Πέντε φωνές που σημάδεψαν το ελληνικό έντεχνο τραγούδι

Ποιοι καλλιτέχνες σημάδεψαν με τις ερμηνείες τους το έντεχνο τραγούδι που «γέννησαν» οι συνθέσεις του Μίκη Θεοδωράκη και του Μάνου Χατζιδάκι στην Ελλάδα της δεκαετίας του ’60;

Η έντεχνη μουσική στην Ελλάδα

Το έντεχνο στυλ στη μουσική πρωτοεμφανίζεται τη δεκαετία του ’60 ως απόρροια του συνδυασμού ελληνικών και δυτικών μουσικών ειδών, με εγκαινιαστές του τους μεγάλους συνθέτες, Μίκη Θεοδωράκη και Μάνο Χατζιδάκη. Στη συνέχεια ακολούθησαν κι άλλοι αξιόλογοι συνθέτες που υποστήριξαν και συνέχισαν την παράδοση του έντεχνου τραγουδιού, όπως οι  Σταύρος Κουγιουμτζής, Μάνος Λοΐζος και Δήμος Μούτσης.

Το «έντεχνο» τραγούδι γεννιέται από τη μίξη στοιχείων διάφορων μουσικών ειδών κι από μια στιχουργική στοχοθεσία για κάθε δίσκο. Έτσι, στις έντεχνες συνθέσεις παρατηρούμε διάχυτους μουσικούς συνδυασμούς βυζαντινής μουσικής, δημοτικού, σμυρνέικου-ρεμπέτικου και λαϊκού τραγουδιού, αγγλοσαξωνικής μπαλάντας, ροκ, φολκ-ροκ, ποπ και μουσικών του κόσμου, αλλά και τη στοχοθεσία μιας κεντρικής ιδέας, ενός βασικού θέματος που εμποτίζει όλα τα τραγούδια που περιλαμβάνονται σε ένα δίσκο. 

Καλλιτέχνες

Νανά Μούσχουρη

Η Νάνα Μούσχουρη μυήθηκε στη μουσική από παιδί, παρακολουθώντας μαθήματα στο Ωδείο Αθηνών. Εκεί σπούδασε με πάθος κλασικό τραγούδι, καθώς και πιάνο και αρμονία. Στα τέλη της δεκαετίας του ’50, τραγούδησε σε ένα κλαμπ στην Αθήνα, όπου την πρόσεξε ο συνθέτης Μάνος Χατζιδάκις. Της έγραψε δύο τραγούδια, τα οποία παρουσίασε στο Φεστιβάλ Ελληνικού Τραγουδιού… το οποίο κέρδισε.

Από τότε, κατέκτησε τα διεθνή μουσικά σαλόνια (Γερμανία, Γαλλία, Ηνωμένες πολιτείες, Αγγλία), ενώ η συνεργασία της με μεγάλους συνθέτες, όπως ο Χατζιδάκις, την καθιέρωσε ως μια από τις μεγαλύτερες φωνές της Ελλάδας.

Μαρία Φαραντούρη

Η Μαρία Φαραντούρη, μία από τις μεγαλύτερες φωνές στην ιστορία της ελληνικής έντεχνης μουσικής, ξεκίνησε την καλλιτεχνική της πορεία τη δεκαετία του ’60 στο πλάι του μουσικοσυνθέτη Μίκη Θεοδωράκη με του οποίου το έργο έχει συνδέσει τη φωνή της.

Σημαντικές στιγμές στην καριέρα της περιλαμβάνουν τις ιστορικές συναυλίες με τον Μίκη, κατά τη διάρκεια της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών. Η Φαραντούρη έχει συνεργαστεί με εξέχουσες μορφές της ελληνικής μουσικής, όπως οι Μάνος Χατζιδάκις, Μάνος Λοΐζος και Ελένη Καραϊνδρου, ενώ έχει διακριθεί τόσο στην Ελλάδα όσο και σε διεθνές επίπεδο, παρουσιάζοντας πλούσιο ρεπερτόριο με διακεκριμένους μουσικούς και καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο.

Γρηγόρης Μπιθικώτσης

Ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης, ξεκίνησε την καλλιτεχνική του καριέρα ως συνθέτης το 1949, με το τραγούδι «Το καντήλι τρεμοσβήνει» σε στίχους Χαράλαμπου Βασιλειάδη. Ωστόσο, επρόκειτο για αρχή που θα τον οδηγούσε στη σύνθεση περισσότερων των διακοσίων τραγουδιών, πολλά από τα οποία θα γίνονταν μεγάλες επιτυχίες, όπως τα «Του Βοτανικού ο μάγκας», «Σε τούτο το στενό» και πλήθος άλλων μουσικών κομματιών.

Χάρη στη συνεργασία του με το Μίκη Θεοδωράκη και με το Μάνο Χατζιδάκι −με την εξαιρετική ερμηνεία του στον «Επιτάφιο» του Γιάννη Ρίτσου και στο «Το Άξιον Εστί» του Οδυσσέα Ελύτη σε μελοποίηση Μίκη Θεοδωράκη− η καλλιτεχνική του πορεία ως τραγουδοποιός εκτοξεύεται ραγδαία.

Δεν έλειψαν βέβαια και συνεργασίες με άλλους σημαίνοντες συνθέτες της εποχής, όπως ο Μάρκος Βαμβακάρης, ο Βασίλης Τσιτσάνης, ο Γιώργος Μητσάκης, ο Γιάννης Παπαϊωάννου και ο Άκης Πάνου. Αξιομνημόνευτες ήταν και οι συνεργασίες του με τον Σταύρο Ξαρχάκο, τον Δήμο Μούτση.

Αντώνης Καλογιάννης

Το 1966, η συνάντηση του Αντώνη Καλογιάννη με τον Μίκη Θεοδωράκη συνέβαλε καθοριστικά στην αλλαγή της επαγγελματικής κατεύθυνσής του.  Χάρη σε αυτή τη μοιραία γνωριμία, του δόθηκε η ευκαιρία να εμφανιστεί σε μεγάλους συναυλιακούς χώρους της τότε Σοβιετικής Ένωσης, Ευρώπης και Αμερικής, ερμηνεύοντας στίχους μεγάλων Ελλήνων ποιητών, του Ρίτσου, του Σικελιανού και του Σεφέρη.

Επιπλέον, χάρισε στο κοινό εξαιρετικές ερμηνείες σε τραγούδια σημαινόντων συνθετών, όπως ο Θεοδωράκης, ο Κουνάδης, ο Μουσαφίρης, ο Τόκας, ενώ έχει στο ενεργητικό του μια σειρά από μεγάλες συνεργασίες με καλλιτέχνες, όπως η Βίκυ Μοσχολιού και η Άλκηστη Πρωτοψάλτη.

Κατά τη διάρκεια της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών, όντας έντονα πολιτικοποιημένος αποφασίζει να καταφύγει στο εξωτερικό μαζί με τη Μαρία Φαραντούρη, όπου μέσω της τέχνης τους και της δύναμης της μουσικής τους καταφέρνουν να συμβάλλουν στον Αγώνα κατά της Χούντας.

Μετά τον απελευθέρωση του Μ. Θεοδωράκη το 1970, η καριέρα του συνέχισε την ανοδική της πορεία αφού μαζί με τον Μίκη πραγματοποίησαν δεκάδες επιτυχημένες συναυλίες παγκοσμίως, αποτυπώνοντας την πολιτική κατάσταση της περιόδου στην Ελλάδα. Τη δεκαετία του ’80, εστίασε στο είδος του ερωτικού τραγουδιού, στο οποίο και καθιερώθηκε, ερμηνεύοντας τραγούδια που έγιναν μεγάλες επιτυχίες, όπως το «Όμορφή μου Κατερίνα».

Νίκος Ξυλούρης

Από την τρυφερή ηλικία των δώδεκα ετών, το πάθος του Ξυλούρη για τη μουσική άνθισε. Παρά τις αρχικές αντιρρήσεις του πατέρα του, απέκτησε το πρώτο του όργανο, την κρητική λύρα, και άρχισε να τελειοποιεί τις ικανότητές του υπό την καθοδήγηση του διάσημου λυράρη Λεωνίδα Κλάδου. Σύντομα ο Ξυλούρης άρχισε να εμφανίζεται σε τοπικές γιορτές και εκδηλώσεις, συνοδευόμενος από τον μικρότερο αδελφό του Γιάννη στο λαούτο.

Η εξαιρετική φωνητική ικανότητα και το πλούσιο ρεπερτόριο του Ξυλούρη, που κάλυπτε τόσο την παραδοσιακή αγροτική όσο και την αστική ορχηστρική μουσική, γοήτευσαν το κοινό σε όλη την Ελλάδα. Το καλλιτεχνικό του χάρισμα και η χαριτωμένη σκηνική του παρουσία του χάρισαν το προσωνύμιο «Αρχάγγελος της Κρήτης».

Οι συναισθηματικές του ερμηνείες χαρακτηρίζονταν από ένα απίστευτο εύρος και μια βαθιά σύνδεση με την ψυχή της μουσικής που τραγουδούσε. Ο Ξυλούρης μετέφερε αβίαστα τα ωμά συναισθήματα και την πολιτιστική κληρονομιά μέσα από τα τραγούδια του, μεταφέροντας τους ακροατές στην καρδιά της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής.

Οι συνεργασίες του με άλλους αξιόλογους μουσικούς και καταξιωμένους συνθέτες, όπως ο Μίκης Θεοδωράκης και ο Θάνος Μικρούτσικος εδραίωσαν ακόμη περισσότερο την επιρροή του στην ελληνική μουσική, δημιουργώντας διαχρονικές συνθέσεις που συνδυάζουν παραδοσιακά στοιχεία με σύγχρονες ενορχηστρώσεις.

Συντάκτης: Ιωάννα Φούσκη,

Influence:

Αρθρογράφος του flowmagazine.gr.