική κλινική και από το 1939, ως δημόσιο μαιευτήριο. Περιστατικά παράνομων υιοθεσιών είχαν ακουστεί για όσο διάστημα η κλινική λειτουργούσε ως δημόσιο μαιευτήριο.  Από τους ελάχιστους, ως και σήμερα, καλοδιατηρημένους χώρους που  στεγάζεται ως το Ιστορικό Αρχείο Μακεδονίας.

Το Μέγαρο ΧΑΝΘ: Ένα από τα παλιότερα κτήρια της Θεσσαλονίκης άρρηκτα συνδεδεμένο με μεγάλη ιστορία 

Το Μέγαρο Χριστιανικής Αδελφότητας Νέων Θεσσαλονίκης (ΧΑΝΘ) αποτελεί ως και σήμερα ένα από τα παλιότερα και πιο ονομαστά κτήρια της πόλης. Το 1924 με εισφορές Ελλήνων ομογενών, ξεκίνησε η ανέγερση του ιστορικού κτιρίου της ΧΑΝΘ.  

Το έργο του ιστορικού κτιρίου της Θεσσαλονίκης ολοκληρώθηκε το 1934.  Τα εγκαίνια της δημοτικής βιβλιοθήκης της Θεσσαλονίκης πραγματοποιήθηκαν σε μια αίθουσα του κτηρίου, με την πρώτη συλλογή να φτάνει περίπου τον αριθμό 2500 βιβλίων. Το 1947 η Δημοτική Βιβλιοθήκη “επανήλθε” στην ΧΑΝΘ, όπου και παρέμεινε μέχρι τα μέσα του 2000 πριν την μεταφορά της στο νεόκτιστο κτίριο.

Δεν χρήζουν όλα τα κτίρια επισκευής ή άμεσης αποκατάστασης 

Από τα παραπάνω, διαφαίνεται ότι είναι χρήσιμο να ληφθούν αποφάσεις για το μέλλον των εγκαταλελειμμένων και διατηρητέων κτισμάτων της Θεσσαλονίκης. Ωστόσο είναι σαφές πως όλα τα εγκαταλελειμμένα και διατηρητέα κτήρια της Θεσσαλονίκης, δεν παρουσιάζουν τον ίδιο βαθμό επικινδυνότητας, δεν χρήζουν ανάγκες ανακαίνισης, γκρεμίσματος ή και αποκατάστασης. 

Όσον αφορά τα διατηρητέα κτίσματα πρωταρχικής σημασίας είναι τα ακόλουθα: σε ποιον φορέα υπάγεται η προστασία του κτιρίου και κατά συνέπεια το θεσμικό πλαίσιο και τους περιορισμούς που ίσως προκύψουν. 

Σε κάθε περίπτωση είναι χρήσιμες οι συζητήσεις εκ μέρους των αρμοδίων προκειμένου με κρατική μέριμνα και αρωγή να λάβουν την κατάλληλη απόφαση, με στόχο όχι μόνο τη διατήρηση αλλά και την ανάδειξη της ιστορικής, αρχιτεκτονικής, λαογραφικής, κοινωνικής, πολεοδομικής και αισθητικής των παλιών κτισμάτων. 

Πηγή 1, Πηγή 2, Πηγή 3, Πηγή 4, Πηγή 5, Πηγή 6

Συντάκτης: Ελένη Γκιάτα,

Influence:

Αρθρογράφος του flowmagazine.gr.