Αμυγδαλή: Ο πυρήνας των συναισθημάτων μας

Οι άνθρωποι είμαστε ζωντανοί οργανισμοί, που ως επί το πλείστον μας καθορίζουν τα συναισθήματα μας. Για παράδειγμα, στον χώρο εργασίας μας, στο οικογενειακό μας περιβάλλον, σε μια ερωτική σχέση, σε μια φιλία, σε όλες τις περιστάσεις, μας συνοδεύουν κάθε λογής συναισθήματα, που πολλές φορές έχουν την δύναμη να προσδιορίσουν τις μελλοντικές αποφάσεις μας.

Τα συναισθήματα είναι κάτι απροσδιόριστο και αόριστο, με μερικές ορισμένες κατευθυντήριες γραμμές. Αυτό σημαίνει ότι μπορούμε να ορίσουμε συγκεκριμένα συναισθήματα όπως ο θυμός, η λύπη, η ευτυχία, αλλά δεν είναι λίγες οι φορές που οι άνθρωποι νιώθουμε να μας κατακλύζει ένας συνδυασμός όχι μόνο δύο, αλλά ποικίλων συναισθημάτων. Ωστόσο, ομαδοποιούμε τα συναισθήματα σε αρνητικά και θετικά.

Τα συναισθήματά μας, θεμελιώνονται  στην παιδική ηλικία, ακόμη και στην προγεννητική περίοδο. Ειδικότερα, αυτό που οδηγεί στα συναισθήματά μας, και στις αντιδράσεις μας σε καταστάσεις, είναι τα τραύματα που έχουμε υποστεί από την στιγμή που έγινε η σύλληψή μας. Πού εδράζονται όμως όλα αυτά τα συναισθήματα και οι μνήμες; Η απάντηση είναι στην αμυγδαλή.

Η αμυγδαλή είναι ένας πολύ μικρός πυρήνας κεντρικά του εγκεφάλου μας, όπου γεννιούνται όλα τα αισθήματα που μπορούμε να νιώσουμε ως ανθρώπινα όντα. Πιο συγκεκριμένα, είναι μια ομάδα νευρώνων, που μοιάζει με αμύγδαλο, εξ ου και η ονομασία «αμυγδαλή», τοποθετημένη πάνω απ’ το εγκεφαλικό στέλεχος, κοντά στη βάση του μεταιχμιακού δακτυλίου. Με λίγα λόγια, ακριβώς στο κέντρο του εγκεφάλου.

Η λειτουργία αυτής της μικρής δομής, αφορά στην συναισθηματική μας νοημοσύνη, στην συναισθηματική αναγνώριση προσώπων, καθώς και σε γνωστικές διεργασίες όπως μνήμη, προσοχή και αντίληψη. 

Βλάβη στην αμυγδαλή, επομένως, ισοδυναμεί με τρωτότητα σε οποιαδήποτε μορφή έκφρασης ή αντίληψης συναισθήματος. Επιπλέον, σημαίνει αδυναμία αναγνώρισης της συναισθηματικής διάστασης ενός προσώπου. Για παράδειγμα, μπορεί ένας πάσχων που υπέστη τέτοια βλάβη, να μην του προκαλεί κανένα συναίσθημα η θέαση της μητέρας του, του πατέρα του, του συντρόφου του, οποιουδήποτε προσώπου έχει συναισθηματικό δεσμό. 

Είναι μια σύνθετη δομή, που μπορεί να οριστεί ως υπεύθυνη για το ασυνείδητο που ελλοχεύει μέσα μας, το οποίο μελετούν πολλοί απ’ τους επιστήμονες νευρολογίας και ψυχολογίας επί πολλά χρόνια. Το ασυνείδητο αναφέρεται στις ενστικτώδεις λειτουργίες, που καραδοκούν εσωτερικά, μέχρι να εμφανιστεί στη ζωή μας κάποιο ερέθισμα που θα τις φέρει στην επιφάνεια με τη μορφή ενός συμπτώματος. 

Συναίσθημα και λογική, πώς λειτουργούν;

Όπως προαναφέραμε, το κομμάτι του συναισθήματος προσδιορίζεται από την αμυγδαλή. Στο άλλο άκρο του νήματος, που συνδέεται με την λογική, εδράζεται στα κέντρα του νεοφλοιού.

Αν πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, θα αντιληφθούμε πως ο εγκέφαλος λειτουργεί σαν μια πολύ καλά ενεργή αλυσίδα. Το αισθητηριακό ερέθισμα που δέχεται το σώμα μας, ταξιδεύει από τα αισθητηριακά συστήματα, μέσα από τους κινητικούς νευρώνες, περνάει από τον θάλαμο που θεωρείται ενδιάμεσος σταθμός, και από εκεί η μεγαλύτερη προβολή αυτών των πληροφοριών καταλήγουν στον νεοφλοιό, όπου και γίνεται η επεξεργασία τους. Υπόκεινται σε ανάλυση και κωδικοποίηση, δημιουργώντας ένα πρόσφορο έδαφος για την αντίληψή του από εμάς. 

Εντούτοις, η αμυγδαλή αντιδρά πιο γρήγορα από τα αντιληπτικά τμήματα του εγκεφάλου μας, πράγμα που σημαίνει ότι ενδέχεται να μας κατακλύσουν παρορμητικές αντιδράσεις σε κάποιο ενδεχόμενο σήμα. Αυτό, την καθιστά σε θέση ισχύος σε σχέση με τα άλλα σημεία του εγκεφάλου, καθώς όταν το συναίσθημα υπερισχύει της λογικής, τότε δίνεται προτεραιότητα στην αμυγδαλή να μπει στην διαδικασία επεξεργασίας του εισερχόμενου σήματος, επομένως και στον ρόλο της για την αντίδραση. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της λειτουργίας είναι όταν αντιδρούμε με τρόπο ανεξέλεγκτο σε κάποιον διαπληκτισμό, και μετά το μετανιώνουμε.  Συνεπώς, η αμυγδαλή καθορίζει τις περισσότερες φορές την συμπεριφορά μας σε καταστάσεις που ερχόμαστε σε επαφή, μιας και λειτουργεί σαν συναγερμός κινδύνου, και αμέσως το συναίσθημα αναδεικνύεται, τις περισσότερες φορές, της λογικής, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει τους ανθρώπους σε παραλογισμό.

Αμυγδαλή και παιδική ηλικία 

Ο ρόλος της αμυγδαλής στην παιδική ηλικία, φαίνεται να αντιστοιχεί με την καρδιά του ασυνειδήτου μέρους του μυαλού μας. Το ασυνείδητο, αφορά σε ενορμήσεις, παρορμήσεις, ένστικτα, ενέργειες που θέλουν να εκτονωθούν από μέσα μας, ως υπολείμματα των τραυμάτων μας. Το τραύμα στον άνθρωπο, είναι σαν μια μικρή κατεσταλμένη βόμβα, η οποία με την πρώτη ευκαιρία, με το πρώτο ερέθισμα που θα έρθει σε αρμονία, θα αναζωπυρωθεί ανατρέποντας την κατάσταση ύφεσής του.

Τα τραύματα, λοιπόν, υποκινούνται από τις πρωταρχικές συναισθηματικές μνήμες, οι οποίες αποθηκεύονται στην αμυγδαλή. Ακριβώς επειδή η παιδική ηλικία, είναι μια περίοδος, όπου δεν υπάρχει πλήρης δεξιότητα επικοινωνίας και έκφρασης, πόσο μάλλον και αντίληψης του κόσμου, ως μικρά παιδιά δεν μπορούν οι άνθρωποι να λεκτικοποιήσουν αυτό το έντονο βίωμα που ενδεχομένως να ζουν. Επίσης, η συγκεκριμένη ηλικία, αποτελεί την πιο εύθραυστη στη ζωή του ανθρώπου, καθώς είναι το διάστημα κατά το οποίο γνωρίζει τον κόσμο. Αυτό σημαίνει, πως ό, τι ερέθισμα εισέρχεται στο μυαλό του, είναι σε μεγάλο βαθμό καθοριστικό για την υπόλοιπη ζωή του.

Όλα αυτά σε συνδυασμό μεταξύ τους, δημιουργούν ένα κατάλληλα ωφέλιμο υπόβαθρο, για την ανάπτυξη των τραυμάτων μας, τα οποία είναι τόσο έντονα για την ηλικία αυτή, που βρίσκουν διέξοδο στην μετέπειτα ηλικιακή φάση, μέσω σωματικών συμπτωμάτων, μέσω των ονείρων, των παραδρομών της γλώσσας κλπ.

Αποτέλεσμα, να μας κατακλύζει ένα συνονθύλευμα συναισθημάτων, απαρτίζοντας ένα αψεγάδιαστο τέλμα χάους, βρίσκοντάς μας σε αδύναμη θέση, καθώς δεν μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε τι μας συμβαίνει και γιατί. 

Κλείνοντας, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι το ασυνείδητο κομμάτι μας όντως υπάρχει και πυροδοτείται συνεχώς μέσα μας, και δεν αφορά μόνο αόριστη έννοια και ψυχολογικά εσωτερικευμένη, αλλά αποτελείται και από μια βιολογική διάσταση. Όλα καταγράφονται από την αμυγδαλή στον εγκέφαλό μας, ακατέργαστα, αυτοτελή, και σιωπηλά, με έναν τρόπο τόσο ταχύ και συνάμα τόσο καθοριστικό για την συγκρότηση της ενδοψυχικής μας ομοιόστασης, άρα και προσωπικότητας και συμπεριφοράς.

Συντάκτης: Ιωάννα Φερεντίνου,

Influence:

Αρθρογράφος του flowmagazine.gr.