Το αφιέρωμα στην Άνω Πόλη Θεσσαλονίκης συνεχίζεται με τα πραγματικά εντυπωσιακά της μνημεία: Αυτοκρατορικές πύλες, πύργοι και μουσεία αποτελούν τα θαυμαστά κατάλοιπα του μεγαλείου αλλοτινών εποχών.

Στο δεύτερο μέρος του αφιερώματός μας στην Άνω Πόλη θα περιηγηθούμε στα μνημεία και τα Βυζαντινά Τείχη της Θεσσαλονίκης. 

Αξιομνημόνευτα μέρη

Πορτάρες

Πορτάρες ονομάζονται οι Τρείς Πύλες, οι οποίες βρίσκονται στα Βόρεια Τείχη και οδηγούν τους πολίτες στην είσοδο ή την έξοδο από την Ακρόπολη της Θεσσαλονίκης. Η πρώτη, κεντρική Πορτάρα είναι η «Κύρια πύλη των Τειχών», που είναι η είσοδος στην Ακρόπολη. Η δεύτερη είναι η «Μεγάλη Πύλη»  η οποία οδηγεί στην έξοδο από την Ακρόπολη. Και η τρίτη ονομάζεται «Παλαιά Πύλη» (Εσκι Ντελίκ – Παλιά Τρύπα), δεν βρίσκεται σε κεντρικό σημείο όπως οι άλλες δύο, είναι όμως και είσοδος και έξοδος προς την Ακρόπολη.

Οι Πύλες της Άννας Παλαιολογίνας

Μια από τις πιο δημοφιλείς Πύλες των τειχών της Άνω Πόλης είναι οι Πύλες της Αυτοκράτειρας Άννας Παλαιολογίνας. Περίπου το 1355 μ.Χ,  η αυτοκράτειρα Άννα Παλαιολογίνα ζούσε στη Θεσσαλονίκη. Ετοιμαζόταν  να αντιμετωπίσει την επίθεση του Καντακουζηνού και του Στέφανο Δουσάν, αυτοκράτορα της Σερβίας. Για το λόγο αυτό αποφάσισε να ασχοληθεί με την επιδιόρθωση και τη βελτίωση των τειχών της πόλης. Επιπλέον, δημιούργησε δύο Πύλες στα τείχη δίπλα στην Ανατολική Πορτάρα και κοντά στον Πύργο του Τρυγωνίου. Υπάρχουν δύο επιγραφές σε μαρμάρινη στήλη.

Οι Κήποι του Πασά

Αποτελεί ένα μνημειακό πάρκο, το οποίο είναι χτισμένο μέσα σε ένα πευκοδάσος. Το μέρος αποπνέει ένα μυστηριακό τοπίο και τα κτίσματα του είναι δείγμα φανταστικής αρχιτεκτονικής. Σήμερα σώζονται ένα σιντριβάνι και γύρω από αυτό μια σήραγγα, μια στέρνα, μια χαμηλή πύλη που οδηγεί σε ένα υπόγειο χώρο και ένα υπερυψωμένο καθιστικό. Πρόκειται για ένα καταπράσινο μέρος, που μπορεί να κάνεις βόλτα και να ξεφύγεις για λίγο από την φασαρία της πόλης.

Αλατζά Ιμαρέτ

Σύμφωνα με την επιγραφή έξω από το κτίριο, το Αλατζά Ιμαρέτ χτίστηκε τον 15ο αιώνα, συγκεκριμένα τον Φεβρουάριο του 1484 από τον  ΙνογκιολούΙσ(χ)άκ Πασά, ο οποίος ήταν Μεγάλος Βεζίρης επί Μωάμεθ Β’ και αργότερα επί Βαγιαζίτ Β’. Το όνομα του προέκυψε από τον πολύχρωμο μιναρέ που κοσμούσε το κτίσμα (Alaca σημαίνει χρωματιστός). Πλήθος πολύχρωμων λίθων σε ρομβοειδή σχήματα κοσμούσαν το μιναρέ. Πλέον, από τον πολύχρωμο μιναρέ σώζεται μόνο η βάση. Το κτίριο διαθέτει πέντε τρούλους. Οι δύο μεγαλύτεροι όριζαν το κεντρικό χώρο προσευχής ενώ στους υπόλοιπους γίνονταν τα συσσίτια και η διδασκαλία. Το Αλατζά Ιμαρέτ χρησιμοποιήθηκε ως τζαμί, φτωχοκομείο και ιερατική σχολή (Μεντρεσές). Το Αλατζά Ιμαρέτ βρίσκεται στην οδό Κασσάνδρου και χρησιμεύει ως εκθεσιακός χώρος, κυρίως από την Δημοτική Πινακοθήκη που παρουσιάζει   διάφορες εκδηλώσεις και εκθέσεις.

Μουσείο Κεμάλ Ατατούρκ

Το Τουρκικό Προξενείο και το διπλανό σπίτι, που φημολογείται ότι γεννήθηκε και μεγάλωσε ο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ βρίσκεται στην Αποστόλου Παύλου. Η οδός Αποστόλου Παύλου είναι κάθετος δρόμος της ανατολικής Άνω Πόλης, από την πλατεία Καλλιθέας έως την Αγίου Δημητρίου. Στη διασταύρωση με την Αγίου Δημητρίου βρίσκεται το σπίτι του Κεμάλ το οποίο  λειτουργεί ως μουσείο. Μέσα στο κτίριο υπάρχουν θεματικά δωμάτια, τα οποία έχουν τις ονομασίες τεσσάρων πόλεων: Θεσσαλονίκη, Μπίτολα, Κωνσταντινούπολη και Άνκαρα. Επιπλέον, υπάρχουν φωτογραφίες, κείμενα και προσωπικά αντικείμενα ενώ υπάρχουν κέρινα ομοιώματα του ιδίου και της μητέρας του, κυρίας Ζουμπεϊντέ.

Ισλαχανέ της Θεσσαλονίκης

Το Ισλαχανέ ή Πολυτεχνείο Μιδάτ Πασά ή Σχολή Τεχνών κι Επαγγελμάτων Χαμιδιέ ή διαφορετικά Μηχανουργείο Αξυλιθιώτη ιδρύθηκε μεταξύ 1874 –1876 με την συμβολή του Μιδάτ Πασά. Το συγκρότημα είχε τρεις ορόφους και αποτελούνταν από τρεις κτιριακές εγκαταστάσεις, δυο είχαν οικοδομηθεί εντός των ανατολικών τειχών της πόλης και μία εκτός. Ήταν μία από τις πρώτες τεχνικές και επαγγελματικές σχολές της Θεσσαλονίκης και δεχόταν ορφανά και άπορα αγόρια, για να μάθουν μια τέχνη. Έπειτα, ενοικιάστηκε από την οικογένεια Αξυλιθιώτη και έγινε εργοστάσιο που κατασκεύαζε εξαρτήματα για υδραυλικά έργα καθώς και υδροστόμια πυρόσβεσης και πυροσβεστικοί κρουνοί. Το 1992 χαρακτηρίστηκε ως διατηρητέο μνημείο και πλέον ανήκει στην Υπηρεσία Νεοτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Κεντρικής Μακεδονίας. Η Υπηρεσία το αποκατέστησε και το μετέτρεψε σε πολυχώρο Πολιτισμού και ταυτόχρονα λειτουργεί και ως μουσείο τεχνικής εκπαίδευσης και βιομηχανικής τεχνολογίας.

Κόκκινη βρύση

Είναι επί της οδού Ακροπόλεως και έχει δώσει στη γειτονιά το όνομά της. Παίρνει το όνομά της από το χρώμα των τούβλων που την κοσμούν και χτίστηκε περίπου το 1910. Στην πρόσοψη γράφει στα αραβικά ένα εδάφιο από το Κοράνι το οποίο αναφέρει ότι το νερό είναι πηγή ζωής και ακριβώς από κάτω γράφει στα τούρκικα «Αυτή είναι η βρύση της μακαρίτισας ΝαμικάΧανούμ, εγγονής του μουφτή Ιμπραήμ Μπέη»

 ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΤΕΙΧΗ ΚΑΙ ΠΥΡΓΟΙ

Τα τείχη της Θεσσαλονίκης δημιουργήθηκαν με σκοπό την οχύρωση της πόλης. Χτίστηκαν από τον Κάσσανδρο, συνεχίστηκαν από τους Ρωμαίους ενώ η οριστική οχύρωση έγινε από τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο. Ήταν χτισμένα με πέτρες και με ζώνες από συμπαγή τούβλα. Το κύριο τείχος ήταν διπλό και κατά διαστήματα ενισχύθηκε με πύργους και πύλες. Σήμερα σώζονται περίπου 60 πύργοι. Το τείχος για πολλούς αιώνες περιέβαλλε σχεδόν όλη την πόλη, περιλαμβάνοντας στη νοτιοδυτική πλευρά προς το Θερμαϊκό κόλπο τα παραθαλάσσια τείχη, τα οποία όμως σήμερα δεν υπάρχουν. Πλέον, τα τείχη  έχουν  περίπου 4 χιλιόμετρα περίμετρο και το ύψος τους κυμαίνεται από 9 έως 10,50 μέτρα. 

Οι κυριότεροι Πύργοι βυζαντινής περιόδου είναι: στα ανατολικά ο Πύργος του Ορμίσδα, στα δυτικά ο Πύργος του Κλαυδιανού, στα νότια ο Πύργος του Αναγλύφου, ενώ στα βόρεια τείχη ο Πύργος του Ανδρόνικου Λαπαρδά και ο Πύργος του Δεσπότη Μανουήλ Παλαιολόγου. Επίσης, κατά την οθωμανική περίοδο κατασκευάστηκαν πύργοι κυλινδρικού σχήματος όπως στο βορειοανατολικό άκρο ο Πύργος της Αλύσεως, στο νοτιοανατολικό άκρο ο Λευκός Πύργος και στο νοτιοδυτικό άκρο των τειχών το Φρούριο Βαρδαρίου (ή Πύργος του Τοπ Χανέ).

Στα βόρεια τείχη, δηλαδή στην περιοχή της Άνω Πόλης εκτός από τους Πύργους του Ανδρόνικου Λαπαρδά και Δεσπότη Μανουήλ Παλαιολόγου ανήκει και ο  Πύργος Τριγωνίου.

Ο Πύργος Τριγωνίου (Αλύσεως)

Ο Πύργος του Τριγωνίου χτίστηκε πιθανότατα το δεύτερο μισό του 15 αιώνα και  βρίσκεται στην βορειοανατολική πλευρά των τειχών της Άνω Πόλης. Η πραγματική ονομασία είναι ο Πύργος της Αλύσεως. Οι Τούρκοι τον ονόμαζαν Πύργο της Αλυσίδας (Cincirli Kulesi) ή Ζωσμένο Πύργο (kuşaklı Kulesi). Ο Πύργος του Τριγωνίου μαζί με τον Λευκό Πύργο και τον Πύργο του Βαρδαρίου αποτελούσαν τα ισχυρότερα οχυρά της Θεσσαλονίκης. Κατά τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο χρησιμοποιήθηκε εκτός από οπλοστάσιο ως πυροβολείο αλλά και καταφύγιο. Ο Πύργος έχει κυλινδρικό σχήμα  και στο εσωτερικό υπάρχουν οχτώ κύριοι χώροι – ο χώρος εισόδου, τρία πυροβολεία, τρεις χώροι βοηθητικής χρήσης και ο χώρος φρουράς.

Υπέροχη θέα

Από το 2017 το εσωτερικό του μνημείου είναι ανοιχτό για τους επισκέπτες. Αν δεν θέλει κάποιος να μπει μέσα στο πύργο, αξίζει οπωσδήποτε να επισκεφτεί τον Πύργο του Τριγωνίου διότι η θέα είναι πραγματικά εντυπωσιακή, άλλωστε έχει ονομαστεί και το ομορφότερο «μπαλκόνι» της Θεσσαλονίκης, και μεταξύ μας καθόλου άδικα! Ειδικά η δύση του ηλίου είναι ειδυλλιακή. Βλέπεις πανοραμικά την πόλη, τον Θερμαϊκό Κόλπο και αν έχει και καθαρό ουρανό βλέπεις ακόμη και τον Όλυμπο. Μετά ο επισκέπτης μπορεί να περπατήσει γύρω από τα βυζαντινά  τείχη, να αγοράσει αναμνηστικά ή να καθίσει σε κάποια καφετέρια της περιοχής και να αγναντέψει την θέα.

Συντάκτης: Μαρία Μάμαλη,

Influence:

Αρθρογράφος του flowmagazine.gr.