«Το κουνουπίδι δεν είναι παρά ένα απλό λάχανο με μόρφωση», είχε πει ο Mark Twain, τονίζοντας με χιούμορ τη διαφορά- …
Άλμα προς ένα νέο είδος ανθρώπου με ενσυναίσθηση και αυτεπίγνωση
«Κάνε το άλμα και το δίχτυ θα εμφανιστεί», ρητό του Ζεν που συνοψίζει σε λίγες λέξεις το άλμα που καλείται να κάνει η ανθρωπότητα απαλλαγμένη από βαρίδια του παρελθόντος, προς ένα μέλλον αλληλεγγύης, ενσυναίσθησης και αυτεπίγνωσης.
«Κάνε το άλμα και το δίχτυ θα εμφανιστεί»
Ακριβομίλητα τα ήσυχα τυπάκια του Ζεν, με την γνώση της ύπαρξης του αγνώστου και άρα της άγνοιας και της μηδαμινότητάς μας, με την γνώση του ενδόμυχου φόβου μπροστά σε κάθε τι το άγνωστο αλλά και με την γνώση ότι το άγνωστο πρέπει να αντιμετωπιστεί. Όχι για να το κυριεύσουμε – αυτό ποτέ δεν θα συμβεί – αλλά, διότι δεν μπορεί να υπάρξει πρόοδος αλλιώς είτε ατομική είτε συλλογική και διότι αλλιώς δεν θα υπάρξει καμία αλλαγή ούτε σε μας, ούτε στον κόσμο. Και πρέπει κάποια στιγμή να πηδήξουμε, να σαλτάρουμε στο κενό! Και το δίχτυ θα εμφανιστεί με τον έναν τρόπο ή τον άλλον: η μαγεία του αγνώστου είναι ακριβώς η πραγματικότητα που μας περιβάλλει. Η μαγεία είναι αυτό που αποφεύγουμε.
«Ας αποβάλλουμε τα στερεότυπα» : η νομπελίστα Ντόρις Λέσινγκ προτείνει
«Ιδανικά, αυτό που θα έπρεπε να λέγεται σε κάθε παιδί, επανειλημμένα, καθ’ όλη τη διάρκεια της σχολικής του ζωής, είναι κάτι τέτοιο: “Βρίσκεσαι σε διαδικασία κατήχησης. Δεν έχουμε ακόμη αναπτύξει ένα σύστημα εκπαίδευσης που να μην είναι σύστημα κατήχησης. Λυπούμαστε, αλλά είναι το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε. Αυτό που διδάσκεστε εδώ είναι ένα αμάλγαμα των σημερινών προκαταλήψεων και των επιλογών της συγκεκριμένης κουλτούρας. Η παραμικρή ματιά στην ιστορία θα δείξει πόσο παροδικές είναι αυτές.
Σας διδάσκουν άνθρωποι που μπόρεσαν να προσαρμοστούν σε ένα καθεστώς σκέψης που καθόρισαν οι προκάτοχοί τους. Πρόκειται για ένα σύστημα που αυτοδιαιωνίζεται. Όσοι από εσάς είστε πιο στιβαροί και ατομικοί από τους άλλους θα ενθαρρυνθείτε να φύγετε και να βρείτε τρόπους να μορφωθείτε – να μορφώσετε τις δικές σας κρίσεις. Εκείνοι που θα μείνουν πρέπει να θυμούνται, πάντοτε και διαρκώς, ότι μορφώνονται και διαμορφώνονται για να προσαρμοστούν στις στενές και ιδιαίτερες ανάγκες αυτής της συγκεκριμένης κοινωνίας”».
«Ξεκολλάμε» από συνήθειες δεκαετιών
Ίσως να έχουμε τώρα, σιγά-σιγά, αρχίσει να συνειδητοποιούμε πόσο βαθιά φτάνει η διαπαιδαγώγησή μας, πόσο βαθιά έχουμε κατηχηθεί. Ίσως να υπάρχει ένας αυξανόμενος αριθμός ανθρώπων που όσο ξεκολλάει από την παραδεδομένη «σοφία» και συνήθεια (έστω αργά αλλά σταδιακά), τόσο περισσότερο το υπάρχον σύστημα «πανικοβάλλεται» . Ας μην ξεχνάμε: το υπάρχον σύστημα είμαστε εμείς.
Ίσως να βλέπουμε τώρα πιο καθαρά την προθυμία μας να καταφύγουμε σε απελπισμένα και ακραία μέτρα για να σώσουμε και να ανασυγκροτήσουμε τις επιμέρους έννοιες της επιβίωσής μας όπως την αντιλαμβανόμαστε, όπως έχουμε διδαχθεί να την αντιλαμβανόμαστε χωρίς ποτέ να την κρίνουμε: την διδαχή και εμάς. Ίσως δεν έχουμε κάνει τη σύνδεση μεταξύ αυτών των πράξεων μας και του γεγονότος ότι ο κόσμος πεθαίνει. Δεν έχουμε πιθανά αναλάβει την ευθύνη για τη δολοφονία της πηγής και της ψυχής του κόσμου μας. Το στενό προσωπικό συμφέρον είναι το μόνο που γνωρίζουμε και είμαστε πρόθυμοι να δικαιολογήσουμε κάθε μας έγκλημα στην υπηρεσία του.
Μια πανδημία, ένας πόλεμος και όσα ταρακουνούν το «είναι» μας
Ωστόσο, ας θωρήσουμε το εξής: ότι υπάρχει ένα άλλο είδος ανθρώπινης ανάδυσης, ισχύος και οράματος, με ένα ευρύτερο ενδιαφέρον, μια πιο καθάρια βάση και ένα βαθύτερο όραμα. Είναι εκείνοι που μένουν σοκαρισμένοι και θλιμμένοι βλέποντας αυτό το δράμα της ανθρώπινης ύπαρξης, τον θάνατο και την δυστυχία που σαρώνουν απ’ άκρη σ’ άκρη τον πλανήτη. Αυτό που οι άνθρωποι έχουμε κάνει στον ιστό της ζωής μας φτάνει πάλι πίσω σε εμάς, τύπου boomerang μέσω «πανδημιών» και πολέμων διαφόρων ειδών και τύπων που προκαλούνται από την ανθρώπινη άγνοια, απληστία και αδιαφορία για τον πόνο των άλλων, συμπεριλαμβανομένων και των μη-ανθρώπινων άλλων.
Είναι μια δραματική και ταυτόχρονα εξαιρετικά ενδιαφέρουσα αυτή η κατάσταση που αντιμετωπίζουμε καθώς μας προκαλεί πιεστικά, απ όλες τις πλευρές, να νοιαστούμε, να θρηνήσουμε τις πληγές που προκαλέσαμε και να προσπαθήσουμε να τις θεραπεύσουμε με όποιον τρόπο μπορούμε δίχως να προκαλέσουμε νέες αμυχές σε αυτό το πολύτιμο σύστημα που λέγεται ζωή. Εκεί όπου ο καθένας μας, σαν καπετάνιος, με μέριμνα μόνο του δικού του σκάφους, έχει οδηγήσει τα στρατεύματα του εντός της, με όλα τα δηλητηριώδη δώρα που μπορεί να επιτάξει: τις εμπορικές συμφωνίες και τους φόρους, τα συμβόλαια και τις υποσχέσεις προστασίας, τα όπλα κάθε είδους με τις κατάμαυρες κάννες και τη σαρωτική αρχιτεκτονική, κάθε φορά, του προσωπικού μας παλατιού, τα ψηλά πέτρινα τείχη του οποίου κλείνουν έξω όλους όσους δεν συμμορφώνονται μόνο με το δικό μας σύστημα ύπαρξης. Και το κάνουμε ξανά και ξανά και τα παλάτια μας διαδέχονται το ένα το άλλο, μια ολόκληρη αυτοκρατορία στην οποία είναι όλα τόσο ομοιόμορφα που πνίγουν κάθε ανάσα και αλλαγή.
Πολιτισμός: μια επισφαλής παρηγοριά
Αυτός είναι ο πολιτισμός μας, μια επισφαλής παρηγοριά για κάθε καπετάνιο που ατενίζει αυτό το κενό και ελπίζει να μην δει τίποτα όταν κοιτάξει πίσω του ενώ ταυτόχρονα κλείνει τα μάτια του προσευχόμενος και σχεδόν – τέλος – πιστεύοντας ότι δεν θα υπάρξουν ξανά καταιγίδες στο μέλλον. Η επιβίωση μας εξαρτάται πλέον από το εάν εμείς οι άνθρωποι είμαστε ικανοί για μια πιο πραγματική θέαση της καρδιάς και της συνείδησης μας – συνήθως λησμονούμε εντελώς την ύπαρξη της πρώτης και αποστρεφόμαστε ή καταστέλλουμε την ανάδυση της δεύτερης.
Βασικό στοιχείο αυτής της διαδικασίας νοητικής και πνευματικής εξέλιξης είναι η συνειδητοποίηση του πόσο σκληροί είμαστε, πόσο μικροί είμαστε και πάντα υπήρξαμε και η αναγνώριση της μακράς, τραγικής ιστορίας της εξαπάτησης, της παραποίησης και της εθελούσιας τύφλωσης που κουβαλάμε, σε σημείο που όλα φαίνονται φυσιολογικά, σαν «μοίρα», σαν να γεννηθήκαμε έτσι.
Η δύναμη μας εκπορεύεται από μέσα μας
Όλα όσα υπήρξαμε ιστορικά, όλα όσα είμαστε σήμερα θα πρέπει να τα αντικρύσουμε και να τα αντιμετωπίσουμε. Δεν θα μας υποχρεώσει κανείς, το αντίθετο, άρα θα πρέπει να υποχρεώσουμε εμείς τους εαυτούς μας. Είμαστε, είναι η αλήθεια, πολύ μακριά από κάτι τέτοιο τώρα και μέχρι να αναλογιστούμε και να δούμε ξεκάθαρα, όχι τις πολιτισμικές μας ρίζες και ό,τι χρησιμοποιούμε για να μας χωρίζει, αλλά το ανθρώπινο μέσα μας, το άυλο, αυτό που είναι το ίδιο παντού, ώστε να συνειδητοποιήσουμε την πραγματικότητα που έχουμε κατασκευάσει, υλική και μη, δεν φαίνεται ότι θα κάνουμε μεγάλη πρόοδο.
Ας κοιτάξουμε κατάματα την βαθύτερη πηγή της δημιουργίας μας
Η πηγή μας, οι ρίζες μας, το μέρος απ’ όπου ξεφυτρώσαμε ή κάπως δημιουργηθήκαμε, είτε τυχαία είτε μη, όντα αναμφίβολα βιολογικά και πνευματικά, φτάνουν πολύ βαθύτερα από ένα μολυσμένο από αρχαία μίση και συμφέροντα πολιτιστικό και πολιτισμικό έδαφος. Μικρές προσαρμογές στη συμπεριφορά μας, που συνήθως κρατούν όσο κι η άστατη καλή μας διάθεση, δεν είναι αρκετές για να αντιστρέψουν την κατάσταση μας. Έχουμε πολύ πιθανώς φτάσει στο σημείο, όπου η παρούσα κατάσταση «έκτακτης ανάγκης» δεν θα εξαφανιστεί με τη λεγόμενη φυσική πορεία των πραγμάτων. Ούτε θα εξαφανιστεί επειδή απλώς το ελπίζουμε καθώς ξάφνου αρχίζουμε να φοβόμαστε το κατασκεύασμά μας κι άρα ασυνείδητα (επιμελώς) κι εμάς τους ίδιους. Κάτω από αυτές τις συνθήκες η μη-εξαφάνιση και δη επιδείνωση των δεινών μας θα είναι υποχρεωτικά η «φυσική» πορεία των πραγμάτων.
Θα χρειαστεί ένα νέο όραμα, μια νέα πιο «ενσυναίσθητη» συνείδηση, μια καρδιά πιο ντόμπρα και μια ψυχή πιο θαρραλέα . Ένα πνεύμα, τέλος πάντων, αλλιώτικο: ένα νέο είδος ανθρώπου. Και ταυτόχρονα, εάν το αναλογιστούμε, υπάρχει κάτι το αναπόφευκτο σε μια ελεγχόμενη «αυτοκρατορία». Και ίσως αυτός να είναι και ο λόγος που είμαστε σήμερα εμείς εδώ σήμερα ζωντανοί – για όσο είμαστε…
