Υπερασπιζόμαστε και Καθησυχάζουμε τους Ηλικιωμένους εν Μέσω Πανδημίας

Στις συζητήσεις των τελευταίων εβδομάδων γίνονται συνεχώς αναφορές στο γεγονός πως ο νέος κορονοϊός (SARS-CoV-2) πλήττει κυρίως άτομα τρίτης ηλικίας. Αναρωτιέμαι αν σκέφτεται ο κόσμος το πώς θα εισπράξουν οι ηλικιωμένοι αυτές τις δηλώσεις. Στο παρόν άρθρο θα αναφερθώ στις ηλικιακές διακρίσεις καθώς και την ενίσχυση της συναισθηματικής ηρεμίας των ηλικιωμένων.

Αποφύγετε τις Διακρίσεις

Εκφράστηκε ανοιχτά τελευταίως η άποψη ότι θα έπρεπε μόνο όσοι ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες να μείνουν σπίτι, αντί να πλήττεται η οικονομία και η ψυχική υγεία των πολλών. Κατά τη γνώμη μου, κάτι τέτοιο θα ήταν όχι μόνο ηθικά αδιανόητο αλλά και ανέφικτο, μια που οι περισσότεροι από εμάς έχουμε στην οικογένεια ή στο ίδιο μας το σπίτι ένα τουλάχιστον τέτοιο άτομο. Οι ηλικιωμένοι προσπάθησαν να μας δώσουν ό,τι μπορούσαν και αν το μέτρο περιόριζε μόνο εκείνους και τους φροντιστές τους θα ήμασταν τουλάχιστον αχάριστοι. Από άλλες οπτικές, πολλοί μπορεί να ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες χωρίς να το γνωρίζουν, ενώ ο ιός δεν κάνει διακρίσεις καθώς νοσούν και άτομα υγιή.

Αρκετά ειπώθηκαν για τους ηλικιωμένους όπως για το τι πήγαν στην εκκλησία, στην τράπεζα, ή στις λαϊκές αγορές, ενώ, προφανώς, χρειαζόντουσαν να ηρεμήσουν την υπερβολική αγωνία τους ή να πάρουν τα απαραίτητα για τους ίδιους. Λίγοι νέοι έκαναν αντίστοιχη αυτοκριτική για την τάση τους να επισκέπτονται συχνά τις αγορές ενώ μπορούν να παραγγείλουν όλα όσα χρειάζονται μέσω διαδικτύου. Επιβάλλεται να κατανοήσουμε ότι συνήθειες τόσων χρόνων αλλάζουν δύσκολα, σταδιακά και με βοήθεια.

Η ηλικιακή διάκριση εναντίον της τρίτης ηλικίας προωθήθηκε ακόμα και από (συχνά ηλικιωμένα) πρόσωπα εξουσίας που προκλητικά επέλεξαν να μην πληγεί η οικονομία για όσους ουσιαστικά θα πεθάνουν, απλά λίγο νωρίτερα. Η εν λόγω άποψη δεν υποστηρίζεται από περσινά (Μάρτιος, 2019) ευρήματα του διακεκριμένου οικονομολόγου του Πανεπιστημίου Stanford, John Shoven, σύμφωνα με τον οποίο, ο μέσος ηλικιωμένος άνθρωπος δεν είναι καθόλου ετοιμοθάνατος. Για παράδειγμα, αναφέρει ότι οι πιθανότητες να αποβιώσει εντός του επόμενου έτους είναι για τη μέση 80χρονη 4% και για τον μέσο 70χρονο 2%. Μάλιστα ο ίδιος υποστηρίζει ότι λόγω των αλλαγών στην ποιότητα και το προσδόκιμο ζωής, ο χρόνος μπορεί να προσδιορίσει αξιόπιστα την ώρα αλλά όχι πλέον την ηλικία.

Άσχετα όμως από το πόσο ετοιμοθάνατος θεωρείται κάποιος, είναι προκλητική η άποψη ότι η ζωή των νέων και υγιών αξίζει περισσότερο από ότι των ‘γέρων’ και επιβαρυμένων, επειδή οι δεύτεροι δεν μπορούν πλέον να προσφέρουν. Θα ήταν ωφέλιμο να επικεντρωθούμε σε ιδέες που βασίζονται στο ότι αξίζει να βρεθούν τρόποι για να παραμείνουν χρήσιμοι, ή φυσικά να απολαύσουν πιο ξεκούραστα την υπόλοιπη ζωή τους, γιατί πριν προσέφεραν ή γιατί έχουν απλώς αυτό το δικαίωμα.

Υπερασπίζοντας εκείνους, υπερασπιζόμαστε εμάς στο μέλλον αφού διαμορφώνουμε το αύριο των σημερινών εργαζομένων και των μελλοντικών ασθενών. Η ηθική κάθε κοινωνίας μπορεί να αξιολογηθεί από το πώς αντιμετωπίζει όσους δεν μπορούν εύκολα να υπερασπιστούν τον εαυτό τους. Όπως είπε ο Gandi, το αληθινό μέτρο κάθε κοινωνίας μπορεί να βρεθεί στο πώς φέρεται στα πιο ευάλωτα μέλη της.

Καθησυχάστε το Συναίσθημά τους

Οι ηλικιωμένοι συνήθως απορροφούν διαρκώς την τρομολαγνεία των ΜΜΕ στην προσπάθειά τους να καθησυχαστούν. Τρομάζουν, όπως είναι αναμενόμενο και δυστυχώς συχνά δεν ξέρουν πώς να το εκφράσουν. Σε αυτές τις φάσεις είναι σημαντικό να τους στηρίξετε ψυχολογικά. Να ακούσετε τους φόβους τους και να τους πείτε ότι είναι φυσιολογικό να νιώθουν έτσι και ότι θα κάνετε ό,τι μπορείτε για να είναι κοντά σας όσο περισσότερο γίνεται. (Αποδείξτε τους με στοιχεία ότι είναι πιθανότερο να φύγουμε από άλλες αιτίες, που μέχρι χθες δεν στροβίλιζαν ανάλογα στο μυαλό μας.)

Όλοι κρύβουμε τον παιδικό μας εαυτό μέσα μας και όσοι φθάνουν στην τρίτη ηλικία έρχονται συνήθως σε ιδιαίτερη επαφή με το εσωτερικό τους παιδί. Συνεπώς, συχνά μικροί και μεγάλοι καθησυχάζονται με τον ίδιο τρόπο. Δηλαδή θα τους βοηθούσε να μάθουν να προφυλάσσουν κατάλληλα τους εαυτούς τους για να ελαχιστοποιήσουν τον κίνδυνο να νοσήσουν, να νιώθουν προετοιμασμένοι για το επόμενο βήμα και να διατηρούν σταθερές στη ρουτίνα τους.

Οπότε μπορείτε να τους βοηθήσετε: 

• να ενημερώνονται έγκυρα και ελπιδοφόρα, όπως για την πρόοδο των ερευνών για την αντιμετώπιση, για τις ενδείξεις περιορισμού της διασποράς στη χώρα μας και για ασθενείς που ανακάμπτουν.
• να προετοιμαστούν για την πιθανή μεγάλη διάρκεια της απομόνωσης μέσω υπογράμμισης των θετικών της συνθήκης που βιώνουμε και ύπαρξης επαρκούς εξοπλισμού στην οικεία τους και 
• να συνεχίσουν σχεδόν όλες τις δραστηριότητές τους, έστω και από απόσταση, όπως περπάτημα σε διάδρομο και παρακολούθηση της Θείας λειτουργίας από την τηλεόραση.

Επίσης, θα επωφεληθούν συναισθηματικά από την εξιστόρηση ευχάριστων ή ελπιδοφόρων ιστοριών για να συνδεθούν με τις ευτυχισμένες στιγμές τους και τα εργαλεία που αξιοποίησαν σε παλιές αναποδιές. Δώστε τους χρόνο και χώρο να αφηγούνται συχνά αναμνήσεις τους σχετικά με τα παραπάνω δείχνοντας ειλικρινές ενδιαφέρον για τη σοφία που σας προσφέρουν.

Συχνά οι ηλικιωμένοι προσπαθούν να μείνουν ανεξάρτητοι για να διατηρήσουν την αξιοπρέπειά τους. Υπενθυμίστε τους πόσο απολαμβάνετε να τους φροντίζετε και να ανταποδίδετε όσα σας έδωσαν. Δείξτε τους έμπρακτα ότι το εννοείτε: για παράδειγμα, μπορείτε να ψωνίσετε για εκείνους (κατά προτίμηση διαδικτυακά) αυτά που γνωρίζετε ότι θα χρειαστούν κι ας σας λένε ότι τα έχουν όλα και ας αρνούνται να σας παρέχουν λίστα με όσα επιθυμούν να ψωνίσουν. Όσοι ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες έχουν, σε κάποιες περιπτώσεις, προτεραιότητα στις διανομές προϊόντων από υπεραγορές. Κάποιοι δήμοι, επίσης, οργάνωσαν δωρεάν διανομές διαφόρων ειδών στην περιοχή τους.

Προσπαθήστε να ενθαρρύνετε τους ηλικιωμένους να εστιάζουν στο τί μπορούν (αντί σε όσα έπαψαν) να κάνουν, έστω και με κάποιες μετατροπές. Ακούστε τις επιθυμίες τους και προτρέψτε τους ανάλογα με τις υπάρχουσες επιλογές προς το να σχεδιάσετε μαζί ή να σχεδιάσουν οι ίδιοι πώς θα μπορούσαν να επιστρέψουν σε κάποια μορφή εργασίας μερικούς απασχόλησης, ή να ξεκινήσουν κάποια εθελοντική προφορά ή μια νέα δραστηριότητα. Σημασία έχει να ανακαλύψουν κάτι προσαρμοσμένο στις ιδιαιτερότητές τους που θα προάγει το αίσθημα της ευθύνης και της θετικής προσμονής του μέλλοντος. Λόγου χάριν, μπορούν να ρωτήσουν το Δήμο τους αν μπορούν να συμμετέχουν σε κάποιο πρόγραμμα κοινωφελούς εργασίας, να επιβεβαιώνουν τηλεφωνικά ότι κάποιος δικός τους απομακρυσμένος συγγενής είναι εντάξει ή να δημιουργήσουν μποστάνι στο μπαλκόνι τους.

Με ουσιαστικά κίνητρα και στόχους, θα μπορούν να διατηρούν το αίσθημα της αυτοεκτίμησής τους και της νοηματοδότησης της ζωής τους. 

Ειρήνη Πική, BSc, MA, PhD 

Ψυχολόγος με ειδίκευση στην Ψυχοθεραπεία

Διευθύνσεις: (1) Ειρήνης 68, Αγ.Παρασκευή, Αθήνα

(2) Ιπποκράτους 44, Αθήνα (κέντρο)

Τηλ. 6937132921, 2106084499

Web Page: www.facebook.com/eirini.piki

Email: eirini.piki@gmail.com

Skype Name: eirinipiki

Συντάκτης: Ειρήνη Πική, Ψυχολόγος

Influence:

Η Ειρήνη Πική είναι ψυχολόγος, ψυχοθεραπεύτρια, σύμβουλος επικοινωνίας, επόπτρια και καθηγήτρια ψυχολογίας. Είναι μέλος του Συλλόγου Ελλήνων Ψυχολόγων…