Οι ψυχικές διαταραχές μέσα από το φακό της 7ης τέχνης
Πολλές φορές οι ταινίες έχουν ασχοληθεί με τις ψυχικές διαταραχές, άλλες φορές ενισχύοντας το στίγμα (ο σχιζοφρενής δολοφόνος με το πριόνι) κι άλλες φορές με τρόπο τέτοιο ώστε να γίνονται απολύτως κατανοητές στο ευρύ κοινό και να προκαλούν συμπάθεια για τους πρωταγωνιστές.
As good as it gets
Μια από αυτές, είναι και η ταινία «Καλύτερα δε γίνεται», με αγαπημένους πρωταγωνιστές που πραγματεύεται μια σοβαρή ψυχολογική διαταραχή, την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή.
«Ο κύριος πρωταγωνιστής της ταινίας, ο Melvin, έχει διαγνωστεί εδώ και δύο χρόνια με αυτή τη διαταραχή. Ζει μόνος του σε ένα διαμέρισμα στο Μανχάταν της Νέας Υόρκης. Απεχθάνεται τους γείτονές του, χωρίς να δείχνει κανένα σημάδι για να τους πλησιάσει, φτάνει σε σημείο να πετάξει το σκυλί του γείτονα στα σκουπίδια, χωρίς να γνωρίζει πως στο μέλλον θα αγαπήσει βαθιά αυτόν τον σκύλο. Τα πάντα στο σπίτι του είναι τακτοποιημένα σε απόλυτη συμμετρία, για παράδειγμα τα cd’s, το ψυγείο του, τα πράγματα στο ντουλαπάκι του μπάνιου. Σιχαίνεται τα μικρόβια, απεχθάνεται να τον αγγίζουν, γι’ αυτό τις περισσότερες φορές φοράει γάντια και φυσικά αποφεύγει να πατάει τις γραμμές που υπάρχουν στο δρόμο. Έχει αγαπημένο εστιατόριο, στο οποίο επιλέγει πάντα συγκεκριμένο μενού και δεν αλλάζει ακόμη και τη σερβιτόρα. Μια μέρα που η συγκεκριμένη σερβιτόρα λείπει από το εστιατόριο, επειδή δεν μπορεί να ακολουθήσει τη ρουτίνα του, πηγαίνει σπίτι της, για να την γυρίσει πίσω. Αυτή η απόφαση θα του αλλάξει τη ζωή, θα τον βγάλει από τη ρουτίνα του και στο τέλος θα αναπτυχθεί ένας μεγάλος έρωτας μεταξύ τους».
Σύμφωνα με το DSM-IV criteria Ο Melvin πάσχει από 300.3 ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Οι άνθρωποι με αυτή την δυσλειτουργία έχουν εμμονές, καταναγκασμούς ή και τα δύο. «Εμμονές» είναι σκέψεις, πνευματικές εικόνες ή παρωθήσεις οι οποίες μπορεί μεν προκαλούν δυσαρέσκεια, αλλά επανέρχονται συνεχώς στο μυαλό του ανθρώπου. «Καταναγκασμοί» είναι πράξεις για τις οποίες οι άνθρωποι νιώθουν πως είναι υποχρεωμένοι να πραγματοποιούν ούτως ώστε να προστατευθούν από τις ανησυχίες τους ή να εμποδίσουν κάτι κακό που φοβούνται ότι θα συμβεί. Οι πιο πολλοί άνθρωποι με Ιδεοψυχαναγκαστικές Διαταραχές ή αλλιώς Καταναγκαστική Δυσλειτουργία υποφέρουν και από εμμονές και από καταναγκασμούς.
Οι κοινές εμμονές περιλαμβάνουν:
- Φοβίες σχετικά με ασθένειες, όπως το AIDS ή ο καρκίνος.
- Φοβίες για δηλητήρια, όπως παρασιτοκτόνα.
- Φοβίες για να μην πληγωθούν ή σκοτώσουν κάποιο αγαπημένο τους πρόσωπο.
- Φοβίες να μην ξεχάσουν κάτι, όπως να σβήσουν τις εστίες της κουζίνας ή τον θερμοσίφωνα ή να κλειδώσουν την πόρτα.
- Φοβίες να μην κάνουν κάτι ντροπιαστικό ή ανήθικο, όπως οι υπερβολικές φωνές.
Οι καταναγκασμοί επίσης αποκαλούνται «τελετουργίες». Οι κοινοί καταναγκασμοί περιλαμβάνουν:
- Υπερβολικά συχνό πλύσιμο / καθαριότητα, όπως π.χ. το πλύσιμο των χεριών πάρα πολλές φορές.
- Συνεχής έλεγχος, όπως π.χ. η επαναλαμβανόμενη επίβλεψη των εστιών της κουζίνας αν είναι σβηστές.
- Επαναλαμβανόμενες πράξεις, όπως π.χ. το άναμμα και σβήσιμο του φωτός 16 φορές.
- Στοίβαγμα και φύλαξη αντικειμένων, όπως π.χ. παλιές εφημερίδες ή πρόχειρα χαρτιά.
- Τοποθέτηση αντικειμένων με συγκεκριμένο τρόπο, όπως π.χ. η επίτευξη απόλυτης συμμετρίας στα έπιπλα και αντικείμενα ενός δωματίου.
Η θεραπεία της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής, αλλά και κάθε ψυχικής διαταραχής τυπικής ή άτυπης που περιλαμβάνει ψυχαναγκασμούς και καταναγκασμούς, περνάει απαραίτητα από το να ανακαλύψουμε μέσα μας τις αρνητικές πεποιθήσεις που έχουμε για τον εαυτό μας, να παραδεχθούμε ότι τις έχουμε -με όσο πόνο κι αν συνδέονται- και εν συνεχεία με πολύ συγκεκριμένες τεχνικές και μεθόδους να τις διαλύσουμε
Μία πιο επιφανειακή ωστόσο συχνά αποτελεσματική και ικανοποιητική θεραπεία της ΨΚΔ είναι η συμπεριφοριστική, αυτή δηλαδή που βασίζεται στην σταδιακή παύση των καταναγκασμών οι οποίοι συνήθως συνοδεύουν τους ψυχαναγκασμούς.
Συνήθως η θεραπεία συνοδεύεται από φάρμακα, εκλεκτικούς αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (τα αποκαλούμε «αντικαταθλιπτικά» γιατί αυτή ήταν η πρώτη και κύρια ένδειξή τους). Έτσι, χάρη στα φάρμακα, υποχωρούν τα εξωτερικά στρες που διεγείρουν τις αρνητικές πεποιθήσεις μέσα του και ως εκ τούτου τα δυσάρεστα συναισθήματα δεν πιέζουν τόσο πολύ να βγουν στο συνειδητό. Αυτό σημαίνει ότι οι μηχανισμοί απώθησης επαρκούν ξανά για να τα κρατούν απωθημένα και οι ψυχαναγκασμοί – καταναγκασμοί δεν χρειάζονται πλέον για αυτόν τον σκοπό. Πάντως θα πρέπει να ειπωθεί ότι είναι πολύ μικρό το ποσοστό μη υποτροπής της ΨΚΔ μετά από διακοπή, ακόμα και μιας σωστής και μακροχρόνιας θεραπείας.
Παραπομπές
American Psychiatric Association. (1994). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders – DSM-IV. Washington: American Psychiatric Association. Arieti, S., & Brodie, K.H. (1981). American Handbook of Psychiatry New York: Basic Books.
Ballis, T. (2000). Clinical Psychiatry. Thessalonica: University Studio Press.
